از برکات این فضیلت بهره مند شوید!!

برخی حفظ قرآن را جامع ترین راه برای انس با این كتاب مقدس دانسته اند و به راستی هم چنین است؛ زیرا حافظ قرآن، به بهانه ورود به این وادی مبارك و به سبب آنكه بی توجهی به آیات و فراموش كردن آنها پسندیده نیست و نوعی بی احترامی به كتاب وحی تلقی می شود، باید تا پایان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پایبند باشد و همین نكته و خواندن مكرر آیات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم می كند.

چرا حفظ قرآن

در آغاز بعثت پیامبر صلی اللّه علیه و آله برای حفظ قرآن از تحریف و نابودی، راهی جز به خاطر سپردن آیات الاهی وجود نداشت؛ ولی اكنون كه چاپ و نشر به پیشرفتی باور نكردنی دست یافته چرا از حفظ قرآن سخن می گوییم؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت: كلام الاهی تنها برای جلوگیری از تحریف و نابودی به خاطر سپرده نمی شد تا با پیشرفت صنعت چاپ حفظ بیهوده جلوه كند. این امر انگیزه های گوناگون دارد كه برخی از آن ها عبارت است از:

١ـ جلوگیری از تحریف

در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراكنده و بر پوست و استخوان های شانه و دنده های جانوران، چوب های درخت خرما، سنگ های سفید، كاغذ و پارچه ثبت می شد؛ (التمهید، ج 1، ص 281) و احتمال نابودی یا تحریف كلام الهی همواره وجود داشت. در این موقعیت، پیامبر اسلام صلی اللّه علیه و آله مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش كرد و حتی گروهی را برگزید تا بدین كار پردازند. (مجمع البیان، ج 1، ص 43)

2 عمل به قرآن

یكی از اهداف «حفظ» آیات قرآن، عمل به مضامین آن است. وقتی انسان كلام وحی را به خاطر می سپارد، ناخود آگاه جانش تأثیر می پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهای خداوند پیش می برد. پاداش بسیار حافظان قرآن كه در برخی از روایات به چشم می خورد بدین جهت است كه آنان پیوسته آیات الاهی را تكرار می كنند و گوشت و پوست خود را با آن می آمیزند. در این موقعیت، احتمال این كه خداوند آن ها را سمت كمال و سعادت رهنمون نشود، بعید می نماید.
عمل به آیات الاهی، از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است. چنانكه صحابه یی مانند عثمان و أبی و عبدالله بن مسعود گفته اند: چون ده آیه از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله می آموختیم تا آن ها را به طور كامل به خاطر نمی سپردیم و عمل نمی كردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی پرداختیم. (تفسیر قرطبی، ج 1، ص 39)

٣ـ بهره مندی از عبادت

در آیین اسلام، به خاطر سپردن آیات قرآن عبادتی مهم به شمار می رود و پاداش دارد. بیش تر روایاتی كه درباره ی ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذكر شده است، نگاه ابزاری ندارند و حفظ را تنها برای جلوگیری از تحریف عبادت نمی شمارند. در نگاه معصومین علیهم السّلام نفس به خاطر سپردن آیات الهی عبادت است و پاداش دارد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «اَللّهُمَ فَحَبِّبْ اِلَیْنا حُسْنَ تِلاوَتِهِ وَ حِفْظِ آیاتِهِ. (مستدرك الوسائل، ج 4، ص 375) خداوندا، تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را برای ما دوست داشتنی فرما. این دعا نشان می دهد كه نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است؛ و امام ششم علیه السلام به خاطر سپردن آیات الاهی را، بی توجه به مسئله ی تحریف، از حضرت احدیت درخواست می كند.
مرحوم طبرسی در كتاب مكارم الاخلاق (مكارم الاخلاق، ج 2، ص 137) بابی با عنوان «صلاة حفظ القرآن» دارد كه نشان می دهد «حفظ قرآن» ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده می شود.

