تبیان، دستیار زندگی
جزیره ای بیضی شکل که نوعی گنبد نمکی است به مساحت ۴۲ کیلومتر مربع در ورودی خلیج فارس در ۸ کیلومتری بندرعباس است. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می دانند. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مهدی رحمانی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شگفتی های جزیره هرمز

شگفتی های جزیره هرمز

دهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقه مندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقه مند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: شگفتی های جزیره هرمز
نام ارائه دهنده/دهندگان: آرتین آرین
زمینه و نوع پروژه: زمین شناسی - کانی شناسی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: سلام یاسین


هرمز، جزیره ای بیضی شکل که نوعی گنبد نمکی است به مساحت ۴۲ کیلومتر مربع در ورودی خلیج فارس در ۸ کیلومتری بندرعباس است. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر راهبردی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است.

جاذبه های زمین شناسی

جزیره هرمز به عنوان نگین زمین شناسی خلیج فارس به دلیل تنوع بالای سنگ و کانی در آن معرفی شده است که یکی دیگر از جاذبه های این جزیره به خصوص برای علاقمندان به علوم ژئومورفولوژی می باشد. قسمت اعظم جزیره گنبد نمکی بوده و واحد فوق حدود 69 درصد از مساحت کل جزیره را شامل شده و بخش های جنوبی (نیمه جنوبی) جزیره را در بر می گیرد. سنگ نمک به همراه سنگ های دیگر به شدت متبلور و همچنین متحمل دگرگونی نیز شده است به طوری که در بخش های جنوبی جزیره شبکه بلورهای عظیم نمک قابل رویت است. حلالیت و فرسایش پذیری شدید سنگ نمک و بر عکس مقاومت بلوک های سنگی همراه آن مثل ریولیت ها، تراکیت ها و بازالت ها باعث ایجاد پستی و بلندی فراوان و فرسایش خشن سطحی در گنبد نمکی هرمز شده و یک توپوگرافی با بریدگی های زیاد و یال های تیز و غارهای نمکی به خصوص در بخش مرکزی و غرب را به وجود آورده است.

پهنه های گلی جزر و مدی

بخش های کم شیب سواحل جنوبی که در طول شبانه روز تحت تأثیر نظام هیدرولوژیک جزر و مد آب که حداکثر آن به بیش از 4 متری نیز بالغ می گردد، واقع می شوند، در صورتی که از عناصر ریزدانه تشکیل یافته باشند با رخ نمودن اراضی گلی دیده می شوند، این گستره ها به واسطه شیب کم ساحل و مصون ماندن از تلاطم دریا و امواج اغلب نواحی رسوبی غنی از موادآلی محسوب می شوند. لذا معمولاً از پوشش گیاهی مطلوب و جمعیت بالای کف زیان برخوردارند که نه تنها حمایت کننده زنجیره غذایی دریا می باشند بلکه شرایط مطلوب زیستگاهی برای جلب پرندگان آبزی را فراهم می آورند پهنه های گلی جزیره هرمز به وسعت 200 هکتار درشرق و شمال شرق جزیره قرار دارند.

سواحل شنی و ماسه ای

این دسته از سواحل اغلب به صورت باریکه هایی با عرض حدود 20 تا 30 متر در سمت شرق جزیره تا جنوب دیده می شوند. که مورد توجه لاک پشت های دریایی برای تخمگذاری می باشد لذا در ردیف مناطق حساس ساحلی جزیره قرار دارد. در سواحل شنی و ماسه ای معمولاً در تمام فصول سال می توان حضور انواع پرندگان دریایی را مشاهده نمود. چنین سواحلی ازقابلیت تفریحی بالا برخوردارند. مناسب ترین دریا کنار برای شنا و تفریحات آبی محسوب شده و از این نظر قابل برنامه ریزی هستند.

