زیارت اربعین، لبیکی به «هَل مِن ناصر یَنصُرُنی»

فرض بفرمایید تمام لشگر می آمدند و به خدمت امام حسین علیه السّلام در می آمدند و به رهبری امام، یزید از خلافت برکنار می شد، در این هنگام چه روی می داد؟

این صحنه را در روز عاشوراء به یاد آورید: «چون امام حسین علیه السّلام جوانان و دوستان خویش را کشته دید، آهنگ جَنگ کرد به نَفس خویش و فریاد زد: "هَلْ مِنْ ذَابٍ یَذُبُ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ هَلْ مِنْ مُوَحِّدٍ یَخَافُ اللَّهَ فِینَا هَلْ مِنْ مُغِیثٍ یَرْجُو اللَّهَ بِإِغَاثَتِنَا هَلْ مِنْ مُعِینٍ یَرْجُو مَا عِنْدَ اللَّهِ فِی إِعَانَتِنَا"  آیا کسی هست که دشمن را از حرم پیغمبر بِراند و دور کند؟ آیا موحّدی هست دربار ما خاندان، از خدا بترسد؟ آیا یاری کننده ای هست که به کمک کردن ما به خدا امیدوار باشد؟ آیا معین و یاری کننده ای هست که به یاری ما بشتابد؟»1  ظهور ابتداییِ این سخن معلوم است امّا کمی در این عبارت تأمّل کنیم.

چرا امام طلب یاری می کند

اگر از میان لشگر چند ده هزار نفری، عدّه ای ندای امام را اجابت می کردند، چه اتّفاقی می افتاد؟ آنها هم در پیشگاه سالار شهیدان به شهادت می رسیدند پس دفاع از حرم اهل بیت علیهم السلام چه می شد؟ اصلاً فرض بفرمایید تمام لشگر می آمدند و به خدمت امام حسین علیه السّلام در می آمدند و به رهبری امام، یزید از خلافت برکنار می شد، در این هنگام چه روی می داد؟ به قول یکی از اساتید بزرگوار2، امام حسین علیه السّلام می شد خلیفه هشتم.
به بیان دیگر امام حسین علیه السّلام هیچ نیازی به کمک و یاری مردم ندارد یعنی اگر امام هیچ همراهی هم نداشت، باز این نهضت حسینی رقم می خورد. پس سخن حضرت اباعبدالله علیه السّلام به غرض هدایت امّت است به این امید که افرادی با شنیدن این کلام، متنبّه شوند و با سوار شدن بر سفینة النّجاةِ3 حسینی، خود را از شقاوت ابدی نجات دهند. اکنون شواهد این تبیین را ارائه می کنیم.

اوّل: خود بهتر می دانم

هنگامی که جناب اُمّ سلمه همسر گرامی رسول خدا صلّی الله علیه و آله از حرکت امام حسین بن علیّ علیهما السّلام مطّلع گردید، نزد امام آمده، عرضه داشت: با حرکت خود به سوی عراق، مرا غمناک و محزون نگردان زیرا من از جدّت رسول خدا شنیده ام که می فرمود: «فرزندم حسین در خاک عراق و در محلّی به نام کربلا، کشته خواهد شد.» امام در پاسخ وی فرمود: مادر (فکر نکن که از این جریان تنها شما مطّلع هستید) خود من نیز بهتر از شما می دانم که از راه ظلم و ستم و از راه عداوت و دشمنی، کشته خواهم شد و سرم از تنم جدا خواهد گردید، خداوند بزرگ چنین خواسته است که حرم و اهل بیت من آواره و فرزندانم شهید و به زنجیر اسارت کشیده شوند و صدای استغاث آنان طنین انداز گردد ولی کمک و فریادرسی پیدا نکنند.4

دوم: شهادت یا شکست

امام حسین علیه السّلام در نامه ای به بنی هاشم چنین مرقوم داشتند: هر کس به من ملحق شود، شهید گردد و هر کس تخلّف کند (از همراهی با من خودداری ورزد) به فتح و پیروزی دست نخواهد یافت والسّلام.5

