تبیان، دستیار زندگی
حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده، کارشناس مسائل فقهی به پرتکرارترین سوالات، مطابق با فتاوای آیت الله خامنه ای پاسخ داده اند که ادامه متن پرسش ها و پاسخ ایشان به این سوالات ارائه می شود
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پاسخ سوالات شرعی درباره احکام عزاداری بنا بر فتوای آیت الله خامنه‌ای (۳)

توسط حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده

آیت الله سید علی خامنه ای

بخش قبلی را اینجا ببینید

ادامه پرسش‌ها:

 - آیا نسبت دادن برخی الفاظ ناروا به خود در عزاداری اشکال دارد؟
 - مقارن شدن ایام عزاداری با مناسبت هایی مثل شب یلدا و عید نوروز
 - آیا می‌توان در هنگام توسل به ائمه دستان خود را (مانند دعا) بالا برد؟
 - آیا حضور زنان در دسته‌های عزاداری اشکال دارد؟
 - آیا می‌توان از اموال بیت‌المال برای مراسم عزاداری استفاده کرد؟
 - آیا پوشیدن لباس مشکی در مراسم عزاداری هم کراهت دارد؟

پاسخ به پرسش‌ها:

- نظر حضرت آقا در مورد الفاظی که در عزاداری‌ها و نوحه‌ها استفاده می‌شود و در شأن یک مسلمان و حتی انسان نیست و نسبت دادن یک سری الفاظ رکیک به خود چه حکمی دارد؟

کلاً در عزاداری، آن نزاکت و سنگینی و وزانتِ عزاداری باید حفظ شود. در پاسخ یکی از سوال‌ها ما اشاره کردیم که هم باید از مطالبی که حرام است - مثل کذب مثل غلو نسبت به ائمه اطهار علیهم السلام - پرهیز شود و هم باید از مطالبی که دون شأن یک مسلمان است، پرهیز شود. اصلاً اسلام پیروان خودش را وزین ، سنگین و باوقار می‌پسندد. شما نگاه کنید از جمله لباس‌های حرام، لباس شهرت است و لباس شهرت یعنی لباس سبک، لباسی که در شأن یک مسلمان نیست؛ لباسی که از نظر رنگ، دوخت یا کیفیت پوشیدن یا حتی اندراس به گونه‌ای است که اگر طرف بپوشد، در جامعه انگشت‌نما می‌شود، این در شأن یک مسلمان نیست. لذا در تعابیری که خوانده می‌شود در نوحه‌ها ولو حالا در مقام اظهار ارادت به معصومین علیهم‌السلام یا به اباعبدالله علیه‌السلام باشد، اما در شأن یک مومن نیست چنین الفاظی به کار ببرد، در عزاداری از آن پرهیز شود.

- در مواقعی ایام عزاداری با مناسبت‌های دیگر همچون شب یلدا و عید نوروز همزمان می‌شود. پذیرایی از مهمان‌ها با شیرینی و آجیل چه حکمی دارد؟

همه می‌دانیم که مومنان و ارادتمندان به اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام مخصوصا اباعبدالله الحسین علیه‌السلام در ایام عزای آن حضرت، یکسری کارهای شاد و شادی‌آفرین را کنار می‌گذارند. حتی لباس شاد نمی‌پوشند و مجلس شادی برگزار نمی‌کنند - حالا ممکن است عقدی خوانده شود به عنوان سنت پیغمبر و ازدواجی صورت بگیرد - اما مجلس شادی برپا نمی‌کنند چرا؟ به خاطر مراعات احترام حضرت اباعبدالله علیه‌السلام و همچنین ایام عزای ایشان. و لذا شایسته نیست که در مناسبت‌هایی مانند مناسبت ملی که با ایام عزای اباعبدالله الحسین علیه‌السلام یا پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه و آله‌و سلم یا ائمه دیگر تلاقی دارد و همزمان شده است، به شادی بپردازد. من یک توضیح مختصری خدمت شما عرض کنم: اگر ما خودمان را واقعاً عزادار اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌دانیم یا در عزای سایر ائمه خودمان را عزادار می‌دانیم، آیا شخص عزادار که عزیزی را از دست داده، پدری را از دست داده، فرزندی را از دست داده، مجلس شادی برگزار می‌کند؟ گاهی وقت‌ها اقوام، بستگان، آشنایان به خاطر مرگ یک نفر از خاندان، مدت‌ها دیگر مجلس شادی برپا نمی‌کنند. برای چی؟ برای اینکه خودشان را عزادار می‌دانند و لذا از نظر حکم فقهی نمی‌توانیم بگوییم حرام است، اما شایسته نیست. مگر اینکه در آن ایام اگر کسی مجلس شادی برپا کند یا در آن شب‌ها، به نحوی اهانت و توهین به صاحب آن ایام باشد، مثلاً به پیامبراعظم صلی الله علیه و آله و سلم یا سایر ائمه، به اباعبدالله علیه السلام؛ اگر توهین تلقی شود یا قصد خدای ناکرده توهین و جسارت داشته باشد، این حرام است و باید پرهیز شود.

