ما یک سرمایه برایتان سراغ داریم!!

بروز مشکلات در زندگى انسان همیشه به دلیل گناه و معصیت نیست، بلکه گاهى خداوند مومنان و دوستان خود را در شدیدترین آزمایش ها قرار می دهد تا ضمن آزمایش به آنها پاداش دهد.

توبه چراغ راه انسان در تاریکی هاست و سرمایه بنده ای است که همه چیزش را بر باد داده است. در فضیلت توبه همین روایت امام باقر (علیه السلام) کافی است که میفرمایند: «خداوند متعال نسبت به توبه بنده اش شادمانتر است از مردی که در شبی تاریک، در یک بیابان، مَرکب و توشه اش را گم کرده و ناگاه پیدایش کند». (مجلسی بحارالانوار، ج۶، ص۹۰)
توبه آنقدر اهمیت دارد که خداوند علاوه بر آنکه گناه  بنده اش را میپوشاند آن را به حسنه تبدیل می کند. خداوند متعال میفرمایند: مگر آن کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و کارهای شایسته کنند خداوند بدیهایشان را به نیکی مبدل میکند و خداوند آمرزنده و مهربان است. (فرقان/سوره۲۵، آیه۷۰)
در همین راستا امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «خداوند به حضرت داوود (علیه السلام) وحی کرد: ای داوود! هرگاه بنده مومن گناهی کند و سپس از آن گناه برگردد و توبه نماید و به هنگام یاد کردن از آن گناه از من شرم کند، او را بیامرزم و آن گناه را از یاد فرشتگان نگهبان اعمال ببرم و آن را به نیکی بدل کنم و از این کار مرا باکی نیست که من مهربانترین مهربانانم» (بحارالانوار، ج۶، ص۲۸)

بهترین راه جبران گذشته چیست؟

به نظر می رسد شاید بهترین راه جبران گناه - بعد از توبه - آن باشد که انسان تلاش کند تا با تمام توان با همان اعضایی که مرتکب گناه شده، اطاعت خدا نماید و به استغفار و توبه زبانی و یا پشیمانی قلبی بسنده نکند.

در روایت است که فردی همواره ذکر استغفار  را بر زبان جاری می کرد. امام علی (علیه السلام) با تندی به او فرمود: آیا می دانى شرایط استغفار چیست؟! استغفار درجه ای است که افراد بلندمرتبه بدان خواهند رسید و آن شش مرحله دارد:
اوّل: از آنچه در گذشته از تو سرزده است نادم و پشیمان باشى.
دوّم: تصمیم جدی بگیری که هرگز به آن گناه بازگشت نکنى.
سوّم: حقوق همه مردم را رد کنى تا خدا را ملاقات کنى در حالى که از حقوق مردم پاک باشى.
چهارم: هر واجبى از واجبات الهى را که ترک و ضایع نمودى انجام دهى و حق آن را ادا نمایى.
پنجم: گوشتى که از حرام بر بدنت روییده را با ریاضت و عبادت؛ مانند روزه و بیدارى شب، ذوب کنى تا دوباره گوشت بروید.
ششم: به جسم و بدنت سختى عبادت را بچشانى چنانچه به او شیرینى گناه و معصیت را چشانیده اى. (شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صالح، صبحی، ص 5۴۹)
شاید از مطالب موجود در بند ششم بتوان به این نتیجه دست یافت که سزاوار است هر عضوی که لذت گناه با استفاده از آن حاصل شده را با عبادت و ریاضت های دشوار تنبیه کرد.
البته، در نقلی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: «الْقَصْدُ إِلَى اللَّهِ بِالْقُلُوبِ أَبْلَغُ مِنَ الْقَصْدِ إِلَیْهِ بِالْبَدَنِ وَ حَرَکَاتُ الْقُلُوبِ أَبْلَغُ مِنْ حَرَکَاتِ الْأَعْمَال »؛ (طبرسى، على بن حسن، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 257) توجه به خدا با استفاده از دلها بهتر از توجه با بدن هاست و با تغییر و تحول درونی زودتر از رفتارهای ظاهری می توان به مقام قرب پروردگار رسید.
لازم به توضیح است که این سخن امام صادق (علیه السلام)  منافاتی با سخن امام علی (علیه السلام) ندارد؛ چرا که ریاضت و تهجد ظاهری و بدون توجه قلبی قطعاً منظور امام علی (علیه السلام) هم نبوده و آن اثر معنوی را نخواهد داشت. و منظور امام صادق (علیه السلام) نیز عبارتی دیگر از همان معناست؛ یعنی انسان باید ابتدا از صمیم قلب متوجه خدا بوده و به صورت بنیادین درون خود را اصلاح کند که اگر چنین شد، خود بخود ریاضت های جسمی و عبادات را نیز به دنبال خواهد داشت.

رابطه ای میان توبه و خیر و برکت

امام علی (علیه السلام) در موضوع رابطه توبه و ابتلاى الهى می فرماید: «خداوند، بندگانش را هنگام ارتکاب کارهاى ناپسند به کمبود میوه ها، دریغ داشتن برکات، و بستن درهای خیرات دچار می کند، باشد که توبه کارى توبه کند، گناه کاری دل از گناه قطع نماید، پند گیرنده ای پند گیرد و خوددارى کننده ای از گناه خوددارى کند. خداوند سبحان توبه را سبب فراوانى روزى و رحمت بر خلق قرار داد و فرمود: "از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند."[1] پس رحمت خدا بر کسى که؛ توبه را استقبال کند و از گناهانش پوزش خواهد، و پیش از فرا رسیدن مرگ به اعمال شایسته بپردازد».[2]
این حدیث دارای این پیام مهم است که هدف خداوند از سلب رحمت و دریغ نعمت از ساکنان زمین به هنگام فراوان شدن گناه، توجه دادن به آنها و وادار کردن به استغفار و توبه است؛ چرا که استغفار و توبه وسیله جلب رحمت و برکات الهى است، و گرنه در جود و بخشش الهى هیچ بُخل و منعى وجود ندارد، و آنچه در این جهان مانع وصول فیوضات ربّانى می شود عدم قابلیّت بندگان است؛[3] زیرا هر کسى استعداد چیزى را داشته باشد به آن می رسد.[4]
البته، باید به این نکته نیز توجه داشت که بروز مشکلات در زندگى انسان همیشه به دلیل گناه و معصیت نیست، بلکه گاهى خداوند مؤمنان و دوستان خود را در شدیدترین آزمایش ها قرار می دهد تا ضمن آزمایش به آنها پاداش دهد. چنان که در قرآن می خوانیم: «و قطعاً شما را به چیزى از [قبیلِ ] ترس و گرسنگى، و کاهشى در اموال و جان ها و محصولات می آزماییم؛ و مژده ده شکیبایان را». [5]

پی نوشتها:
[1]. نوح، 10 - 12.
[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، خ 143، ص 199
 [3].اعراف، 96.
[4]. بحرانی، میثم بن علی، شرح نهج البلاغه، ج 3، ص 184
[5]. بقره، 155.