ساخت صابون آنتی باکتریال - جلسه اول

اهداف جلسه:آشنایی با فرایند ساخت صابون و واکنش صابونی شدن

فعالیت: تحقیق در مورد مراحل ساخت صابون و آماده کردن مواد لازم برای انجام آزمایش

مقدمه:
اگر بخواهیم صابون را در یک جمله تفسیر کنیم، باید بگوییم صابون ها که به دو شکل مایع و جامد تهیه می شوند، نمک های پتاسیم یا سدیم، اسیدهای چرب و منوکربوکسیلیک می باشد. فرمول کلی صابون مایع R-COOK و صابون جامد R-COONa می باشد.

واکنش صابونی شدن:
این واکنش ، همان واکنش صنعتی و طریقه صنعتی تولید صابون جامد است. صابون ، طبق واکنش زیر تولید می گردد.
مواد اولیه ، تحت تاثیر حرارت ، هیدرولیز می شوند.

(R-COO)3C3H5 + 3Na OH → C3H5(OH)3 + 3(R-COONa)

واکنش بالا را هیدرولیز قلیایی (صابون شدن) می نامند که نتیجه آن تولید صابون و گلیسیرین است.

تکلیف: در مورد علت پاکندگی صابون در آب تحقیق کنید.
پرسش: با اضافه كردن صابون به آب, چرا آب کف میکند؟ و علت تشکیل حباب صابون چیست؟

ساخت صابون:
ساخت صابون بسیار ساده تر از تصور شماست، قدمت ساخت صابون به 2000 سال پیش می رسد در واقع صابون سازی یکی از قدیمی ترین سنتزهای شیمیایی است. در زمان «سزار»، وقتی آلمانی های پیه بز را با پتاس  حاصل از «خاکستر چوب» می جوشاند درست همان واکنش هایی را انجام می دادند که امروزه تولیدکنندگان صابون های جدید در مقیاس خیلی بزرگ انجام می دهند، در واقع برای ساخت صابون فقط کافی است مقداری چربی حیوانی ( چربی گوسفند ) را حرارت داده و کمی سود ( سود سوز آور ) با فرمول شمیایی NaOH را به آن اضافه کنید . صابون شما آماده شده است البته این صابون کف کمی کرده و بی رنگ و بو هم می باشد . در حقیقت تنها تفاوت صابون های تجاری در نسبت مخلوط کردن چربی و سود ، و همچنین افزودنی های رنگی و اسانس های معطر می باشد .

یکی از چربی های خوب برای ساخت صابون، روغن نارگیل می باشد.روغن نارگیل از مدتها پیش حایز اهمیت بوده است. صابون روغن نارگیل سخت است و به خوبی کف می کند. این روغن حاوی نسبت های زیادی از گلیسریدهای بسیار مطلوب اسید لاریک و اسید میرسیتیک است. همچنین می توان برای صابونی مخلوطی از روغن های مفید مانند روغن زیتون، خرما و کرچک استفاده کرد.

ما در این پروژه از روغن نارگیل به دلیل خواص زیادی که دارد استفاده میکنیم، همچنین می توانیم از روغن نعناع به دلیل ایجاد حس خنکی و بوی مطبوع استفاده کنیم.در ضمن هدف ما در این پروژه ساخت صابون آنتی باکتریال است پس به همین منظور از نانو ذرات نقره کلوییدی که دارای خاصیت آنتی باکتری و ضد قارچی می باشد استفاده می کنیم و همچنین از عصاره آویشن که خود خاصیت ضد باکتریال، ضد قارچ و ضد تورم دارد به عنوان مکملی برای خواص بی نظیر نانو ذرات نقره بهره گرفته می شود.

فواید و مضرات صابون آنتی باکتریال:
صابون های متنوعی که این روزها در بازار وجود دارند، می توانند در کنار شست و شوی پوست، اثرات دارویی و درمانی نیز داشته باشند. صابون هایی برای درمان آکنه های پوستی، صابون هایی برای رفع خشکی پوست، آنهایی که اثر روشن کننده دارند و صابون های لایه بردار  که فقط چند نوع شناخته شده از این محصولات بهداشتی هستند. معمولا صابون های آنتی باکتریال برای افرادی که جوش چرکی دارند  ویا به دلیل ضعف سیستم ایمنی، مدام دچار عفونت پوستی می شوند، مناسب است نه افراد عادی. برای اثر بخش بودن این صابون ها باید به مدت 20 ثانیه بر روی پوست بمانند و بعد با آب شسته شود.