- پرسیده‌اند آیا انسان می‌تواند در هنگام سخن گفتن و توسل کردن به ائمه، دستان خود را مانند دعا به سمت آسمان بگیرد؟

همه می‌دانند که ما دعا را از خدا می‌خواهیم؛ یعنی درخواست حاجت از خداوند است و ائمه اطهار علیهم السلام را واسطه فیض الهی می‌دانیم و به آنها توسل می‌جوییم به عنوان حجج و اولیای الهی که در پیشگاه خداوند قرب و منزلتی دارند، آنها را واسطه قرار می‌دهیم. وابتغوا الیه الوسیلة؛ این دستور قرآن است. بنابراین توسل به آنها به عنوان وسیله و شفیع و کسی است که در پیشگاه خداوند قرب و منزلتی دارد و اصل حاجت را از خداوند می‌خواهیم. بنابراین اگر دست به دعا برداشتند و خدا را قسم دادند - مثلاً به امام حسین علیه السلام، به پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و سایر اولیای الهی - دعایی داشتند و حاجتی خواستند، این اشکالی ندارد. همه می‌دانند که ما اعتقادمان بر این است که شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام، عباد الهی هستند، بندگان واقعی خدا هستند. ما در تشهد می‌خوانیم اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له، اول شهادت به وحدانیت خداوند، بعد از آن می‌خوانیم و اشهد ان محمداً عبده و رسوله؛ یعنی حتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را به عنوان عبد و بنده خدا و فرستاده خدا می‌دانیم. همه مراجع معظم تقلید و حضرت آقا فتوای‌شان بر این است که اگر کسی به حرم مشرف شد و برای صاحب حرم، حتی امام، سجده کند آن سجده حرام است؛ سجده فقط برای خداست. سجده شکر به عنوان شکر الهی جهت زیارتی که نصیبش شده این اشکالی ندارد، اما سجده برای امام نیست اگر ضریح بوسیده می‌شود اگر در و دیوار بوسیده می‌شود به خاطر شدت ارادت به صاحب آن خانه است، نه اینکه اینها علاقمند به آهن و فولاد و سنگ و آجر باشند، مثل بوسیدن پیراهن حضرت یوسف است که پیامبر خدا حضرت یعقوب بوسید و بر چشم خود گذاشت.

- منظور مقام معظم رهبری در خصوص عدم شرکت زنان در دسته‌جات عزاداری چیست؟ لطفاً نظر مبارک ایشان را تبیین فرمایید. چرا که در ایام شهادت ائمه، بسیاری از هیئات مذهبی اقدام به راه‌اندازی دسته‌جات مذهبی می‌نمایند و زنان نیز پشت سر مردان حضور دارند. آیا این حضور زنان در پشت سر مردان در دسته‌جات اشکال دارد؟

اولاً اگر مصداق اختلاط محرم و نامحرم باشد حرام است و حدودی برای این مسأله مشخص شده است و همین جا توصیه می‌کنیم در هیئت‌ها و در مجالس عزا، همه جا باید این رعایت شود و خانم‌ها حجاب‌شان را مراعات کنند و همه، نگاه‌شان را نگه دارند؛ نگاه به نامحرم. اما در خصوص اینکه خانم‌ها هم دنبال دسته عزا راه بیافتند و دسته عزاداری راه بیاندازند، گفتند این شایسته نیست که خانم‌ها دسته عزاداری داشته باشند؛ حتی دنبال دسته‌های عزاداری راه بیافتند. شیوه عزاداری از قدیم‌الایام مرسوم بوده و خانم‌ها هم در مجلس عزا شرکت می‌کردند با مراعات حدود شرعی و حجاب و عفاف.

- اکثر هیئت‌های محلی که به مدت ده روز برگزار می‌شود، جهت چراغانی جلوی تکیه یا هیئت از برق اصلی شهر انشعاب گرفته و استفاده می‌کنند. حکم شرعی چیست؟

اگر با مجوز قانونی باشد اشکال ندارد؛ اما باید وجه برق را بپردازند. اما اگر بدون مجوز باشد، اصل کار خلاف است و موجب ضمان هم هست یعنی هزینه برق مصرفی را باید بپردازند. عزادار سید و سالار شهیدان به هر حال قانون نظام اسلامی را رعایت می‌کند و نسبت به این حقوق عمومی و بیت‌المال هم مواظبت دارد.

- آیا پوشیدن لباس مشکی در ایام عزای سید و سالار شهیدان اباعبدالله الحسین علیه السلام کراهت ندارد؟ با توجه به حکم کلی که پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد و در نماز نیز مکروه است. و اگر کسی نذر کرده باشد آیا نذر او صحیح است؟

ما یک حکم کلی داریم در خصوص پوشیدن لباس تیره مشکی که کراهت دارد و نماز خواندن با آن هم ثواب نماز را کم می‌کند؛ این فتوای حضرت آقا هم هست. اما تبصره هم دارد نسبت به عبا، عمامه و کفش استثنا شده و اگر مشکی باشد کراهت ندارد. و همچنین یک حکم کلی نسبت به عزادار داریم که صاحب عزا خوب است به گونه‌ای باشد که معلوم باشد عزادار است و این لباس مشکی پوشیدن عزادار هنگام سوگواری امام حسین علیه السلام و ائمه بزرگوار، امروزه نشانه این است که طرف می‌خواهد نشان دهد من عزادار هستم. بنابراین، حکمِ کراهت را ندارد. بنابراین اگر کسی نذر کرده باشد با شرایط نذر شرعی، طبق نذرش هم اگر بتواند باید عمل کند.
اما توجه داشته باشید به هر حال عزادار بودن شیوه‌های مختلفی دارد. حالا ممکن است با پوشیدن لباس مشکی باشد یا با پرهیز از افعال و کارهای شاد یا با گریه کردن و گریستن و شیوه‌های مختلف دیگر. به هر حال ما امیدوار هستیم بتوانیم این حالت عزاداری را در این ایام سوگواری مراعات کنیم.

بخش بعدی را اینجا ببینید


منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای

تنظیم: محسن تهرانی - بخش حوزه علمیه تبیان