پاسخ سوالات شرعی درباره احکام عزاداری بنا بر فتوای آیت الله خامنه‌ای (۴)

توسط حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده

بخش قبلی را اینجا ببینید

ادامه پرسش‌ها:

 - حکم خرج کردن ردّ مظالم برای برگزاری مراسم عزاداری چیست؟
 - آیا می‌شود «اضافه‌خرج» مراسم فاطمیه را در محرم خرج کرد؟
 - آیا می‌توان کیفیت ادای نذر را تغییر داد؟
 - در مداحی چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
 - آیا دریافت وجه برای مداحی اشکال دارد؟

پاسخ به سوالات:

- پدرم مبلغی را به عنوان رد مظالم وصیت نموده. نظر مقام معظم رهبری در مورد اینکه این مبلغ صرف امور فرهنگی هیئت‌ها و عزاداری امام حسین علیه السلام و اطعام قرار گیرد چیست؟

مظالم عباد که اصطلاحاً می‌گویند رد مظالم، مصرفش فقرا هستند و بنا بر احتیاط باید با اجازه باشد، یعنی با دفتر حضرت آقا تماس بگیرند، بعد به مصرف فقرا برسانند. نگاه کنید بودجه‌ها در بیت‌المال مصارفش مشخص است. مثلاً زکات، مصارف خاص خودش را دارد، خمس مصارف خاص خودش را دارد، کفارات مصارفش فقرا هستند و مظالم عباد همچنین. اینها مشخص شده؛ باید نظام‌مند و هدفمند باشد و در جای خودش مصرف شود. مصرف مظالم عباد، فقرا هستند؛ باید هم با اجازه باشد؛ بنابراین نه در عزاداری نه در امور فرهنگی عزاداری ، مظالم عباد را نمی‌شود خرج کرد. در امور اطعام، اگر اجازه گرفته باشید اولاً که موافق احتیاط است، ثانیاً کسانی که اطعام می‌کنید فقیر باشند اشکالی ندارد. اما اگر عموم عزاداران فقیر نباشند، نمی‌توانید به عنوان مظالم عباد بپردازید؛ حالا طرف وصیت کرده باشد یا خودتان می‌خواهید بپردازید یا در اختیار شما قرار دادند مظالم عباد را، به اینگونه مصارف نمی‌شود رساند و خرج کرد. بلکه باید به فقرا داده شود.

- آیا می‌شود اضافه خرج ایام فاطمیه را در محرم خرج کرد؟

آنچه را که مردم برای ایام فاطمیه به دست اندرکاران هیئت داده‌اند ، در محرم نمی‌توان خرج کرد. ولی اگر داده باشند برای عزاداری به طور مطلق، یعنی معلوم باشد برای عزاداری داده‌اند، چه ایام فاطمیه چه ایام محرم، اشکالی ندارد. یا اینکه افرادی که دریافت کرده‌اند این مبالغ را و اجازه گرفته‌اند یا وکالت تام گرفته‌اند برای مخارج عمومی عزاداری در ایام مختلف، آن هم اشکالی ندارد. اما اگر مشخص نباشد، یعنی اجازه نگرفته باشند یا مردم داده‌اند برای عزاداری ایام فاطمیه، نمی‌شود در ایام محرم خرج کرد و عکس مطلب هم همین است.

- با سلام. ضمن تشکر از این اقدام خوب و به موقع. سوال من این است: چهل روز روضه نذر کرده‌ام اما شرایط خانه‌ام طوری نیست که همه چهل روز را روضه‌خوانی داشته باشم. چکار کنم؟

در احکام نذر آمده است که اگر نذر با شرایط شرعی باشد عمل به آن الزام‌آور و واجب است و در صورتی که شخص، دیگر توانایی عمل به نذر را نداشته باشد و نتواند عمل کند، وجوبش ساقط است. بنابراین اگر توانایی عمل به نذر را ندارید و نذرتان هم مقید بوده که در خانه باشد و الآن هم در خانه نمی‌توانید به آن عمل کنید دیگر واجب نیست. اما اگر نذر، مطلق بوده و قبلاً در خانه این مراسم را برگزار می‌کردید و الآن اگر جای دیگر بتوانید مراسم را برپا کنید عمل به نذر واجب است. بنابراین خلاصه‌ی پاسخ سوال این شد که اگر کسی نذری کرده که با شرایط صحیح بوده و بر او واجب شده و الآن دیگر توانایی عمل به آن نذر را ندارد یا از نظر مالی یا از نظر توانایی بدنی یا از جهات دیگر، الآن عمل به نذر ساقط است و دیگر واجب نیست.

- آیا تغییر نذر از محلی به محل دیگر یا از نوعی به نوع دیگر به ضرورت، آیا جایز است؟ مثلاً نذر داشته به عزاداران شربت بدهد و حالا چون هوا سرد شده حالا شیر گرم بدهد.