کرانه های سنگی

این دسته از سواحل در مناطقی دیده می شوند که کوه و ارتفاعات سنگی در کناره ساحل وجود دارد و در سواحل جنوبی تا غرب جزیره مشاهده می گردند. این کرانه ها به صورت پرتگاه هایی با یا بدون باریکه های ماسه ای که هنگام جزر از آب خارج می گردد و یا به صورت مناطق سنگی و صخره ای کم ارتفاع و آب گرفته دیده می شوند. معمولاً در کرانه های سنگی سمت جنوب غربی که به واسطه نزدیکی ارتفاعات به دریا ایجاد گردیده آب های نزدیک کرانه عمیق بوده و در این مناطق می توان در اوقاتی از سال فعالیت پستانداران دریایی بزرگ را مشاهده نمود. کرانه های سنگی از تنوع بالای کف زیان ساحلی بویژه دو کفه ای ها و خرچنگ ها برخوردارند، همچنین بیشترین پهنه های جلبک جزیره نیز در این مناطق دیده می شود. یکی از جذابیت های این سواحل وجود غارهای دریایی است که در جنوب و جنوب غرب جزیره قابل مشاهده می باشد.

شگفتی های جزیره هرمز

دانش آموزان در پروژه حاضر سعی در بررسی جزیره هرمز و شناسایی انواع کانی های موجود در آن کردند، با توجه به مطالعات انجام شده فرض آن ها بر این است که کانی های جزیره هرمز از نوع رسوبی و آذرین هستند. خاک سرخ جزیره، در صنعت کاربرد زیادی دارد.

 روش کار

دانش آموزان پس از مسافرت به جزیره هرمز سعی در شناسایی انواع کانی های آن کردند، روش شناسایی آن ها به شرح زیر است. هماتیت به کمک رنگ ظاهری و رنگ خاکه قرمز آجری، لیمونیت به کمک رنگ ظاهری و رنگ خاکه زرد، اولیژیست به دلیل رنگ ظاهری سیاه براق اکلیلی و رنگ خاکهٔ قرمز آجری، نمک به کمک طعم شور، ژیپس با سختی پایین که بوسیله ناخن خراش برمی دارد، انیدریت به کمک شکل مکعب مستطیل، کلسیت به کمک جوشش با اسید، کوارتز به دلیل سختی بالا که روی شیشه خراش می اندازد، پیریت یا طلای احمق ها به کمک رنگ ظاهری طلایی و رنگ خاکه سیاه و سختی بالا شناسایی شدند.

مواد مورد استفاده

1. کانی های نمونه برداری شده (هشت نوع)
2. شیشه، اسید کلریدریک رقیق، چینی بدون لعاب، کانی های جدول موهس (جعبه سختی)
3. قلم مو، چسب چوب
دانش آموزان پس از انجام نمونه برداری و آزمایشات استاندارد شناسایی فیزیکی کانی ها نتایج ذیل را به دست آوردند
1. جزیره هرمز یک گنبد نمکی است.
2. کانی های هماتیت، لیمونیت، اولیژیست، انیدریت، ژیپس، کلسیت، کوارتز و پیریت شناسایی شدند.
3. مراحل استخراج، دپو، دانه بندی، بسته بندی و صادرات خاک سرخ از اسکله هرمز مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت.
4. خاک سرخ هرمز به کشورهای عربستان، امارات، عراق، پاکستان و ترکیه صادر می شود.
5. خاک سرخ در صنایع مختلفی همچون: رنگ، هنر محیطی، صنایع غذایی، سرامیک و شیشه سازی کاربرد دارد.
6. در راستای آشنایی با هنر محیطی یک نقاشی ذهنی بر روی دیوار سیمانی جزیره خلق شد.

مهارت های کسب شده

1. آشنایی با گنبدهای نمکی
2. شناسایی 8 نوع کانی با روش های فیزیکی
3. فعالیت و اجرای هنر محیطی (نقاشی با خاک سرخ)
4. آشنایی با مراحل استخراج تا صادرات معدن خاک سرخ هرمز
5. آشنایی با کاربرد خاک سرخ در زنجیره غذایی ساکنان بومی منطقه

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهدی رحمانی

تنظیم: مرجان سلیمانیان