گاز های گلخانه ای

دهمین دوره از پروژه های دانش‌آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقه‌مندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی"پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه‌ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقه‌مند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: گازهای گلخانه ای و تاثیر ات بر محیط زیست
نام ارائه‌دهنده/دهندگان: گلسا زرندیان
زمینه و نوع پروژه: محیط زیست
درجه سختی: متوسط
نام مدرسه: دبستان غیردولتی گل نرگس

گازهای گلخانه‌ای:
به مجموعه‌ای از گازها كه مقداری از انرژی خورشید را در جو زمین نگه می‌دارندو باعث گرم شدن جو می‌شوند‍‍، گازهای گلخانه‌ای می‌گویند.
 
تا حالا تو تابستان سوار اتومبیلی که تو آفتاب مونده شده اید؟ چرا اینقدر داخل اتومبیل گرم است در حالی که هوای بیرون به آن گرمی نیست؟
تا حالا توی زمستان داخل یک گلخانه رفته‌اید؟ با اینکه هوای بیرون سرد است هوای داخل گلخانه به نظر گرم‌تر می آید. علت این ها را می توان در پدیده ای دانست که به آن اثر گلخانه ای می گویند.
اشعه خورشید وارد گلخانه می شود. با گیاهان و خاک که تیره است برخورد کرده و قسمتی از آن جذب آن ها می شود. حال آن ها انرژی جذب شده را می توانند دوباره تابش کنند، اما به صورت اشعه فروسرخ (اشعه با طول موج بلندتر). این گونه انرژی به تله می افتد. چون اشعه فرو سرخ از شیشه (یا پلاستیک) نمی تواند عبور کند. برای همین گلخانه گرم شده دمای آن بالا می رود. این اتفاق برای زمین هم می تواند بیافتد. هرچه میزان گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن در هوا بیشتر باشد، اثر گلخانه ای شدیدتر است.

گرم شدن زمین یعنی چه؟
می‌دانیم كه كره زمین به طور طبیعی در اثر تابش خورشید گرم می‌شود، اما اینجا منظور از گرم شدن زمین، پدیده دیگری است. این پدیده نسبتاً جدید عبارت است از تغییر دمای زمین در اثر فعالیت های بشری كه با تغییرات طبیعی آن فرق دارد. در طول 100 سال گذشته، كره زمین به طور غیرطبیعی ٠/٤ درجه سانتیگراد گرم‌تر شده كه این موضوع دانشمندان را نگران کرده است. آن ها حدس می‌زنند فعالیت های صنعتی در ایجاد این مشكل بسیار موثر است و به گرم شدن كره زمین كمك می‌كند. منظور از «گرم شدن زمین» افزایش میانگین دمای زمین است. «تغییر آب و هوا» در اثر این افزایش دما به وجود می‌آید. گرم شدن زمین موجب تغییر الگوی بارش، افزایش سطح آب دریاهای آزاد و كاهش سطح آب دریاچه ها و تاثیرات وسیع بر گیاهان، حیات وحش و انسان ها می‌شود.

اثر گلخانه ای چیست؟ گازهای گلخانه ای چه گازهایی هستند؟
به مجموعه‌ای از گازها كه مقداری از انرژی خورشید را در جو زمین نگه می‌دارند و باعث گرم شدن جو می‌شوند‍‍، گازهای گلخانه‌ای می‌گویند.
گازهای گلخانه‌ای نامی آشنا برای اغلب ماست. اگر از ما بخواهند که نام یکی از این گازها را بر زبان بیاوریم، این نام احتمالاً دی‌اکسید کربن خواهد بود. تقریباً همه کسانی که با اصطلاح "گازهای گلخانه‌ای" آشنا هستند، دی‌اکسید کربن را به عنوان معرف این گروه از گازها می شناسند. البته این دیدگاه نادرست هم نیست، اما دی‌اکسید کربن تنها یکی از گازهای گلخانه‌ای است که انسان تولید می کند.
بخار آب (H2O)، دی اكسیدنیتروژن یا گاز خنده (NO2)، دی اكسیدكربن (CO2)، متان (CH4) و ازت گازهای گلخانه‌ای اصلی هستند. اگر این گازها در جو نبودند، انرژی گرمایی خورشید مجدداً به فضا بر می‌گشت و به این ترتیب هوای زمین 33 درجه سانتیگراد سردتر از الان می‌شد. اثر گلخانه‌ای به افزایش دمای كره زمین در اثر وجود گازهای گلخانه‌ای در جو زمین گفته می‌شود.

تغییر آب و هوا یعنی چه و اثرات آن چیست؟
اصلاً «هوا» و «آب و هوا» با هم چه فرقی دارند؟
هر وقت آسمان صاف باشد و گرمای ملایمی به ما برسد و باد به شدت نوزد، می گوییم هوا خوب است. هر وقت آسمان گرفته باشد، باد تند بوزد یا برف و باران ببارد و ما را دچار زحمت كند، می گوییم هوا بد است. معمولاً اخبار هواشناسی ما را از چگونگی وضع هوا آگاه می‌سازد.

هوای برخی مناطق كره زمین معتدل است، یعنی باران به اندازه كافی می بارد و هوا زیاد گرم یا سرد نمی‌شود. هوای بعضی جاها سرد است یعنی برف می‌بارد و دمای هوا سرد می‌شود. جاهایی هم هست كه بسیار گرم و خشك است. هر كدام از این جاها یك نوع آب و هوا دارد.

برای تعیین آب و هوای هر منطقه، تغییرات دمای هوا و مقدار باران و برف را در طول سال اندازه گیری می‌كنند. شما هم می‌توانید اندازه تغییرات دمای هوا و مقدار باران و برف را در محل سكونت خودتان به دست آورید. اما برای این كه آب و هوای جاهای گوناگون را بشناسیم، باید این مقادیر را چندین سال پشت سرهم اندازه گیری كنیم.

در نقشه ایران، جای شهرهای بابلسر، شهركرد، بندرعباس و طبس را پیدا كنید. آب و هوای هر یك از این شهرها نمونه آب و هوای یك ناحیه از كشور ماست. در حال حاضر شرایط آب و هوایی جاهای مختلف در اثر گرم شدن كره زمین در حال تغییر است. مثلاً شهری مثل تهران را در نظر بگیرید، تهران در نزدیكی رشته كوه البرز قرار دارد. بنا به تعریف آب و هوا، تهران باید هوای سرد بارانی یا برفی داشته باشد، اما می‌بینید كه به علت تغییر آب و هوا، از هوای سرد بارانی یا برفی چندان خبری نیست!

انسان ها چگونه آب و هوا را تغییر می‌دهند؟
شاید باور نكنید كه انسان ها هم می‌توانند آب و هوای زمین را تغییر دهند. دانشمندان می‌گویند اكثر فعالیت های انسان ها گاز گلخانه‌ای تولید می‌كند. پس از انقلاب صنعتی و اختراع انواع ماشین آلات صنعتی، انسان ها با فعالیت های كشاورزی و صنعتی چهره زمین و آب و هوای آن را دگرگون ساختند. با شروع انقلاب صنعتی روش زندگی مردم عوض شد. قبل از آن مقدار گازهای گلخانه ای در جو كم بود، اما با رشد جمعیت و افزایش استفاده از نفت و زغال سنگ تركیب گازهای اتمسفر نیز تغییر كرد. به طوری كه در حال حاضر، غلظت گازهای گلخانه ای از حدود 270 واحد به 367 واحد رسیده است. ما برای انجام كارهای خود به انرژی نیاز داریم و این انرژی را از غذا تأمین ‌می‌كنیم.

همچنین برای روشنایی و گرم كردن خانه هایمان به انرژی نیاز داریم. اتومبیل ها برای حركت به سوخت نیاز دارد. ماشین های صنعتی نیز به انرژی نیاز دارند. اكثر انرژی های لازم برای موارد فوق به طور مستقیم یا غیر مستقیم از سوخت های فسیلی مثل نفت و گاز و زغال سنگ به دست می‌آید. این ها سوخت هایی هستند كه سوزاندن آن ها گاز گلخانه‌ای آزاد می‌كند!!!
با افزایش میزان آلاینده های جوی و پدید آمدن اثر گلخانه‌ای، دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند که میانگین دمای هوا در نتیجه افزایش میزان دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای افزایش خواهد یافت.

منظور از «گرم شدن زمین» افزایش میانگین دمای زمین است. «تغییر آب و هوا» در اثر این افزایش دما به وجود می‌آید، به اندازه چند درجه افزایش خواهد یافت و این افزایش دما، روی آب و هوا، محیط زیست و اکوسیستم های مختلف کشورهای جهان تأثیر خواهد گذاشت. دانشمندان معتقدند که گرم شدن کره زمین از مدت ها پیش در جریان بوده است و به طور عمده، علت افزایش دما به اندازه دو سوم یک درجه سانتی‌گراد از سال 1860 به بعد، افزایش گازهای گلخانه‌ای می باشد.
هدف دانش آموزان از این تحقیق بررسی گازهای گلخانه ای و اثرات آن ها بود. آن ها جهت دستیابی به اطلاعات مورد نیاز از روش مطالعات کتابخانه‌ای، جستجو در اینترنت و پرسش از متخصصان استفاده کردند.

مهارت های کسب شده

روش های تحقیق کردن-آشنایی با گازهای گلخانه ای و تاثیرات آن ها

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهدی رحمانی

تنظیم: علی سرمدی