ره آورد آرزوهای طولانی و دروغین

داشتن آرزو در زندگی امری ناپسند نیست. حتی می تواند مفید و حرکت ساز باشد. انسانی که آرزو و هدف در زندگی داشته باشد و برای رسیدن به آن تلاش نماید از تنبلی و خمودگی دوری جسته و حرکتی رو به پیش خواهد داشت. اما باید توجه داشت که نوع آرزوها، معقول و ممکن باشد. داشتن آرزوهای طولانی و دروغین امری است که زندگی را برای انسان تلخ ساخته و آسیب های فراوانی را با خود با همراه دارد.

نهج البلاغه را که ورق می زدم کلامی زیبا از امام علی (علیه السلام) توجه مرا به خود جلب نمود. ایشان در یکی از خطبه ها به مخاطبان خویش چنین فرمودند: "اى مردم! همانا بر شما از دو چیز مى ترسم: هوا پرستى و آرزوهاى طولانى. اما پیروى از خواهش نفس، انسان را از حق باز مى دارد، و آرزوهاى طولانى، آخرت را از یاد مى برد.
آگاه باشید! دنیا به سرعت پشت كرده و از آن جز باقى مانده از ظرف آبى كه آن را خالى كرده باشند، نمانده است. بهوش باشید كه آخرت به سوى ما مى آید، دنیا و آخرت، هر یك فرزندانى دارند. بكوشید از فرزندان آخرت باشید، نه دنیا، زیرا در روز قیامت، هر فرزندى به پدر و مادر خویش باز مى گردد. امروز هنگام عمل است نه حسابرسى، و فردا روز حسابرسى است نه عمل". (نهج البلاغة/ترجمه دشتى/ص 95)
به راستی آرزوهای طولانی چه ره آوردی با خود دارد که امام علی (علیه السلام) به عنوان دومین عامل نگرانی خویش برای مردمان از آن یاد می کنند. برای پاسخ به این سؤال شاید بهترین منبع همان کتاب نهج البلاغه و بهره گیری از کلمات مولا باشد.

1 بدرفتاری، بدی کردار

یکی از مواردی که در بررسی نهج البلاغه به عنوان ره آورد آرزوهای طولانی به دست آمد بدی کردار است. امام علی (علیه السلام) در این زمینه فرموده اند: "كسى كه آرزوهایش طولانى است كردارش نیز ناپسند است". (همان/ص 631)
دستیابی به آرزوهای طولانی و دروغین در بسیاری موارد ناممکن است و در برخی موارد نیز نیازمند آن است که انسان دست به هر اقدامی زند. اقداماتی که با روح آدمی سازگاری ندارند و ناپسند هستند. این امر سبب می گردد انسان آخرت خویش را به بهایی بس اندک از دست دهد. در بسیاری موارد عواقبی دنیوی نیز دامنگیر او خواهد شد.

انسان باید همواره توجه داشته باشد که در کنار تلاش برای رسیدن به آرزوها، انجام اعمال نیک را از یاد نبرد و فراموش نکند حقیقت زندگی چیست و به چه منظور پای در گیتی نهاده است. در جایی دیگر از امام علی (علیه السلام) آمده است: "آگاه باشید! هم اكنون در روزگار آرزوهایید، كه مرگ را در پى دارد، پس هر كس در ایام آرزوها، پیش از فرا رسیدن مرگ، عمل نیكو انجام دهد، بهرمند خواهد شد، و مرگ او را زیانى نمى رساند، و آن كس كه در روزهاى آرزوها، پیش از فرارسیدن مرگ كوتاهى كند، زیانكار و مرگ او زیانبار است، همانگونه كه به هنگام ترس و ناراحتى براى خدا عمل مى كنید، در روزگار خوشى و كامیابى نیز عمل كنید". (همان/ص 77)

2 غفلت از مرگ

انسانی که تمام وقت خویش را صرف رسیدن به آرزوهای واهی می نماید به تدریج گذر عمر و نزدیک شدن موعد رفتن را فراموش می کند. در نظر او مرگ بسیار دور است و فرصت ها بسیار. اما به ناگاه همه چیز را از دست رفته می بیند و بی آنکه به مطلوب دست یابد بار بسته و از دنیا کوچ می کند.
امام علی (علیه السلام) چه زیبا این صحنه را توصیف کرده و می فرمایند: "نشانه عبرت انگیز بودن دنیا، آن است كه، آدمى پس از تلاش و انتظار تا مى رود به آرزوهایش برسد، ناگهان مرگ او فرا رسیده، امیدش را قطع مى كند، نه به آرزو رسیده، و نه آنچه را آرزو داشته باقى مى ماند. سبحان الله! شادى دنیا چه فریبنده و سیراب شدن از آن، چه تشنگى زاست!". (همان/ص 221)
در کلامی دیگر از آن امام (علیه السلام) آمده است: "آن كس كه در پى آرزوى خویش تازد، مرگ او را از پاى در آورد". (همان/ص 627)

3 کوردلی

آرزوهای طولانی سبب می گردد تا چشم انسان بر روی حقایق بسته شود و بصیرت از او دور گردد. چنین فردی بصیرت را از دست داده و درک صحیح از زندگی نخواهد داشت. او جز به آرزویش نمی اندیشد و جز برای آن تلاش نمی کند. چنین انسانی از یاد خواهد برد که خدا در عالم چه جایگاهی دارد و بی اذن و اراده او برگی به زمین نخواهد افتاد. اوست که روزی رسان است و همراهی او در هر قدمی می تواند زمینه ساز موفقیت های بزرگ و رسیدن به آمال باشد. بی بصیرتی یکی از بزرگ ترین آفاتی است که ممکن است گریبانگیر چنین افرادی شود. چنانچه مولا و مقتدایمان فرموده اند: "و آرزوها چشم بصیرت را كور مى كند، و آنچه روزى هر كسى است بى جستجو خواهد رسید". (همان/ص 697)

نتیجه

داشتن آرزو در زندگی امری ناپسند نیست. حتی می تواند مفید و حرکت ساز باشد. انسانی که آرزو و هدف در زندگی داشته باشد و برای رسیدن بدان تلاش نماید از تنبلی و خمودگی دوری جسته و حرکتی رو به پیش خواهد داشت. اما باید توجه داشت که نوع آرزوها، معقول و ممکن باشد. داشتن آرزوهای طولانی و دروغین امری است که زندگی را برای انسان تلخ ساخته و آسیب های فراوانی را با خود با همراه دارد. چنین آرزوهایی از منظر امام علی (علیه السلام) امری قبیح است و در شمار مواردی است که ایشان از آن نسبت به مردمان ابراز نگرانی کرده اند. بررسی سخنان ایشان در نهج البلاغه نشان می دهد که داشتن آرزوهای طولانی ره آوردی جز بدرفتاری، بدی کردار، غفلت از مرگ و کوردلی نخواهد داشت.