هارمونی و هماهنگی رنگها

درخشندگی و درجه فام بودن رنگها در چرخه رنگ موجب ایجاد هماهنگی و قرابت درمیان رنگهای موجود در آن  شده است؛ اما رنگشناسان بر این باورند که هماهنگی تنها شرط لازم نیست.

در ارتباط ، میان چند عنصر بصری، شفاف ترین مورد که همچنین نخستین نمود نیز در دید مخاطب است " هماهنگی" نام دارد؛  بر اساس تعریف این واژه در کتاب دایره المعارف هنر، هماهنگی عبارت است از « قرابت خصوصیتهای خصوصیت های عناصر بصری در یک ترکیب بندی. کیفیت بصری که از تکرار ویژگیهای همانند یا یکسان حاصل می آید.» و اما در مورد "هماهنگی میان رنگها" هنگامی یک گروه رنگی هماهنگ خوانده می شوند که در همجواری هم خوشایند جلوه کنند؛ این خصیصه در اغلب موارد با توجه به نظم طبیعی که در چرخه رنگ وجود دارد به دست می آید ؛ درخشندگی و درجه فام بودن رنگها در چرخه رنگ موجب ایجاد هماهنگی و قرابت درمیان رنگهای موجود در آن شده است؛ اما رنگشناسان بر این باورند که هماهنگی تنها شرط لازم نیست ومعتقدند که هماهنگی و "تباین"( کنتراست رنگی. « کیفیتی حاصل از تفاوت بارز میان جلوه های دو رنگ مقایسه شده با یکدیگر.»)  هر دو لازمه ی ایجاد هماهنگی رنگی هستند.
در ادامه برای ادراک بیشتر نظری وبصری در مبحث هماهنگی رنگی به شرح گسترده تری می پردازیم :

دایره یا چرخه رنگ:

یک دایره رنگ ابتدایی که در آن رنگ های قرمز، زرد و آبی  وجود دارند، در واقع دایره رنگ سنتی در هنرهای تجسمی به شمار می آید. سر آیزاک نیوتون (Sir Isaac Newton) در سال 1666 اولین نمودار رنگ دایره شکل را به وجود آورد. از آن زمان تا کنون، دانشمندان و هنرمندان به مطالعه و طراحی نمونه های متنوع و مختلف این مفهوم اولیه بوده اند.
اختلاف نظرهای متعدد درباره صحت و برتری یک چیدمان نسبت به دیگری، مدام موجب بروز مناقشاتی در این جمع شده است، اما در حقیقت هر دایره رنگی که ترتیب منطقی رنگ های خالص در آن رعایت شده باشد، موثق و قابل استفاده خواهد بود.

رنگ های اصلی:

در تئوری رنگ سنتی، قرمز، زرد و آبی رنگ های اصلی هستند زیرا دانه های رنگی تشکیل دهنده آنها از ترکیب هیچ رنگ دیگری به وجود نیامده و تمام رنگ های دیگر از ترکیبات مختلف این سه رنگ با یکدیگر به دست می آیند.

رنگ های فرعی یا ثانویه:

سبز، نارنجی و بنفش رنگ هایی هستند که از ترکیب رنگ های اصلی با یکدیگر حاصل می شوند. محل قرار گیری هر رنگ ثانویه در دایره رنگ، بین دو رنگ اصلی تشکیل دهنده اش است.

رنگ های ترکیبی

زرد- نارنجی، قرمز نارنجی، قرمز- بنفش، آبی - بنفش، آبی- سبز و زرد - سبز، این رنگ ها از ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی به وجود می آیند و در اینجا هم، در میان دو رنگ تشکیل دهنده خود قرار می گیرند.