برکات دنیوی حفظ قرآن کریم:

حفظ قرآن کریم بركات دنیوی نیز دارد كه عبارتند از:

الف: هدایت انسان:

تلاوت و انس با قرآن کریم از سفارشهای مكرّر معصومان علیهم السّلام است و حفظ قرآن کریم به انس با آیات الهی می انجامد؛ زیرا حافظ قرآن کریم باید برای تثبیت محفوظات قرآنی اش روزی چند بار به قرائت قرآن کریم بپردازد. ائمه علیهم السّلام حافظان قرآن کریم را به تكرار آیات الهی فراخوانده اند و فرمودند: «همان گونه كه شتر بسته شده در یك نقطه چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود جایگاهش را ترك می كند، محفوظات حافظ قرآن کریم نیز اگر پیوسته مورد مراجعه و تكرار قرار نگیرند از خاطر زدوده می شوند» بنابراین، حافظ ناگزیر است با قرآن کریم انس گیرد و این هنگام زمینه ی هدایت، سعادت و تعالی فراهم می آید. حضرت علی علیه السّلام می فرماید: «هیچ كس با قرآن همنشین نمی شود مگر این كه از كنار آن با افزایش یا كاهش بر می خیزد: افزایش هدایت یا كاهش گمراهی » (نهج البلاغه، خ 175)

ب: آرامش روحی:

یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل در پرتو آن آرام می گیرد. خداوند متعال می فرماید: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» «آگاه باش كه دل ها با یاد خدا آرام می گیرد.» یكی از نام های قرآن، ذكر است. تلاوت و حفظ قرآن کریم نوعی ذكر خداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می ماند.

ج: نجات از تنهایی:

كتاب بهترین همنشین تنهایی است و قرآن کریم زیباترین، دقیق ترین، عمیق ترین و با نفوذترین كتاب شمرده می شود. امام سجاد علیه السّلام می فرماید: اگر همه ی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن کریم با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.

ه : فهم بهتر قرآن کریم:

مهم ترین اثر حفظ قرآن کریم درك بهتر آن است. حافظ به سبب تسلّط بر همه ی آیات، ارتباط آن ها را نیك در می یابد و در پرتو آن دركی بهتر و درست تر از قرآن کریم به دست می آورد.

و: تقویت حافظه:

یكی از امتیازات قرآن کریم آن است كه تلاوت و به خاطر سپردنش سبب تقویت روح و حافظه ی حافظ می شود. در روایات آمده است كه قرائت قرآن کریم به افزایش حافظه می انجامد. (نهج البلاغه ج 66، ص 290)
 از آن جا كه حفظ این كتاب آسمانی به تكرار پیوسته و قرائت زیاد آن وابسته است، می توان گفت حفظ قرآن کریم حافظه را فزونی می بخشد. (حسینی، سیّد مجتبی، سیمای حافظان نور، صص 47 تا 53 و 61 تا 65)

فضیلت حفظ قرآن در روایات:

برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است اندکی در احادیث رسیده از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در این باره و نیز در سیره عملی ایشان در تعامل با قرآن و اهل آن دقت کنیم. به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن بزرگواران از جایگاهی رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است بنابراین مسائل مربوط به آن، از جمله «تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن آن» و نیز «حفظ قرآن و در سینه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن توجه کنید:
«الْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ الْعَامِلُ بِهِ مَعَ السَّفَرَةِ الْکِرَامِ الْبَرَرَة»؛ (کافی، ج 2، ص 603) کسی که حافظ قرآن باشد و به آن عمل کند، با سفیران هدایت، کریمان و نیکان خواهد بود.
«إِنَّ الَّذِی یُعَالِجُ الْقُرْآنَ وَ یَحْفَظُهُ بِمَشَقَّةٍ مِنْهُ وَ قِلَّةِ حِفْظٍ لَهُ أَجْرَانِ»؛ (کافی، ج 2، ص 606) کسی که با سختی قرآن را حفظ می کند، با این که توانایی حفظ کمی دارد، دو پاداش خواهد داشت.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ كَلامَ اللهِ. مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ.»: حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در بركنندگان نور خدا و آموزگاران كلام خدایند. كسی كه با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده و كسی كه با آنان دشمنی كند خدا را دشمن داشته است. (مستدرك الوسائل /ج4/ص 254)