علت اینکه نباید صابون های آنتی باکتریال را به صورت معمول استفاده کنیم این است که هیچ دارویی را نیز نباید تا بیمار نشدیم مصرف کنیم چون صابون های آنتی باکتریال صابون های دارویی هستند پس فقط باید وقتی که فرد مشکلی دارد که نیاز است یکسری از باکتری های اضافه از سطح پوست او از بین بروند به کار برده شوند در شرایط عادی استفاده از صابون یا مایع دستشویی برای شستن دست ها کافی است اما کسانی که در کارهای بیمارستانی کار می کنند مانند پرستار و پزشک، باید علاوه بر صابون از محلول های ضد عفونی کننده نیز استفاده نمایند. در واقع استفاده مکرر این صابون ها برای افراد عادی باعث می شود فلور طبیعی پوست به هم می ریزد و باکتری هایی که به طور معمول در سطح پوست زندگی می کنند و هم زیست طبیعی بدن ما هستند از بین می روند.

در این جلسه  مواد لازم  برا ی ساخت صابون آنتی باکتریال را شرح داده و بهتر است این مواد آماده شود تا در جلسه بعد به ساختن صابون آنتی باکتریال بپردازیم.

مواد لازم
- روغن نارگیل   (30mL)
- محلول  3Mهیدروکسید سدیم (45mL)
- کاغذ  Ph
- آب مقطر
- میله همزن
- کلرید سدیم (45g)
- نانو ذرات کلوییدی نقره (که در پروژه قبلی ساخته شده است)
- عصاره آویشن
- کاغذ صافی
- قالب صابون
- چند قطره روغن نعناع
- 2 عدد بشر 100 میلی لیتری
- استوانه مدرج با ظرفیت 25،10 و 50 میلی لیتری
- دستکش مخصوص فر
- صفحه ی فلزی داغ یا چراغ بونزن
- کامپیوتر آزمایشگاه
- زمان سنج
- ترازو دیجیتالی (در صورتی که  کلرید سدیم جامد باشد)
- چند فنجان پلاستیکی شفاف

در پروژه سنتز نانو ذرات نقره، ما نانو ذرات کلوییدی نقره را آماده کردیم، حال در این پروژه هدف ساخت صابون آنتی باکتریال می باشد که ما از این نانو ذرات نقره به منظور ایجاد خواص بیشتر در تهیه صابون استفاده می کنیم.
برای آندسته از دانش آموزانی که پروژه سنتز نانو ذرات نقره را انجام نداده اند، میتوانند بدون اضافه کردن نانو ذرات نقره به سنتز صابون معمولی بپردازند. تمام مراحل یکسان میباشد، فقط مرحله اضافه کردن نانو ذرات نقره حذف میگردد.

تکلیف: در مورد میزان مورد نیاز از نانوذرات نقره در تهیه صابون، به منظور ایجاد خواص آنتی باکتریالی، تحقیق کنید.

خواص آویشن:
آویشن گیاهی از تیره نعنا است. آویشن درختچه ای کوتاه و پرشاخه است که برگهای نازک و روبرو به هم دارد که  سرشاخه های گل دار و برگ  آن قابل استفاده می باشد و دارای گل هایی سفید یا بنفش است. آویشن در طب سنتی ایران و اروپا، کاربرد دارویی دارد. در قرون وسطی دراروپا از آویشن برای درمان سرفه، سوء هاضمه و از بین بردن انگل های روده استفاده می شد. آویشن ضد باكتری و ضد قارچ است ودم کرده آویشن برای آرام کردن ریه و رفع سرفه در مواقع سرماخوردگی، توصیه می شود. پزشکان یونانی و مصری ، اثر قوی و تحریک کننده این گیاه را شناخته بودند حتی آشپزهای آن روزگار هم به ارزش آن واقف بودند. امروزه در صنایع غذایی از آویشن برای چاشنی غذا نیز استفاده می شود.

تهیه عصاره آویشن:
 برای تهیه عصاره آویشن 1۰ گرم برگ آویشن خشک را در ظرفی شیشه ای در دار ریخته و 2۰ میلی لیتر  روغن زیتون را به آن اضافه کنید. بگذارید سه روز بماند. سپس آن را از صافی ریز عبور داده و باقی مانده برگ ها را خوب فشار دهید تا عصاره آنها خارج شود.

مواد و لوازم گفته شده را تهیه کنید تا در جلسه آینده در آزمایشگاه شیمی مدرسه تان به ساخت صابون بپردازیم.


شما عزیزان می توانید برای انجام این پروژه به طرح درس های ذیل مراجعه فرمایید:
ساخت صابون آنتی باکتریال- جلسه اول
ساخت صابون آنتی باکتریال-جلسه دوم
ساخت صابون آنتی باکتریال-جلسه سوم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: رویا رحیم زاده
تنظیم: مرجان سلیمانیان