هماهنگی (هارمونی) رنگ:

هماهنگی یا هارمونی به معنای "چیدمان مطبوع اجزاء یک کل"  است و وجود آن در تمام مظاهر زندگی از موسیقی، شعر، رنگ یا حتا یک کیک زیبا، جلوه می کند. از نظر دیداری، هماهنگی، در چیزی است که موجب لذت چشم می شود. این هماهنگی بیننده را مجذوب کرده و احساس نظم و تعادل را در او ایجاد می کند. هنگامی که چیزی ناهماهنگ است، یا خسته کننده است یا وحشتناک. از طرفی هارمونی بیش از حد نیز به ترکیبی بسیار ملایم و نچسب تبدیل می شود و بیننده را آن طور که باید مجذوب و علاقه مند نمی کند و بالعکس عدم حضور آن نیز تصویری به وجود می آورد که هیچ چشمی تحمل دیدن آن را ندارد.

مغز انسان هر چیزی را که قابلیت سازماندهی نداشته و نامفهوم باشد، پس می زند. عمل دیدن به حضور یک ساختار منطقی نیاز دارد و هماهنگی رنگی می تواند این علاقه به دیدن و حس تعادل را به وجود بیاورد. به طور خلاصه، یکپارچگی مفرط موجب تحریک ناپذیری و پیچیدگی مفرط موجب تحریک بیش از اندازه مغز می شود. تعادل پویا، نتیجه حضور هماهنگی است.
برای مشاهده تعالی هارمونی و هماهنگی کافی است به هارمونی رنگ ها در طبیعت دقت کنید. همان طور که گفتیم، تئوری های رنگ و هارمونی رنگی متعددی وجود دارند. در اینجا به معرفی چند فرمول ابتدایی در به کار گیری رنگ ها میپردازیم:

هارمونی بر اساس هم جواری رنگ ها:

رنگ های هم جوار (پیوسته) یا Analogous Colors، به هر دسته سه تایی از رنگ هایی گفته می شود که در دایره رنگ کنار یکدیگر قرار گرفته اند. مانند زرد-سبز، زرد و زرد نارنجی. معمولا در چنین ترکیب هایی، یک رنگ از نظر مقدار، بر دو رنگ دیگر برتری دارد.

هارمونی بر اساس رنگ های مکمل:

رنگ های مکمل آنهایی هستند که در دایره رنگ، درست در مقابل یکدیگر قرارگرفته اند. مانند قرمز و سبز یا قرمز- بنفش و زرد - سبز. همان طور که در تصویر مشاهده می کنید، درجات مختلف زرد-سبز در برگ ها، هماهنگی زیبایی با رنگ های قرمز-بنفش گل، ایجاد کرده اند. رنگ های مکمل بالاترین درجه تباین (کنتراست) و ثبات را به وجود می آورند.

هارمونی بر اساس طبیعت:

طبیعت، بهترین نقطه شروع برای درک و ایجاد هارمونی رنگی است. در تصویر پایین ملاحظه می کنید که زرد، سبز و قرمز چه نقش هماهنگی ایجاد کرده اند و این ترکیب متناسب، لزوما در دو مورد قبل نمی گنجد، اما زیبا و قابل اجرا است.

پس از درک هماهنگی رنگها به چگونگی ایجاد نمونه های هارمونی رنگ می پردازیم :
به طور مثال رنگ سبز و زرد با هم هارمونی دارند ، به این دلیل که در ترکیب این دو رنگ رنگی مشترک وجود دارد به دلیل اینکه :
رنگ اول سبز = زرد + آبی
رنگ دوم زرد = زرد
یا رنگ بنفش و قرمز با هم هارمونی دارند :
رنگ اول بنفش = قرمز + آبی
رنگ دوم = قرمز
در اینجا قرمز دو بار تکرار شده است بنا براین با هم هارمونی دارند.
رنگ آبی و دودی نیز باهم هارمونی دارند :
رنگ اول دودی = سفید + آبی + مشکی
رنگ دوم = آبی
بنا براین ، با توجه به این سیر و روند اولیه ایجاد هماهنگی رنگها ، می توان هزاران هزار هماهنگی رنگی ایجاد کرد.