از مرد نارنجی پوش درس بگیریم

پست و مقام امانتی  است که اگر در آن کوتاهی کنیم به مردم خیانت کرده ایم. این چشم و گوشی كه در اختیار شما است ، این دست و زبانی كه تحت فرمان شماست . این اعضاء و جوارحی كه با آن زیست می كنید، همه امانات خداوند متعال می باشد. وجود زن ، امانت خداست در دست مرد، اموال مرد هم امانت او است در دست زن .

همین چند سال پیش بود که نارنجی پوش امانتدار تیتر یک همه روزنامه های ایران شد.

حتما خیلی ها یادشان هست که اردیبهشت سال 91، رفتگر بجنوردی کیف پول یک میلیارد تومانی پیدا کرد و به صاحبش رساند؛ رقم اغواکننده ای که شوق ثروتمند شدن را در وجود همه آدم ها تحریک می کند. او جهانی شد؛ در همان روزها رادیو بین المللی چین در مقدمه مصاحبه ای او را نماد درستکاری و امانتداری ایرانیان خواند. حتی او را سوار لیموزین اجاره ای کرایلر هم کردند.

حالا احمد ربانی، نارنجی پوش امانتدار، قهرمان کتاب های درسی شده است و ماجرایش نقلِ دبستانی ها. خودش تازگی ها خبردار شده. معلم پایه ششم دبستان یکی از مدرسه های بجنورد با خبرش کرد. می گوید: «چه بگویم والله؟». صدایش گلایه آمیز است. «چه بگویم والله؟». با لهجه شمال خراسان حرف می زند و جوری »چه بگویم والله» می گوید که انگار از اینکه ماجرایش توی کتاب هاست، چندان خوشش نیامده یا لااقل انتظار داشته قبل از بقیه خودش خبردار می شده. اما وقتی یادش می آید که دخترش وقتی کلاس ششم برود ماجرای کار نیک پدر را در حضور دیگر بچه های کلاس در کتاب درسی خواهد خواند، به خودش افتخار می کند و می گوید: «خیلی خوشحالم.» شاید همانقدر خوشحال که دهقان فداکار از حذف داستانش از کتاب های درسی دل چرکین.

داستان نارنجی پوش امانتدار مصداقی از یک نوع امانتداری بود اما در اطراف ما کم نیستند چیزهایی که به امانت به دستمان سپرده شده اند.پست و مقام امانتی  است که اگر در آن کوتاهی کنیم به مردم خیانت کرده ایم. این چشم و گوشی كه در اختیار شما است ، این دست و زبانی كه تحت فرمان شماست . این اعضاء و جوارحی كه با آن زیست می كنید، همه امانات خداوند متعال می باشد كه با كمال پاكی و درستی به شما داده شده است . اگر ابتلاء به معاصی پیدا كرد آلوده می گردد و آنگاه كه بخواهید این امانات را مسترد دارید، ممكن است از شما بپرسند كه راه و رسم امانتداری اینگونه است ؟ ما این امانات را اینطور در اختیار شما گذاشتیم ؟وجود زن ، امانت خداست در دست مرد، اموال مرد هم امانت او است در دست زن .

امانت داری در قرآن

امانت داری یکی از ویژگی های مهم اجتماعی مومنان است، که در آیات و روایات متعددی مورد سفارش و تاکید قرار می گیرد. خداوند متعال در مورد مومنان می‌فرماید: «والذین هم لاماناتهم و عهدهم راعون»[1]؛ تعبیر راعون (مراعات کنندگان) برای امانت بسیار دقیق است؛ زیرا نشانگر علاقه شدید مومنان به حفظ اموال دیگر مومنان است كه حتی بیشتر از اموال و دارایی شخصی خود بر آن مراقبت و محافظت دارند[2]. در آیه ای دیگر نیز خداوند مومنان را از خیانت در امانت نهی می کند[3] و در جای دیگر امر به ادای امانت می کند؛ «ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها...»[4].
لازم به یادآوری است که امانت مصادیق فراوانی را دربرمی گیرد؛ از جمله مقام و موقعیت های اجتماعی، فرهنگ ها و میراث های تاریخی و... كه جزء امانت های الهی محسوب می شوند. دانشمندان نیز امانت دارانی هستند، که باید حقایقی که نزد آنان امانت است را آشکار کنند و بسیاری از مصادیق آشکار و نهان دیگر که می توان برای امانت برشمرد. اهمیت امانت داری به قدری است، که قرآن کریم برخی از اهل کتاب را به خاطر امانت داری ستوده است[5]. بنابراین، یکی از مهمترین پایه های زندگی اجتماعی، تعهد به عهد و پیمان و حفظ و ادای امانت است. لازم به ذکر است که در میان مومنان، عامل اصلی که موجب پایبندی به تعهدات و ادای امانت می شود، ایمان به خداوند متعال است

امانت های مردم

منظور از امانت های مردم، اموال و اسراری است كه در نزد كسی به ودیعت نهاده می شود. از این رو حیطه امانت و امانت داری به فرا سوی اموال نیز گسترش می یابد و شامل اسرار و امور معنوی و رازهایی كه در نزد كسی به امانت گذاشته می شود نیز می گردد

مسئولیتهای اجتماعی، امانت هستند

گاه افراد انسانی به عنوان امانت در نزد دیگری به ودیعت گذاشته می شوند. در داستان برادران یوسف(ع) به این مسئله اشاره می شود كه انسان می تواند انسانی را در نزد كسی به امانت بگذارد. از این رو كسانی كه متهم به خیانت هستند كسانی هستند كه نمی توان كسی را در نزد ایشان به امانت گذاشت.
 