سوم: خدا خواسته تو را کشته ببیند

محمّد بن حنفیّه که برای انجام مناسک حجّ و دیدار حضرت حسین بن علیّ علیهما السّلام به مکّه وارد شده بود، به حضور امام علیه السلام رسید و ضمن یادآوری بی وفایی و پیمان شکنی مردم کوفه نسبت به امیرالمؤمنین و امام مجتبی علیهما السّلام، پیشنهاد کرد که اباعبدالله علیه السلام به جای عراق، به سوی یمن یا منطق امن دیگری برود. امام حسین علیه السلام فرمود: پیشنهاد تو را نیز، مورد توجّه قرار می دهم. ولی امام حسین علیه السلام اوّل صبح به سوی عراق حرکت نمود و در پاسخ به ابن حنفیّه فرمودند: پس از آنکه از هم جدا شدیم، رسول خدا به خواب من آمد و فرمود: حسین حرکت کن زیرا خدا خواسته است که تو را کشته ببیند.6

چهارم: کجاست مومن فداکار

پس از ورود به کربلا، امام حسین علیه السلام ضمن خطبه ای فرمودند: آیا نمی بینید که به حقّ عمل نمی شود و از باطل، نهی نمی شود؟ شایسته است در چنین محیط ننگینی، شخص با ایمان و با فضیلت، فداکاری و جانبازی کند و به سوی فیض دیدار پروردگارش بشتابد.7

لبّیک یا امام

شواهد دیگری هم بر این حقیقت وجود دارد که اساس نهضت حسینی بر احیای دین است و این احیاء، جز با خون مطهّر اباعبدالله الحسین علیه السّلام محقَّق نمی شود، چه یاری کننده ای باشد یا نباشد. امّا سخن سالار شهیدان در تمام دورانها زنده است، و توجّه تامّ به نهضت حسینی، پاسخی به «هَل مِن ناصر یَنصُرُنی» 8 امام علیه السّلام می باشد. زیارت امام حسین علیه السّلام هم می تواند لبّیکِ به ندای «هَل مِن ناصر یَنصُرُنی» امام باشد مخصوصاً زیارت اربعین که در سالهای اخیر با جلال و شکوه وصف نشدنی صورت گرفته است.

ای کاش از زوّار کربلا بودم

زیارت امام حسین علیه السّلام مورد تأکید شریعت است تا آنجا که امام باقر علیه السّلام فرمودند: شیعیان ما را به زیارت حسین علیه السّلام امر کنید چرا که رفتن به محضر آن امام، بر هر مؤمنی که به امامت الهی حسین علیه السّلام معتقد می باشد، واجب است.9 
امام صادق علیه السّلام فرمودند: کسی که برای زیارت قبر حسین بن علیّ علیهما السّلام از منزلش خارج شود، اگر پیاده باشد، خدا برای هر قدمی که بر می دارد، یک حسنه برایش ثبت می کند، و یک سیّئه از او را محو می کند و اگر سوار باشد برای هر حافر (برابر قدم انسان در چهارپایان) حسنه ای ثبت، و سیّئه ای محو می شود تا برسد به حائر (حرم اباعبدالله علیه السّلام) که خدا او را از رستگاران و نجات یافتگان ثبت خواهد کرد.10

در روایت دیگر دارد بعد از زیارت، مَلَکی نزد زائر رسیده می گوید: من فرستاد خدا هستم پروردگار به تو سلام می رساند و می فرماید اعمالت را از سَر بگیر که گذشت تو بخشیده شد.11
باز هم صادق آل محمّد صلّی الله علیه وآله فرمودند: همه افراد (آنها که در دنیا به زیارت امام حسین علیه السّلام نشتافتند) در روز قیامت آرزو می کنند که ای کاش از زوّار حسین علیه السّلام بودند، وقتی مشاهده می کنند که زائران حسین علیه السّلام چه کرامتی بر خدای متعال دارند.12 
و می رسیم به زیارت اربعین که در کلام امام عسکری علیه السّلام به عنوان یکی از پنج علامت مؤمن، معرّفی شده است و زیارتنامه ای که توسّط امام صادق علیه السّلام به امّت اسلامی تعلیم شده است.13

