درس ششم- عوامل مؤثر در حفظ قرآن (1)

عوامل مختلفی در ارتقای كمی و كیفی حفظ قرآن مؤثراند. مهم ترین این عوامل بیان می شود.

1- برنامه ریزی:

برای انجام هر كاری لازم است برنامه متناسب با آن در نظر گرفته و به آن عمل شود. هر چه قدر نوع كار حساس تر و دقیق تر باشد، برنامه ریزی برای انجام آن از حساسیت و دقت بالاتری برخوردار می باشد.
برای حفظ قرآن كه از یك سو امری معنوی و از سوی دیگر امری متناسب با استعداد انسان می باشد، باید با توجه به حساسیت های موجود، برنامه ریزی صورت گیرد.

در برنامه حفظ قرآن توجه به این موارد ضروری است:
1- توجه به سرعت متناسب
در اوایل كار حفظ، باید سرعت كمتر باشد و به مرور زمان و بسته به توان فردی، به سرعت افزوده شود.

2- استمرار و تداوم

در برنامه حفظ باید استمرار در نظر گرفته شود. در هر روز هفته میزان مشخصی از آیات در برنامه حفظ گنجانده و یك روز نیز برای مرور كامل محفوظات هفته، رفع اشكالات احتمالی و جبران عقب ماندگی های هفته در نظر گرفته می شود.

3- تناوب تنظیم برنامه

در هفته ها و ماه های اول آغاز حفظ، بهتر است برنامه، حداكثر هفته ای یك بار تنظیم شود. پس از عادی شدن روال حفظ و تنظیم سرعت، می توان برنامه را به صورت ماهانه تنظیم كرد.

4- مقید بودن به برنامه حفظ

بهترین برنامه چنانچه مورد عمل قرار نگیرد ارزش ندارد. توصیه می شود برنامه تنظیم شده حفظ را چنان عمل كنید كه نیاز به جبران كمبودهای آن در دوره های زمانی بعدی نباشد.

نمونه ای از برنامه حفظ:

برنامه شانزده هفته ای انتهای كتاب نمونه مناسبی برای آغاز حفظ از جزء سی ام قرآن مطابق برنامه مصوب دارالقرآن می باشد.
برای درك نكات بیشتر این برنامه، قرآن كریم (مطابق صفحه بندی 604 صفحه ای) را مقابل خود باز كرده و ریز برنامه را مرور می كنیم:

1- روزهای اول، میزان محفوظات كمتر است و میزان آیات حفظ شده به مرور تا چند سطر قرآن در روزهای آخر برنامه، افزایش می یابد.
2- برنامه طوری تنظیم شده كه حتی الامكان ارتباط و اتصال بین موضوعات آیات، در میزان حفظ روزانه در نظر گرفته شود.

تقسیم موضوعات جزئی سوره نبأ عبارت اند از:

• آیات 1 تا 5 (مسئله قیامت)
• آیات 6 تا 16 (برخی از نعمت های خدا در جهان)
• آیات 17 تا 20 (نشانه هایی از آغاز قیامت)
• آیات 21 تا 30 (بخشی از عذاب های كافران در آخرت)
• آیات 31 تا 36 (بخشی از نعمت های پرهیزگاران در آخرت)
• آیات 37 تا آخر (نكاتی در باره قیامت)

همان طور كه می بینید در برنامه حفظ، پایان آیات حفظ شده در هیچ روزی آیات 5، 16، 20، 30 یا 36 نیست. در سایر سوره ها نیز این نكته لحاظ می شود.
علت در نظر گرفتن این نكته آن است كه حافظ برای تقویت و تثبیت اتصال بین آیات حفظ شده لازم است اتصال بین موضوعات را در نظر بگیرد.

3- همانند پیشین، آیات حفظ شده در هر روز طوری تنظیم شده كه در هیچ روزی ختم به صفحه نمی شود مگر این كه پایان سوره باشد. مثلاً صفحه 582 به آیه 30 سوره نبأ و صفحه 583 به آیه 15 سوره نازعات ختم می شود. در هیچ روزی پایان آیات حفظ شده، این دو آیه نیست.
علت توصیه به این نكته نیز همانند مورد قبل است یعنی حفظ اتصال بین صفحات حفظ شده قرآن.

2- پشتكار:

داشتن پشتكار برای حفظ مطلوب لازم است. اگر پشتكار كافی در حافظ وجود نداشته باشد، انگیزه های مثبت به تنهایی نمی توانند وی را در این مسیر نگه دارند.

3- تسلط بر تجوید:

قبلاً گفتیم تجوید عمومی برای حفظ ضروری است. اینك اضافه می كنیم كه تجوید كامل برای حفظ مفید است. كسی كه قرآن را با رعایت قواعد تجوید حفظ می كند، حفظ منسجم و مطلوب تری خواهد داشت.
آموزش تجوید مطابق آنچه در سطوح درسی دارالقرآن وجود دارد، این هدف را تأمین می كند.

پرسش:
1- به چه علت توصیه شده است در برنامه روزانه حفظ، ختم حفظ روزانه به پایان صفحه صورت نگیرد؟
2- چه میزان تجوید برای حافظ قرآن الزامی است؟
3- در برنامه ریزی برای حفظ قرآن چه نكاتی باید مورد نظر باشد؟ 
4- بر اساس اصول مطرح شده در درس، برای كسی كه می خواهد جزء سی ام قرآن را در طول یك ماه حفظ كند برنامه ای تدوین كنید.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: علی سرمدی

منبع: سایت رشد