کرم ها
چکیده
در گروه كرم ها، جانوران بسیار گوناگونى وجود دارد؛ به همین علّت، جانورشناسان اىن گروه را به گروه هاى كوچك ترى طبقه بندى مى كنند. دانشمندان كرم ها را از روى شكل آن ها به سه گروه تقسیم كرده اند: كرم هاى پهن، كرم هاى لوله اى و كرم هاى حلقوى.
اهداف
- آشنایی دانش آموزان با انواع کرم ها
- آشنایی با نقش کرم ها در زندگی انسان
- شناخت انگل و نحوه انتقال آن به انسان
شرح درس
کرم ها از آن دسته نرم تنانی هستند که انوع و اقسام بسیار متنوعی دارند که در سه گروه طبقه بندی می شوند. کرم های پهن، کرم های لوله ای، کرم های حلقوی
کرم های پهن: بدن این کرم ها از قطعات پهنی درست شده است. این گونه از کرم ها فاقد دستگاه گردش خون و دستگاه تنفسی هستند، اما دستگاه تولید مثل در این گونه از کرم ها کامل است. کرم کدو یکی از انواع کرم های پهن است که نوعی از آن در روده ی انسان به صورت انگل زندگی می کند. انگل موجودی است که غذای خود را از بدن موجود زنده دیگر می گیرد. کرم کدو معمولا از گاو به انسان منتقل می شود. زمانی که انسان گوشت گاوی که خوب پخته نشده باشد را مصرف کند، ممکن است دچار این انگل شود. لارو کرم کدویی که از طریق گوشت نپخته به انسان منتقل شد، بعد از سه ماه قادر به تولید مثل است.
کرم کدو دارای بدنی پهن و بلند و سفیدرنگ است که به آن امکان می دهد مواد گوارش یافته حاضر در روده میزبان را به طور مستقیم از طریق پوست وارد بدن کند. بدن آن ها قطعه قطعه می باشد. سر آن نسبتاً گرد است و در بالای آن ها نیز قلابی وجود دارد که مانع از کنده شدن انگل و دفع آن از بدن میزبان می شود.
طول کرم کدو به نوع آن بستگی دارد. به طور مثال نوعی کرم گاو می تواند ۱۲ متر طول داشته باشد. در کشورهای توسعه یافته این انگل با مصرف دارو به سرعت حذف می شود و به ندرت به ۲ متر می رسد..
سوال
برای جلوگیری از انتشار کرم کدو چه کارهایی باید انجام دهیم؟
خوب است بدانیم که نحوه تغذیه دام ها( گاو، گوسفند و ...)، می تواند باعث انتقال انگل شود. مثلا ریختن غذای دام بر روی خاک، یا آب دادن به دام از آب های آلوده امکان انتقال انگل را زیاد می کند.
نوعی کرم کدو را در شکل زیر می بینید.
کرم های لوله ای: این کرم ها برخلاف کرم های پهن، بدن باریکی دارند. کرم آسکاریس یکی از کرم های لوله است که در دورن روده انسان زندگی می کند و در آنجا تغذیه می کند و تخم ریزی انجام می دهد، تخم های آسکاریس همراه مدفوع از بدن انسان خارج می شوند و محیط را آلوده می کنند. بنابراین باید همیشه بعد از بیرون آمدن از دست شویی دست ها خوب شسته شود، تا امکان انتقل انگل کاهش پیدا کند.
حال تخم آسکاریس چگونه وارد روده انسان می شود؟ تخم آسکاریس معمولا با خوردن سبزیجات و میوه هایی که خوب شسته نشده اند و یا توسط آشامیدن آب آلوده وارد بدن انسان می شود و در روده، غذای گوارش شده انسان را می خورد. در شکل زیر نوعی کرم لوله ای آسکاریس را می بینید.
یکی دیگر از انواع کرم های لوله ای کرمک است. کرمک هم مانند آسکاریس در بدن انسان زندگی می کند. کرمک در انتهای لوله گوارش انسان زندگی می کند و خارش های شدید را به وجود می آورد. کرمک بیشتر در کودکان مشاهده می شود. در کرمک ها پس از جفتگیری، کرم نر از بین می رود. کرم ماده برای عمل تخم ریزی به سمت مخرج حرکت می کند و اغلب در مواقع شب از مخرج خارج شده و در ناحیه جلدی نشیمن گاهی تخم ریزی می کند. کرم های ماده پس از تخم ریزی و کرم های نر پس از جفت گیری از بین می روند. تخم ها در موقع خروج حاوی لارو هستند و پس از حدود ۶ ساعت خاصیت آلوده کنندگی پیدا می کنند. تخم ها از راه دهان به وسیله آب، مواد غذایی، گرد و خاک و دست های آلوده وارد بدن می شوند. در شکل زیر کرمک را می بینید. همان طور که مشخص است این کرم ها بسیار ریز هستند.
کرم های حلقوی: بدن این کرم ها از حلقه های زیادی تشکیل شده است. بدن آن ها از بندهایی تشکیل شده است که از داخل توسط تیغه از هم جدا می شوند. کرم خاکی یکی از رایج ترین انواع کرم های حلقوی است. کرم خاکی معمولا برای کشاورزی و خاک مفید است، چرا که با حرکت خود در باغچه و یا زمین کشاورزی باعث ایجاد سوراخ هایی در خاک می شود که باعث جابه جایی در خاک و در نهایت رسیدن هوا به خاک می شود. در شکل زیر نوعی کرم خاکی را می بینید.
فعالیت
خاک باغچه را کمی زیرو رو کنید. یک کرم خاکی را روی کاغذی سفید بگذارید و آن را مشاهده کنید. چه رنگی دارد؟ بدنش چند حلقه دارد؟ بدن کرم خاکی در هنگام حرکت چه تغییری می کند؟
اکنون می دانید که نرم تنان چه گروه بزرگی از جانداران را تشکیل داده اند. در نوشتار بعدی به شرح بند پایان و انواع آن ها خواهیم پرداخت.
مرکز یادگیری سایت تبیان
تهیه: نسیم گوهری
