تبیان، دستیار زندگی
عماد الدین حسن بن علی بن محمد بن علی بن حسن طبری از نویسندگان امامی فارسی زبان است كه در نیمه دوم قرن هفتم هجری ، آثار فراوانی در دفاع از تشیع امامی پدید آورد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فضایل اهل بیت رسول و مناقب اولاد بتول(ع)از عماد الدین طبری (زنده در 701ق)

عماد الدین حسن بن علی بن محمد بن علی بن حسن طبری (زنده در (701 از نویسندگان امامی فارسی زبان است كه در نیمه دوم قرن هفتم هجری ، آثار فراوانی در دفاع از تشیع امامی پدید آورد.

او در نوشته هایش، در غالب موارد، خود را «طبری» در مواردی «مازندرانی» و گاه «طبری مازندرانی» می خواند. کتابهای مناقب الطاهرین ، كامل در سقیفه معروف به کامل بهایی، معتقد الامامیه ، الاربعین ، تحفة الابرار فی مناقب الائمة الاطهار(علیهم السلام)، اسرار الامامة، از آثار چاپ شده او هستند. 

فضایل اهل بیت رسول و مناقب اولاد بتول(ع)

یکی از کتاب های عماد الدین طبری، که متن عربی آن از بین رفته، توسط عبد الملک بن اسحاق بن فتحان واعظ قمی از دانشمندان شیعی در قرن هشتم به فارسی ترجمه شده و حجةالاسلام والمسلمین رسول جعفریان آن را با عنوان اخبار و احادیث و حكایات در فضایل اهل بیت رسول و مناقب اولاد بتول(علیهم السلام) چاپ کرده است.

در آغاز كتاب، مترجم علت ترجمه آن را به خاطر درخواست «دوستان مخلص معتقد» بیان کرده است. سپس توضیح می دهد كه كتاب به عربی بوده و عنوان شده است كه این امر سبب می شود تا «عوام را از آن فایده نه، و اهل عجم را از آن حظی نه» بنابرین بنا را بر آن نهاده است تا در عین حفظ متن عربی، آن را به فارسی درآورد.

مقدمه مؤلف، از ستایش خداوند آغاز شده و سپس به سراغ اهمیت وجود شاهان و امیران رفته، وجود توأمان دین و دولت را برای احیای سنت و ترك بدعت، مورد توجه قرار می دهد. و بیان می کند که توانسته مورد حمایت بهاءالدین محمد جوینی قرار گیرد و آثاری را پدید آورد.

وی تأكید می كند كه «بنده كمینه قرب ده سال است كه كتب اخبار و تفاسیر مخالف و مؤالف را مطالعه می كند» به علاوه به حرفه مناظره هم كه آن زمان مرسوم بوده مشغول بوده، یكسره در پی اثبات حق اهل بیت و ابطال دیگران بوده است. اكنون یكی از نتایج آن مطالعات همین كتاب است كه در آن «استغراقی و جهدی تمام برفت در تألیف و تمهید قواعد فواید این كتاب تا هر خبری و اثری كه مكتوب آمد، از مشاهیر اخبار است نه از اوابد غرایب» در آن جمع كند (ص10).

وی می گوید كه سند حدیث را نیاورده، اما منبع را ذكر كرده است. از این روست كه نام كتب زیادی در این اثر آمده است.

كتاب دو بخش است: بخش نخست با عنوان «شیعیان امامی رستگارند»، شامل بیست حدیث در فضایل امام علی و اهل بیت(علیهم السلام) و شیعیان است. متن عربی حدیث با ترجمه و احیاناً شرحی درباره آن. نوزده مورد از این احادیث از كتاب المجتبی اثر محمود بن محمد صالحانی اصفهانی شافعی مذهب است (ص29) و البته ذیل بعضی، منابع دیگری هم یاد میشود. كتاب مجتبی یكی از منابع اصلی وی در این كتاب است و او افزون بر نقل احادیث از آن، در چند مورد اشعاری هم در فضایل اهل بیت(علیهم السلام) روایت می كند (ص27).

طبری ضمن شرحی كه برای حدیث ششم نوشته، به مصیبت هایی كه شیعه در طول تاریخ تحمل كرده، اشاره نموده است، از سقیفه و بعد از آن رفتار معاویه و یزید با شیعیان و به طور كلی بنی امیه كه «هشتاد سال در شرق و غرب، شیعه را می كشتند و لعنت خاندان رسول می كردند» سخن گفته و سپس از بنی عباس كه «هشت امام را به زهر كشتند و سادات اهل بیت را زنده در دیوار می گرفتند». (ص17) بخش دوم، شامل نقد 23 حدیث است كه در مآخذ اهل سنت درباره فضایل خلفا و صحابه وارد شده است.

این نقدها متنوع و از زاویه حدیثی است. وقتی یك فضیلت برای صحابه یا خلفا نقل می شود، طبری بر آن است تا از چند جهت آن را نقد كند. اولاً اصل حدیث را با دلایل تاریخی و حدیثی نقد می كند و ثانیاً اهمیت آن فضیلت را در مقایسه با فضایل امام علی و سایر اهل بیت می سنجد و به چالش می كشد. به عبارتی، بیشترین تلاش وی در نقد، باز هم مبتنی بر نشان دادن فضایل اهل بیت(علیهم السلام) آن هم با استفاده از مآخذ اهل سنت است.
برخی از احادیث نقد شده عبارتند از: حدیث «لاتسبّوا أصحابی»؛ حدیث «أصحابی كالنجوم»؛ «خیر خلق الله بعدی أبوبكر ثم عمر، ثم عثمان، ثم علی».
وی در پاسخ به این روایت اخیر، روایات معارضی را می آورد كه ایمان عمر را سه برابر بیش از ایمان ابوبكر می داند. (ص62)
حدیث «لاتجتمع امّتی علی الضلالة»؛ و حدیث «صحابه خیار امت هستند». «اگر این حدیث صحیح بودی ، عثمان ، ابوذر غفاری را از شهر نَبِراندی با ربذه ، و عمار یاسر را چندان نَبِزدی  كه غشش رسید تا نماز پیشین و دیگر و شام از وی فوت شد، و عبدالله  مسعود را چندان ِنَبزدی كه وی در آن هفته بمرد، و مهاجر و انصار جمع  نشدندی به قتل عثمان».
در نیمه دوم كتاب، گه گاه در لابلای مباحثی كه در نقد احادیث دارد، مطالب مستقلی تحت عنوان تنبیه آورده می شود. از جمله یكی از تنبیه ها با این عنوان است: در ذكر بعضی از نكال ها كه به اعدای اهل بیت فرود آمده در دنیا قبل یوم القیامة. (ص104) در این تنبیه از جمله حكایتی مفصل از برخورد منصور عباسی با سلیمان اعمش دارد كه شماری از فضایل امام علی(علیه السلام) ضمن آن نقل می شود. و تنبیه دیگر در منقبت حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها). (ص118)
حجةالاسلام والمسلمین جعفریان در اهمیت این کتاب می گوید: «متن حاضر، به رغم آن كه در مقایسه با كامل بهایی، اطلاعات تاریخی كمتری دارد، اما بدون تردید به لحاظ حدیثی، اثری ارجمند است؛ زیرا افزون بر استفاده از منابع فراوان حدیثی كه امروزه در دسترس نیست، احادیثی در آن یافت می شود كه دست كم در برنامه های موجود رایانه ای نشانی از آن یافت نشد. حتی همان ها هم كه هست، به لحاظ عبارات، تفاوت هایی دارد كه برای اهل فن، سودمند خواهد بود».

چاپ فضایل اهل بیت رسول(ع)

تنها چاپ این کتاب به کوشش حجةالاسلام والمسلمین رسول جعفریان در سال 1386 در انتشارات مشعر تهران انجام شده است و مقدمه ای مبسوط در معرفی عماد الدین طبری، شناسایی و ویژگی آثار او دارد. نیز کتاب اسرار الامامة او را شناسانده است. بخشی از نوشته وی با عنوان کتابخانه طبری به معرفی کتبی می پردازد که طبری در نگاشتن آثار خود از آن ها بهره برده است.

تهیه و تنظیم: عباس علی مردی

جلد کتاب:

فضایل اهل بیت رسول و مناقب اولاد بتول(ع)از عماد الدین طبری