انسانهایی قابل به كارگیری و استخدام هستند كه از ویژگی امین بودن برخوردار باشند؛ این امانت داری است كه موجب آرامش و طمانینه می شود و آدمی با اطمینان و آرامش مسئولیتی را به دیگری واگذار می كند. از این رو می توان از مصادیق حوزه امانت داری، به مسئله مقام و مسئولیت های اجتماعی اشاره كرد. فردی لایق و شایسته این مقام ها و مسئولیت های اجتماعی است كه امین باشد و در امانت خیانت نكند.. بنابراین در مسئله مهم منصب های اجتماعی می بایست به امانت داری افراد توجه شود و بر آن تأكید گردد. این گونه است كه اجتماع می تواند از آرامش برخوردار شود؛ زیرا واگذاری پست ها و مناصب اجتماعی و سیاسی به افراد خیانتكار موجب می شود تا اجتماع دچار بحران گردد و نتواند از امنیت و آرامش برخوردار شود.

امانت داری مسئولان خود عامل مهمی در همگرایی و همبستگی اجتماعی است. جامعه ای كه مسئولان آن اهل خیانت باشند، زمینه بروز بحران و فقدان آرامش را فراهم می آورند و شك و تردید نسبت به یك دیگر را در جامعه دامن می زنند و امنیت روحی و روانی اجتماع را به خطر می افكنند. این گونه است كه جامعه با شك و تردید به اعمال و رفتار یك دیگر می نگرد و الفت و انس از جامعه رخت برمی بندد.
بنابراین یكی از امانت های مردم، مناصب و مقامات است كه در اختیار برخی از افراد جامعه قرار می گیرد. حاكم اسلامی و دولتمردان می بایست از منش اخلاقی امانت داری برخوردار باشند.

تقویت امانتداری مهمترین نیاز جامعه

از مهمترین دغدغه‏های عصر ما اهمیت دادن به خصلت زیبا و خدا پسندانه امانتداری است. فراگیر شدن این امر در تمام رده‏های جامعه تأثیرمثبت خواهد گذاشت. حتی بعید نیست در اثر عملكرد برخی افراد اساساً این صفت والای انسانی جایگاه ارزشمند خود را بیشتراز قبل به دست آورد در نتیجه انسانهای امین و درستكار الگویی می شوند برای همه اقشار جامعه و افراد خیانت پیشه و چاپلوس و دروغگو مورد نکوهش قرار می گیرند.
حال جامعه ای را تصور کنید که در اثر عملكرد برخی افراد اساساً این صفت والای انسانی جایگاه ارزشمند خود را از دست بدهد و در نتیجه انسانهای امین و درستكاری عقب رانده شده و نكوهش شوند و افراد خیانت پیشه و چاپلوس و دروغگو مورد مدح و ستایش و تشویق قرار گیرند. این امر همان وارونه شدن ارزش‏ها و تبدیل آن به ضد ارزش می‏باشد كه امیرمومنان علی(ع) در خطبه ۱۰۸ نهج البلاغه آن را پیش‏بینی كرده و فرمود: «و غار الصّدق و فاض الكذب و استعملت المودّهٔ باللسان و تشاجر النّاس بالقلوب و صار الفسوق نسباً و العفاف عجباً و لبس الاسلام لبس الفرو مقلوباً؛راستی از میان رفته و دروغ شایع می‏شود مردم در زبان با هم دوست و در دل با هم دشمن می‏شوند، به گناه افتخار می‏كنند و از پاكدامنی به شگفت می‏آیند و اسلام را همچون پوستینی واژگونه می‏پوشند.»
بنابراین برای جبران این مشكل اخلاقی در جامعه متولیان امور فرهنگی لازم است قدمهائی برداشته و در حدّ توان و امكانات خود در رفع این خلأ اخلاقی بكوشند تا خدای ناكرده به جائی نرسیم كه معروف‏ها منكر و منكرها معروف شود. ارزش ضد ارزش و خلافكاریها و فریب دادن‏ها و اختلاس‏ها به عنوان كارهای مورد پسند و زرنگی و هوشیاری تلقی گردد. اگر ما بتوانیم با تقویت و پرورش امانتداری در وجود افراد تحولی ایجاد كرده و افراد جامعه را زیر پوشش صفات اخلاقی بویژه امانتداری گرد آوریم بسیاری از مشكلات و گرفتاریها، برطرف شده و برخی از مشكلترین پرونده‏های قضائی دیگر تشكیل نخواهد شد. چرا كه اكثر درگیری‏ها، اختلافات از خیانت در امانت و دروغگوئی‏ها و تجاوزها به حقوق همدیگر سرچشمه می‏گیرد. امّا در صورت ایمان به راستی و امانتداری و دانستن فوائد و بركات بی‏شمار اجتماعی و فردی آن خیلی‏ها آنرا با جان و دل پذیرفته و به سوی آن متمایل می‏شوند.
پی نوشت:
قرآن كریم، سوره مومنون، آیه8
مدرسی، محمد تقی، تفسیر هدایت،ج8 ،ص153
قرآن كریم، سوره انفال، آیه27
قرآن كریم، سوره نساء، آیه58
قرآن كریم، سوره آل عمران، آیه75

منابع: مهر- معارف قرآن-جهاد با نفس یا جهاد اكبر، حضرت امام خمینی (ره)