درس دوم- كلیات حفظ قرآن

مروری بر تاریخ حفظ قرآن:
در روزهای اولیه كه دعوت اسلام و علنی شدن تعالیم پیامبر اكرم(ص) صورت گرفت، وسایل نگارش قرآن فراگیر نبود؛ خط آن زمان (خط كوفی) بسیار ساده بود و نقطه و اعراب نداشت.

چاره ای نبود جز آن كه مسلمانان باید آیات قرآن را به خوبی به ذهن خود می سپردند و بر اساس آنچه به ذهنشان سپرده بودند، آیات الهی را تبلیغ می كردند.

اولین كسی كه قرآن را حفظ كرد، رسول اعظم اسلام(ص) بود. آن بزرگوار قرآن را از طریق عادی حفظ نكرد زیرا اگر همانند هر انسانی كتاب آسمانی را حفظ می كرد احتمال خطا و اشتباه بخصوص با گذشت زمان فراهم می شد در صورتی كه پیامبر(ص) به عنوان حامل پیام الهی نباید كوچك ترین و كم ترین خللی در حفظش ایجاد می شد.

اما از جمله مهم ترین صحابه پیامبر اكرم(ص) كه بنا بر نقل منابع و كتب مختلف، قرآن را حفظ كرده است، می توان به حضرت امام علی(ع) اشاره كرد. البته تعداد حافظان قرآن در صدر اسلام بسیار زیاد بودند و همین مسئله باعث شد متن و قرائت قرآن در طی سالیان متمادی و سینه به سینه به نسل های بعدی منتقل شود و چیزی از آن كم نشود.
در طول تاریخ اسلام، حفظ قرآن رشد وسیعی در بین طبقات مختلف مردم داشته است.

شرایط عمومی حفظ قرآن:
برای حفظ قرآن شرایط گوناگونی را می توان برشمرد؛

مثل:

1- هدف و انگیزه از حفظ قرآن:
انسان زمانی به انجام یك كار اقدام می كند كه برای انجام آن هدف و انگیزه داشته باشد. حتی كوچك ترین كارها نیز بدون انگیزه امكان پذیر نیست. شما درس می خوانید چون به رشد علمی خود و دسترسی به درجات بالا علاقه مند هستید؛ به دیگران كمك می كنید زیرا با این كار درجه معنوی تان را بالا می برید؛ از اعمال ناشایست دوری می كنید تا خود را از سقوط به ورطه نابودی معنوی نجات بخشید؛ و ...

حفظ قرآن همانند هر كار خوب و پسندیده ای برای انجام به هدف و انگیزه ای والا نیاز دارد.
حفظ قرآن باید با هدف نزدیكی بیشتر به خدا و انس افزون تر با كلام الهی قرآن كریم انجام شود. كسی كه قرآن را با این هدف حفظ می كند (هر چند بخش كمی از آن را به ذهن و قلبش بسپارد) مطمئن باشد كه در مسیر صحیحی گام برداشته و خود را در نردبان ترقی و اعتلای معنوی قرار داده است.

٢- داشتن درك صحیح از اهمیت و ضرورت حفظ قرآن:
حفظ قرآن فقط مختص زمانی نبوده كه امكان نگارش آن به طور گسترده فراهم نبوده است، بلكه حفظ قرآن برای انس با آن و تقرب به درگاه خداست.

حفظ قرآن آن قدر مهم است كه حافظان حقیقی قرآن با فرشتگان بلند مرتبه خدا، هم رتبه و همراه خواهند بود.

3- سن مناسب برای حفظ قرآن:
هر چند بسیاری از كارها را در هر سنی می توان انجام داد، اما انجام برخی از آن ها محدود به سن خاصی است.
قرآن را در هر سنی می توان حفظ كرد. افراد دارای سن بیشتر از شصت سال و همچنین افراد كمتر از پنج سال نیز قرآن را حفظ كرده اند. البته حفظ در سنین پایین بادوام تر، كم زحمت تر و تأثیر گذارتر است. دوران ابتدایی و راهنمایی تحصیلی مناسب ترین دوران حفظ قرآن است.

4-  استعداد:
یكی از نكاتی كه بعضی افراد به عنوان شرط مهم در انجام كارها ذكر می كنند، برخورداری از استعداد بالا است. نقش استعداد در انجام كارها غیرقابل انكار است، اما این نقش را نمی توان برجسته دانست.

واقعیت این است كه افراد مستعد به طور حتمی به مقصد نمی رسند، بلكه افراد بااستعداد معمولی كه پشتكار داشته باشند به هدف دست می یابند.

نقش استعداد در مقابل پشتكار و عوامل دیگر از 10% در مقابل 90% بیشتر نیست! (توجه كنید)
شما هم با هر استعدادی كه داشته باشید، می توانید در این راه گام بردارید. مهم، اعتقاد به هدف و پشتكار در رسیدن به آن می باشد.

5- ارتباط معلومات و حفظ قرآن:
حفظ قرآن به معلومات ویژه ای نیاز ندارد. تنها نكته قابل ذكر در این باره دانستن روخوانی قرآن است. كسی كه نتواند قرآن را بخواند قادر به حفظ آن نیست. در بعضی از موارد، روخوانی و حفظ توأم و هم زمان با هم صورت می گیرد؛ بدین معنا كه فرد، روخوانی آیات را برای حفظ انجام می دهد.

در صورتی كه تمام شرایط به طور مساوی در دو نفر جمع شده باشد، آن كه معلومات قرآنی بیشتری دارد خواه در روان خوانی و تجوید باشد یا معانی و تفسیر حفظ بهتری خواهد داشت.

پرسش:
1- علت اصلی باقی ماندن قرآن بدون تغییر و تحریف چیست؟
2- به نظر شما فرد مستعد و با اطلاع از تفسیر قرآن در حفظ موفق تر است یا فرد با سن كم ولی دارای پشتكار قوی؟ علت آن را توضیح دهید.
3- سنین مناسب حفظ قرآن چه دورانی است؟ 
4- اولین حافظ قرآن كیست؟ حفظ او چگونه بوده است؟

مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: علی سرمدی

منبع: سایت رشد