اگر نذر با شرایط شرعی باشد که از جمله آنها خواندن صیغه نذر است که در نذر حتماً باید صیغه خوانده شود، این جمله باید گفته شود یا به صورت عربی که "لله علیّ" که چنین کاری انجام دهم، یا به زبان فارسی مثلاً گفته شود "برای خداست به عهده من" که چنین کاری را انجام دهم - حالا ممکن است شرطی هم داشته باشد که اگر بیمارم خوب شد، صاحب خانه شدم اگر مثلاً در فلان آزمون موفق شدن و امثال اینها - که اگر شرط محقق شده عمل به نذر واجب می‌شود. اگر نذر واجب شد، دیگر تغییر در آن ممکن نیست. اگر عمل به آن نذر، دیگر موضوع ندارد، یعنی مثلاً نذر کرده بوده شربت بدهد دیگر هوا سرد است و عمل به آن نذر واجب نیست. اما آیا اگر به جایش به مردم و عزاداران شیر گرم دهد اشکال دارد؟ نه اشکال ندارد. ثواب آن را هم می‌برد اما از نظر حکم شرعی که آیا واجب است یا نه؟ نظر حضرت آقا این است که اگر به هر حال موضوع منتفی شد و نمی‌شود به آن عمل کرد و در حقیقت در مورد خودش خرج نمی‌شود، عمل به آن واجب نیست. حالا اگر دلش بخواهد ثوابی ببرد اشکالی ندارد، مثلاً به جای شربت شیر گرم به عزاداران بدهد.

- یک مداح باید چگونه باشد و چگونه رفتار کند؟

خب ظاهراً از اوصاف نفسانی او نمی‌پرسند و از سایر اعمال عبادی او هم سوال نشده است. از سوال فهمیده می‌شود در خصوص کار مداحی است. در خصوص یکی از سوال‌ها ما اشاره کردیم آنچه که در منبرها گفته می‌شود به عنوان موعظه مردم یا نقل تاریخ عاشورا و امثال اینها یا ذکر مصیبت اولاً باید دروغ نباشد، ثانیاً غلو نسبت به معصومین علیهم السلام نباشد، یعنی زیاده از حد. مقام آنها خیلی بالاست اما به هر حال در مقام عصمت و امامت، یا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، در مقام نبوت هستند، دیگر بالاتر از آن نیست، دیگر خودشان نهی فرمودند که نسبت به ما غلو نداشته باشید، زیاده‌روی نداشته باشید. همچنین مطالب خلاف و حرام که خدای ناکرده مثل غیبت دیگران، تنقیص مومن، تحقیر مومن، و مطالبی که در شأن معصومین علیهم السلام نیست، مطالبی که در شأن مومنین نیست؛ چنین مطالبی را نباید بگویند. الفاظ زشت و رکیک اینها را نباید بگویند در مداحی‌ها و در مطالبی که ارائه می‌شود. و همچنین از آن طرف ممکن است در مداحی‌ها مطالب بدی نباشد، اما به گونه‌ای ارائه شود که دشمنان از آن سوء استفاده ‌کنند علیه مکتب اهل‌بیت علیهم السلام یا پیروان مکتب اهل‌بیت علیهم السلام، آن هم باید مراعات شود. ضمن اینکه آن مداح باید کارش خالصاً و لله باشد، یعنی برای خدا باشد به دور از ریا و خودنمایی. حالا ممکن است مزدی هم بدهند مزدی هم بگیرد، اما برای مزد نباشد به هر حال برای اینکه اجر و ثواب عزاداری را ببرند. همچنین مداحی آموزنده باشد. من یاد دارم در جایی حضور داشتم که حضرت آقا به دو نفر از مداحان معروف کشور که در دو جلسه جداگانه هم بودند بعد از مراسمی که داشتند در حضور آقا و مجلس عزایی که آقا برپا می‌کنند، بعد از اینکه خدمت آقا رسیدند من از نزدیک می‌شنیدم که حضرت آقا فرمودند این مداحی شما باید منبر آموزنده باشد. بعد توصیه کردند قصیده‌هایی را بگردید پیدا کنید و یادم هست از دیوان صائب هم نام بردند که فرمودند در دیوان صائب هست از این قصیده‌های پرمغز و پرمحتوا می‌توانید استفاده کنید و مداحی شما باید یک منبر آموزنده باشد که مخاطبان شما مطلب یاد بگیرند و بر معرفت‌شان افزوده شود. مطالب تاریخی مربوط به ائمه اطهار علیه السلام، مصائبی که بر آنها وارد شده است، جنایاتی که دشمنان آنها مرتکب شده‌اند، اینها در مداحی باشد ان‌شاءالله.

- آیا گرفتن پول برای روضه‌خوانی اشکال دارد؟

هر چند تعیین نرخ برای این کارها مناسب نیست، شایسته نیست، اما حالا بنده خدا منبری رفته مثلاً یا مداحی داشته، مزدی می‌دهند، وجهی می‌دهند پاکتی می‌دهند، گرفتن آنها اشکالی ندارد و پیشتر هم ما گفتیم که به هر حال مجالسی که برای عزای معصومین علیهم السلام و اباعبدالله الحسین علیه السلام برپا می‌شود چه سخنران و چه روضه‌خوان یا به اصطلاح مداح، غرض اصلی‌اش این چیزها نباشد تا آن اجر و ثواب عزاداری اباعبدالله علیه السلام - که به تعبیر حضرت آقا و امام راحل از افضل قربات است و آدم‌ساز است - ان‌شاءالله محفوظ بماند و بهره‌مند باشند.

بخش بعدی را اینجا ببینید

---

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای