وسوسه ای به نام خرید

جلوگیری از تب خریدی که به خانه ها آمده است

در تمام طول مسیر به این فکر می کرد که در مهمانی دوستش چه بپوشد که از دیگران کم نیاورد و لباسش تکراری هم نباشد . فکر می کرد این طور حس بهتری خواهد داشت. در همین فکر بود که چشمش افتاد به ویترین مغازه روبه رو، درست همانی بود که می خواست، ولی نه، تازه یک دست لباس تقریبا شبیه همان خریده بود. فقط رنگش فرق داشت، کمی هم مدلش؛ با خود گفت: «بهتر است همان لباس قبلی را بپوشم.مگر چقدر با این فرق دارد، اما به خودش نهیب زد: «نه حتما باید یک لباس جدید بخرم. این طور احساس اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کنم.»

معمولا چند دسته از افراد دست به خریدهای غیرضروری و زائد می زنند که شایع ترین آنها افرادی هستند که اعتماد به نفس کافی ندارند و هنگامی که خودشان را با دیگران مقایسه می کنند، به نوعی احساس خود کم بینی به آنها دست خواهد داد. معمولا افرادی که چنین حسی دارند، می خواهند این احساس کمبود اعتماد به نفس خود را به گونه ای جبران کنند.

تفریحی به نام خرید

از حق نگذریم خرید کردن حس خوبی به ما می دهد، وقتی می توانیم با آن مایحتاج خود و خانواده مان را تهیه کنیم. ولی وقتی این کار به تفریحی همیشگی تبدیل شود، دیگر برای تهیه مایحتاج عمومی ما انجام نمی شود، بلکه برای رفع بی حوصلگی و وقت گذرانی است. وقتی مطالعه، تماشای فیلم و تلویزیون، هنرهای خانگی و دیگر راه های مفید پرکردن اوقات فراغت در خانه ما جایی نداشته باشد، بدون تردید بیرون زدن از خانه و پاساژگردی جایگزین آن خواهد شد.

مکانیسم جبران مثبت

یک مکانیسم دفاعی شایع وجود دارد به نام «مکانیسم جبران» که می تواند هم جنبه مثبت داشته باشد و هم منفی.جنبه مثبت آن مثلا مانند فردی است که نقص جسمی دارد، ولی برای جبران آن سعی می کند در حیطه های دیگر هم موفقیت کسب کند. دکتر سیما قدرتی، روان شناس عقیده داردگاهی در پی احساس حقارتی که بعضی افراد دارند فکر می کنند شاید با خریدن یک چیز جدید احساس بهتری خواهند داشت، یا مثلا فردی که مشکل جسمی دارد برای جبران ضعف خود از مکانیسم جبران مثبت استفاده می کند؛ یعنی سعی می کند بر ضعف جسمانی خود غلبه کرده و ضعف خود را با تحصیلات بالا جبران کند یا در حرفه اش موفق عمل کند. این حالت در علم روان شناسی مکانیسم جبران مثبت نامیده می شود.

مکانیسم جبران منفی

بعضی افراد هم هستند که وقتی در بعضی حیطه ها احساس خود کم بینی می کنند، می خواهند از طرق مختلف آن را جبران کنند؛ ولی اغلب از شیوه های درستی استفاده نمی کنند. از جمله آنها می توان به خرید کردن اشاره کرد. یعنی بعضی افراد دوست دارند هر چیزی را که می بینند داشته باشند تا به نوعی احساس کمبود خود را جبران کنند یا به این ترتیب خود را از لحاظ روحی روانی ارضا کنند. به این ترتیب فکر می کنند با خرید لباس های گرانقیمت یا استفاده از وسایل تجملاتی می توانند بر کمبود اعتماد به نفس خود غلبه کنند؛ مثلا مدام وسایل خانه خود را عوض می کنند یا چیز هایی می خرند که در طول سال حتی یکی دو بار هم از آنها استفاده نمی کنند.

وسواس اجباری

ممکن است گاهی بعضی افراد در سطح خفیفی نوعی وسواس را تجربه کنند. به این صورت که فرد چون احساس اضطراب می کند، یعنی چیزی یا موضوعی او را نگران کرده، برای غلبه بر این احساس اضطراب در واقع می خواهد به نوعی سر خودش را گرم و حواسش را پرت کند تا این گونه اضطراب ها نتواند او را بیش از حداز پا درآورد. یکی از کارهایی هم که می تواند تا حدودی این حس را تعدیل کند خرید کردن است؛ غافل از آن که حتی بعد از خریدهای کاذب هم حس اضطراب شان از بین نمی رود.

مقابله با ترس های نهان

بعضی افراد عادت می کنند برای مقابله با اضطراب دست به خریدهای کاذب یا زیاد غذا خوردن بزنند. ما گاهی فقط برای آن که به حال بهتری برسیم به تماشا کردن ویترین مغازه ها می پردازیم که معمولا به خریدهایی هم ختم می شود که نه تنها به دردمان نمی خورد، بلکه باعث می شود احساس بدی هم از خریدهای بی مورد خود داشته باشیم. برای مقابله با وسوسه خرید های غیرضروری راهکارهایی ارائه می دهد که در ادامه به آنها می پردازیم.

ریشه مشکل را پیدا کنید

اولین کار این است که ببینید علت و ریشه مشکل تان چیست و به چه دلیل این گونه رفتار می کنید. بهتر است فهرستی از مایحتاج اساسی و ضروری خود داشته باشید و آنها را برحسب اولویت درجه بندی کنید. وقتی هم به قصد خرید از خانه خارج می شوید، حتما طبق آن فهرست عمل کنید و به خود قول دهید خارج از مایحتاج ضروری، چیزی نخرید. به این ترتیب بعد از مدتی تاثیر آن را خواهید دید.

زیاد پشت ویترین مغازه ها نمانید

همان طور که توصیه کارشناسان تغذیه برای کسانی که می خواهند رژیم بگیرند این است که رژیم خود را با خرید نکردن مواد غذایی زائد و نرفتن به سوپر مارکت آغاز کنند؛ افرادی هم که می خواهند دست به خریدهای کاذب نزنند باید حتی به قصد تماشا کردن ویترین مغازه ها هم از خانه خارج نشوند. البته گاهی افراد با گشت زدن در مراکز خرید حس خوبی پیدا می کنند و اگر هم بتوانند به همین حد اکتفا کنند، اشکالی ندارد.

در تور فروشندگان نیفتید

البته خریدهای کاذب بعضی افراد گاهی هم به این دلیل است که به نوعی در دام فروشندگان می افتند؛ به این ترتیب که بعضی فروشندگان گاهی خیلی راحت می توانند بعضی مشتریان را با بازی های روانی خودگیر فریب دهند. یعنی آن قدر از مزایای اجناس شان تعریف می کنند که فرد تا می آید به خودش بیاید می بیندچیزی را که نمی خواسته با قیمت گرانی خریده است.

به کودکان خود آموزش دهید

البته گاهی در یک خانواده الگوی صحیحی برای مدیریت صحیح دخل و خرج وجود ندارد و افراد چون از ابتدای کودکی نیاموخته اند که باید برنامه ریزی مناسب و حساب کتاب صحیحی داشته باشند، درآینده نیز دانش تنظیم معاش و هماهنگی بین دخل و خرجشان را نخواهند داشت و به این ترتیب با مشکلاتی مانند بریز و بپاش های زائد یا خریدهای غیرضروری مواجه خواهند شد.

اعتماد به نفس تان را تقویت کنید

یکی از شایع ترین دلایل خریدهای غیرضروری و نابجا، نداشتن اعتماد به نفس است. گاهی زندگی ما آن قدر غنی نیست که بتوانیم از آن لذت لازم را ببریم و دائم به دنبال راهی هستیم که با آن به حس خوبی برسیم و متاسفانه یکی از راه هایی که خیلی زود به آن می رسیم راضی کردن خودمان از طریق خرید کردن است.
به هر حال فراموش نکنیم حس خوب لذت از خرید برای رفع مایحتاج زندگی خود و خانواده مان را نباید با حس عذاب وجدان خریدهای غیرضروری عوض کنیم که در این صورت معامله خوبی با خود انجام نداده ایم.