تبیان، دستیار زندگی
ایتریوم یکی از عناصر شیمایی جدول تناوبی است که نماد آن y و عدد اتمی آن 39 می باشد. فلز انتقالی براق و سفید است. ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ایتریوم

ایتریوم یکی از عناصر شیمایی جدول تناوبی است که نماد آن y و عدد اتمی آن 39 می باشد. فلز انتقالی براق و سفید است. ایتریبیوم در کانی های عناصر کمیاب خاکی یافت می شود که دو نوع از ترکیبات آن در ساخت رنگ قرمز برای تلویزیون های رنگی مصرف می شود.

ویژگی های قابل توجه

ایتریوم فلزی براق پرجلوه و فروزنده و کمیاب است که نسبتاً در هوا مقاوم بوده و از نظر شیمیایی شبیه به لانتانیدها می باشد. خرده های این فلز در دمای بالاتر از 400 درجه در هوا مشتعل می شود . اگر ایترویم به ذرات بسیار ریز تقسیم شود مقاومت خود را در مقابل هوا از دست می دهد. حالت متداول اکسیداسیون این عنصر +3 می باشد.

کاربردها

اکسید ایتریوم از مهمترین ترکیبات ایتریوم است که بیشتر در ساخت اروپیمYvo4 و Y2O3 استفاده می شود که رنگ قرمز لامپ تصویر تلویزیون های رنگی را تولید می کند.

  • اکسید ایترویم همچنین در ساخت گارنت آهن-ایتریوم که صافی های مایکروویو بسیار موثری هستند.
  • آهن ایترویم الومینیوم و گادولینیوم خاصیت مغناطیسی جالبی دارند Yttrium-iron-garnet به عنوان فرستنده و پخش کننده انرژی شنوایی بسیار موثر است. Yttrium Aluminum Garnet دارای سختی 8.5 است و همچنین به خاطر شباهت به الماس به عنوان سنگ جواهر استفاده می شود.
  • مقدار کمی از این عنصر (0.2% تا 0.1) برای کم کردن اندازه دانه هایکروبیوم مولیبدنوم و زیرکنونیوم استفاده می شود و همچنین در افزایش مقاومت الومینیوم و منیزیم کاربرد دارد.
  • به عنوان کاتالیزور برای پولیمر کردن گارنت آلومینیوم -ایتریوم ،فلورید لیتیوم ایتریوم و ایتریوم و انادیت در ترکیب دو پنتها مانند نئودیمیوم یا اربیم در لیزرهای مادون قرمز استفاده می شوند.
  • این عنصر برای احیا کردن وانادیوم و دیگر غیر فلزان استفاده می شود.

ایتریوم به عنوان سازنده چدن گره دار شناخته شده که خاصیت رسانایی آن را افزایش می دهد. (گرافیت در ساخت چدن گره دار گره ها را به هم متراکن می کند تا از پوسته پوسته شدن آن جلوگیری کند.) از آن جا که اکسید ایتریوم نقطه ذوب بالاتر پایداری بیشتر و از استنباط کمتری نسبت به شیشه برخوردار است می تواند در فرمول ساخت شیشه و یا سرامیک استفاده شود.

تاریخچه

Ytterby که توسط Johann Gadolin در سال 1794کشف شد و توسط Friedrich ohler در سال 1828 به عنوان عصاره ناخالص Yttria از عمل احیاء کلرید YCl3 با پتاسیم به دست آمد. Yttria (Y2O3) اکسید ایتریوم است و توسط JohanGadolin در سال 1794 در معدن Gadolinite در Yetterby کشف شد.


در سال 1843 Carl Mosander ثابت کرد که Yttria میتواند به اکسید سه عنصر متفاوت تقسیم شود. Yttria نامی بود که برای مهمترین عنصر استفاده می شد و نام بقیه عناصر Erbia و Terbia بود. معدن سنگی که در نزدیکی دهکده Ytterby واقع شده معادن غیر معمولی زیادی در بر دارد که سنگ های کمیاب زمین و دیگر عناصر در آن یافت می شود. عناصر Erbium, Terbium, Ytterbium و Yttrium همه از روی نام این معدن نامگذاری شده اند.

پیدایش

این عنصر در بیشتر معادن کمیاب زمین و سنگ معدن اورانیوم یافت می شود اما هرگز به صورت طبیعی به عنوان عنصر آزاد وجود ندارد. ایتریوم به صورت اقتصادی از خاک Monazite به مقدار 3% [|سریم|Ce)) ,لاتانیوم|PO,la|فسفر 4 و همچنین از Bastnasite به مقدار 0.2% Ce, La بازیافت می شود. این عنصر توسط عمل تقلیل فلوروئید ایتریوم توسط فلز کلسیم به دست می آید اما با روش های دیگر نیز تولید می شود. جدا کردن این فلز از دیگر عناصر کمیاب بسیار سخت است زیرا هنگام استخراج به صورت پودر طوسی تیره رنگ می باشد. نمونه های سخره های قمری از Apollo program حاوی مقادیر زیادی از این عنصر می باشند.

ایزوتوپ ها

ایزوتوپ طبیعی تنها از یک ایزوتوپ y89 تشکیل شده است.  پایدارترین رادیو ایزوتوپ اکتیو Y-88 با نیمه عمر 106.65 روز و Y-91 با نیمه عمر 58.51 روز می باشند. تمام ایزوتوپ های دیگر آن نیمه عمری کمتر از یک روز دارند به جز Y-87 که نیمه عمر آن 79.8 ساعت است.

حالت زوال ایزوتوپی در ایزوتوپ های زیر Y-89 الکترون گیری و حالت بعد از آن حذف بتا می باشد. برای این عنصر 26 ایزوتوپ ناپایدار شناخته شده است.
Y-90 در موازنه با ایزوتوپ هم خانواده استرونیوم 90 که محصول انفجار اتمی می باشد وجود دارد.

هشدارها

اگرچه ترکیباتی که حاوی این عنصر هستند بسیار سمی می باشند ولی به ندرت در دسترس آدمی قرار می گیرد. نمک ایتریوم ممکن است سرطان زا باشد. این عنصر به طور معمول در بافت انسانی وجود ندارد و نقش حیاتی در زندگی آدمی بازی نمی کند.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: مریم فروزان کیا