تبیان، دستیار زندگی
سنگ و آب و خاک در نقاط مختلف زمین وجود دارند، مواد زیادی از خشکی ها توسط رود به دریا می رسند و در آن جا رسوب می کنند و باعث پیدایش کوه ها و سنگ های رسوبی می شوند. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : نسیم گوهری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سنگ های رسوب؛ کتاب تاریخ زمین

سنگ های رسوب؛ کتاب تاریخ زمین

چکیده

سنگ و آب و خاک در نقاط مختلف زمین وجود دارند، مواد زیادی از خشکی ها توسط رود به دریا می رسند و در آن جا رسوب می کنند و باعث پیدایش کوه ها و سنگ های رسوبی می شوند. سنگ های رسوبی،  سنگ های لایه لایه ای هستند که در لابه لای آن فسیل می توان یافت. با مطالعه سنگ های رسوبی، فسیل ها و آثار به جای مانده از دوران قبل می توان به اطلاعات زیادی درباره شرایط جغرافیایی گذشته زمین پی برد.

اهداف

دانش آموز با نحوه ی تشکیل سنگ ها و لایه های رسوبی آشنا شود.
دانش آموز بداند که چگونه می توان از طریق سنگ ها و لایه های رسوبی به تاریخچه زمین دست یافت.
دانش آموز بداند از طریق مطالعه سنگ ها و لایه های رسوبی به چه اطلاعاتی می توان دست یافت.

شرح درس

آیا تا کنون فکر کرده اید که زمینی که روی آن زندگی می کنیم چگونه به وجود آمده است؟

حیوانات، آب ها و دریاها، قاره ها و خشکی ها از کجا آمده اند؟

می دانید که مواد زیادی همراه آب رودها به دریاها می رسند و در آن جا رسوب می کنند و بر اثر گذر زمان و انباشته شدن آن ها سنگ های رسوبی پدید می آیند. با مطالعه سنگ های رسوبی می توان به تاریخچه ی آب و هوایی گذشته پی برد.

مراحل تشکیل سنگ های رسوبی را می توان به طور زیر خلاصه کرد: 
1.حمل رسوبات توسط آب جاری
2.رسوب گذاری در دریا
3.فشرده شدن رسوبات براثر فشار لایه های بالایی
4. چین خوردن رسوبات بر اثر فشار لایه های بالایی

سنگ های رسوبی ویژگی های دارند که باعث شناسایی و متمایز شدن آن ها از انوع دیگر سنگ ها می شد. 

از جمله ویژگی های سنگ های رسوبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سنگ های رسوبی لایه لایه هستند.
- لایه هایی که پایین تر قرار دارند قدیمی تر هستند و لایه های بالایی جدیدتر هستند. 
- بعضی لایه ها نازک و برخی لایه ها ضخیم هستند.
- معمولا لابه لای سنگ های رسوبی فسیل وجود دارد.


باید گفت که سنگ ها و لایه های رسوبی منبع بسیار غنی اطلاعات درباره گذشته و تاریخچه زمین هستند. به طوری که می توان آن ها را کتاب تاریخ زمین نامید. زمین شناسان با مطالعه  سنگ های رسوبی می توانند درباره گذشته زمین اطلاعات خوبی به دست بیاورند.

دانشمندان با مطالعه سنگ های رسوبی درباره ی آب و هوای آن منطقه و نوع آن، شرایط جغرافیایی، محل دریاها و خشکی ها، عمق آب، میزان پس روی و پیش روی آب، نوع جانوران و گیاهان که  در آن زمان در آن منطقه زندگی می کرده اند، شوری یا شیرینی آب، ساکن یا متلاطم بودن آب و... می توانند اطلاعات کسب کنند.

در یک کوه که از سنگ رسوبی تشکیل شده است، اطلاعات زیادی نهفته است. یک زمین شناس با مطالعه آن می تواند بفهمد که چرا برخی لایه های آن نازک تر است، در گذشته در محل تشکیل سنگ رسوبی دریا وجود داشته است که شدت رسوب گذاری در زمان های مختلف در آن متفاوت بوده است. لایه هایی که ضخیم تر هستند نشان می دهند که رسوب گذاری بیشتر و در زمان طولانی تری انجام شده است. در نهایت دریا از محل تشکیل سنگ رسوبی عقب نشینی کرده است و آن مکان تبدیل به خشکی شده است.

عوامل دیگری نیز می توانند درقطر لایه ها تاثیر گذار باشند. مثلا اگر آب و هوای یک منطقه گرم باشد و تبخیر با شدت بیشتری صورت بگیرد و آب هایی که به دریا وارد می شوند هم کاهش پیدا کنند، مواد حل شده در آب دریا زودتر اشباع می شوند و به صورت لایه های قطور تری ته نشین می شوند.

سنگ های رسوب؛ کتاب تاریخ زمین

در جدول زیر می توانید یکی از اطلاعاتی که برخی از انواع سنگ های رسوبی درباره گذشته می دهد را ببینید. 
 

نوع سنگ

نوع آب و هوا

محیط ته نشین شدن

سنگ آهک

گرم

آب نسبتا کم عمق و صاف

ماسه سنگ

متغیر

ناحیه کم عمق دریا(فلات قاره)

رسوبات یخچالی

سرد و یخبندان

دره های کوهستانی و مناطق قطبی

زغال سنگ

مرطوب استوایی

محیط باتلاقی

گچ و نمک

خشک

نواحی دارای تبخیر زیاد


هرچه تعداد جانداران در منطقه ای که دریا وجود دارد بیشتر باشد، بعد از مرگ آن ها رسوبات زیستی بیشتری حاصل می شو و لایه هایی با قطر بیشتر به وجود می آیند. می دانید که در لابه لای سنگ های رسوبی فسیل وجود دارد. سنگ های رسوبی در موقع تشکیل می توانند بقایای جانداران را از عوامل تجزیه کننده دور نگه دارند و به این ترتیب اطلاعات بیشتری را در خود ذخیره کنند.

در نوشتار بعد با فسیل ها و تشکیل آن ها آشنا خواهید شد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان