تغییرات مواد
چکیده
مواد مختلف یعنی عنصرها، ترکیب ها و مخلوط ها همیشه به یک صورت و ثابت باقی نمی مانند بر اثر عوامل گوناگونی تغییر می کنند. تغییر می تواند فیزیکی و یا شیمیایی باشد. این تغییرات در ساختمان مولکولی مواد تاثیر می گذارند. در تغییرات فیزیکی ساختار مولکولی مواد عوض نمی شود، ولی در تغییرات شیمیایی ساختار مواد عوض می شود.
اهداف
دانش آموز با مشاهده محیط اطراف درباره ی تغییر مواد اطلاعات جمع آوری کند.
با تغییر فیزیکی و شیمیایی آشنا شود.
فرق تغییر فیزیکی و شیمیایی را بداند و برای هرکدام مثال بزند.
شرح درس
در نوشتار قبل گفتیم که حواس ما در شناسایی مواد به ما کمک می کنند. مواد می توانند جامد، مایع و گاز باشند. مواد از مولکول و مولکول نیز اتم ساخته شده است. مواد ممکن است عنصر یا ترکیب باشند. می دانیم که همه ی مواد از نظر رنگ، حجم، بو و سختی و نرمی با هم متفاوت هستند و با وجود تفاوت ها، شباهت هایی نیز با هم دارند. برخی از این شباهت ها عبارتند از:
- همه ی مواد حجم دارند.
- همه ی مواد وزن دارند.
- همه ی مواد از مولکول تشکیل شده اند.
- مولکول همه ی مواد از ذرات کوچک تری به نام اتم ساخته شده است.
مشاهده کنید
دو برگ کاغذ سفید یک اندازه را بردارید و یکی از آن را پاره و ریز کنید. حال به سوالات زیر پاسخ دهید.
آیا جنس کاغذ پس از خرد شدن تغییر می کند؟
آیا کاغذ تبدیل به ماده دیگری می شود؟
فکر می کنید که اگر کاغذ را بسوزانید، کاغذ تبدیل به ماده دیگر می شود یا خیر؟
مواد تغییر می کنند. شما کاغذ را خرد کردید و شکل آن تغییر پیدا کرد. ولی در خاصیت آن تغییری ایجاد نشد. و کاغذ خرد شده همچنان کاغذ است. اما اگر آن را بسوزانید، علاوه بر تغییر در شکل در ساختار آن تغییر ایجاد می شود و دیگر نمی توان آن را کاغذ نامید.
یک کبریت سالم و کبریت سوخته چه تفاوت هایی دارند؟
به تصویر زیر نگاه کنید. نان قبل و بعد از کپک زدن چه تغییراتی می کند؟
رنگ، بو، مزه و شکل ظاهری نان بعد از کپک زدن تغییر می کند. مواد دیگری که می توانند تغییر شکل دهند را نیز نام ببرید.
به تغییراتی که در آن ها خاصیت ماده عوض نمی شود، تغییر فیزیکی می گویند. در تغییر فیزیکی ماده به ماده ی دیگری تبدیل نمی شود، معمولا در این تغییر، اندازه و شکل ماده تغییر می کند اما خواص و ماهیت آن تغییر نمی کند. مثلا خرد کردن کاغذ یک تغییر فیزیکی است. به تغییراتی که در آن ها خاصیت ماده عوض می شود و ماده به ماده ی دیگری تبدیل می شود، تغییر شیمیایی می گویند، مانند کپک زدن نان. ویدئوی آموزشی زیر را ببینید.
تغییرات مواد
حال می توانید با توجه به دانسته های خود جدول زیر را کامل کنید و مقابل گزینه ی صحیح علامت بزنید.
| تغییر | فیزیکی | شیمیای |
| تغییر رنگ برگ | ||
| بخار شدن آب | ||
| تراشیدن مداد | ||
| تبدیل شیر به ماست | ||
| زنگ زدن آهن |
کدام تصویر تغییر شیمیایی و کدام تصویر تغییر فیزیکی در چوب را نشان می دهد.
آزمایش کنید
فعالیت های زیر را انجام دهید و مشاهدات خود را یادداشت کنید.
- کمی یخ را ذوب کنید
- کمی شکر را در یک لیوان آب حل کنید
- کمی جوش شیرین به یک استکان سرکه اضافه کنید.
فکر می کنید در چه نوع تغییری ساختار مولکولی مواد عوض می شود و در کدام تغییر ساختار مولکولی ثابت باقی می ماند؟
وقتی آب بخار می شود، مولکول آن تغییر نمی کند، بلکه فاصله ی آن ها از هم زیاد می شود و مولکول ها در هوا پراکنده می شوند، بنابراین تبخیر یک تغییر فیزیکی است. اما اگر نان بسوزد و سیاه شود تغییر شیمیایی ایجاد شده است.