زیارت اربعین، نشانه شکوه امّت اسلامی

امروز زیارت اربعین نشانگر عظمت و عزّت امّت اسلامی است که از عظمت و عزّت حسینی سرچشمه گرفته است و هر مسلمانی با پیوستن به این موج عظیم، در جلال و شکوه امّت اسلامی، سهیم خواهد بود و امید آن داریم که سال به سال بر عظمت و عزّتش افزوده شود.
مقاله را با گزیده ای از رهنمودهای آیة الله سیستانی به زائران اربعین، به پایان می بریم:
«شایسته است مؤمنانی که خداوند توفیق شرکت در این زیارت شریف را به ایشان عنایت فرموده، توجه نمایند که خدای تبارک و تعالی از میان بندگان خویش، پیامبران و اوصیایی را برگزیده تا پیشوا و حجّت مردمان باشند و مردم از رهگذر تعالیم ایشان هدایت یابند و از اعمالشان تبعیت کنند. خداوند مؤمنان را از آن رو به زیارت مشاهد متبرکه ایشان تشویق نموده است که یادشان جادوانه بماند و جایگاهشان اعتلا یابد، و چون آن بزرگواران نمونه اعلای بندگی خدای سبحان و جهاد در راه او و فداکاری برای دین استوارش بوده اند، این امر سبب به یادآوردن خدای متعال و آموزه ها و احکام او برای مردم باشد. بنابراین، از لوازم این زیارت آن است که زائر علاوه بر یادآوری جانفشانی های امام حسین علیه السلام در راه خداوند متعال، تعالیم دین حنیف از جمله نماز، حجاب، اصلاح، گذشت، بردباری و ادب و قوانین آمدوشد و دیگر مفاهیم پسندیده را رعایت نماید تا زیارتش گامی در مسیر تربیت نفس برای پذیرش این امور و تثبیت آثار آن تا زیارتهای بعدی باشد. چنین است که شرکت در این مراسم به منزله حضور در مجالس تعلیم و تربیت امام علیه السلام خواهد شد.»14

پی نوشت:
1. شعرانی، میرزا ابوالحسن، دَمع السُّجوم در ترجم نَفَس المهموم شیخ عبّاس قمی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، چاپ پنجم، 1390ش، ص300
2. این مطلب را استاد معظّم حجّة الاسلام و المسلمین شیخ محمّدعلی جاودان که خدا به ایشان عافیت کامل عنایت فرماید، در شب عاشورای سال جاری در حسینیّ مرحوم شیخ مرتضی زاهد ایراد کردند. ایشان که از علمای ربّانی تهران هستند، در تاریخ اسلام شاگرد برجسته محقّق فقید علّامه سیّدمرتضی عسکری می باشند. همین مطلب را علامه عسکری در پایان کتاب نقش ائمّه در احیای دین در پاسخ به سؤالی بیان کردند: ...اگر امام علیه السّلام به ظاهر هم پیروز می شد و با او بیعت می کردند، اسلام احیا نمی شد... برای توضیح بیشتر به نقش ائمّه در احیای دین، ج2، ص670 مراجعه کنید.
3. در کتاب مثیر الأحزان تألیف جعفر بن محمّد معروف به ابن نما صفح   4  از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله روایت شده که در طرف راست عرش چنین مکتوب است: إنّ الحُسینَ مصباحُ الهدى و سفینةُ النجاةِ و العروةُ الوثقى.
4. نجمی، محمّد صادق، سخنان حسین بن علی از مدینه تا کربلا، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دهم، 1381ش، ص 23
5. همان،ص39
6. همان با تلخیص،ص64
7. همان،ص135
8. این عبارت در کتب تاریخی نقل نشده است امّا از آنجا که به معنای عبارت منقول می باشد و جامعه ما با این عبارت أنسی دارد، قابل توجه است.
9. معزّی ملایری، اسماعیل، تحت اشراف مرجع فقید شیعه مرحوم آیة الله حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی، جامع أحادیث الشّیعة فی أحکام الشّریعة، نشر واصف لاهیجی،1433 ق، قم، ج 15، ص320
10. همان، ص280
11. همان.
12. همان، ص216
13. همان، ص277
14. سایت دفتر آیةالله سیستانی www.sistani.org/persian/qa/02395