چگونه بهترین همسایه باشیم ؟!
کم ترین کاری که یک انسان در مقابل همسایه خویش می تواند انجام دهد آن است که آزارش ندهد و از کاری که رنجش خاطرش را به دنبال دارد دوری نماید.
ما در اجتماعی بزرگ زندگی می‌کنیم که خود از مجموعه های کوچک تری تشکیل شده است. خانواده، فامیل، دوستان و آشنایان در کنار یکدیگر معنا پیدا می‌کنند و با یکدیگر می توانند به بزرگ ترین منزل ها دست یابند.
یکی از مجموعه های کوچک تری که در اجتماع با آن مواجه هستیم همسایه است کسانی که به دلیل در کنار هم قرار داشتن منازلشان ارتباطی نزدیک با یکدیگر دارند. این واژه در گذشته رنگ و بویی دیگر داشت. همسایه‌ها با یکدیگر رفت و آمدهای خانوادگی داشتند و همواره جویای حال یکدیگر می‌شدند. اما امروزه این روابط بسیار کم رنگ شده است و مشغله ها و روزمرگی ها جای آن را گرفته است.
امام کاظم (علیه السلام) تعریفی بسیار زیبا از خوب همسایه داری نمودن فرموده اند که در جوامع امروزی کارایی بالایی دارد و آن این است که: «لَیْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَی وَ :لَیْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَی وَ..." لَكِنَّ حُسْنَ الْجِوَارِ صَبْرُكَ عَلَی الْأَذَی»؛[1] «خوب همسایه‌داری کردن به این نیست که از اذیت نمودن آن ها دوری نمایی بلکه آن است که بر آزار و اذیتشان صبر کنی».
امامان شیعه (علیهم السلام) نیز بر خوب همسایه داری کردن تأکید فراوان داشته‌اند و از صفات شیعیان خویش را داشتن خیر و برکت برای همسایگان می دانند. خیر و برکتی که در پرتو رفتار و ارتباطی کریمانه نسبت به یکدیگر حاصل شده و منجر به قوام دین و جامعه خواهد شد
در این تعریف کرامت فردی و اجتماعی رعایت شده است. زیرا چنین رفتاری سبب می گردد حرمت ها حفظ شده و ناراحتی ها کاهش یابد. کم ترین کاری که یک انسان در مقابل همسایه خویش می تواند انجام دهد آن است که آزارش ندهد و از کاری که رنجش خاطرش را به دنبال دارد دوری نماید. در این دوران انسان به دنبال جایی برای آرامش است و خانه بهترین مأمن برای اوست. زمانی که خسته از زمانه به خانه می رسد دوست دارد آرامش از دست رفته را بازیابد و بی موالاتی همسایگان می تواند مسکن را به شکنجه گاهی دیگر مبدل سازد.
در روایت زیر نیز به خوبی می‌توان اهمیت این موضوع را مشاهده نمود: «من کان یۆمن بالله و الیوم الآخر فلیُکرم جاره :من کان یۆمن بالله و الیوم الآخر فلیُکرم جاره" »؛[2] «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید همسایه اش را اکرام کند (احترام بگذارد)».
مسلمین وظیفه دارند تا با همسایگان خویش بهترین برخورد را داشته باشند. البته باید توجه داشت که بر اساس قوانین اسلامی ملزم بودن مسلمانان به برخورد نیکو داشتن با همسایگان و عدم آزار دادن آن ها ارتباطی به دین، قومیت و نژاد آن ها ندارد.
بر اساس روایتی می توان چنین به دست آورد که توصیه های بیش از اندازه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در برخورد نیکو داشتن با همسایگان نشأت گرفته از سفارشات فراوان خداوند به ایشان است: «ما زال جبرئیل یوصینی بالجار :ما زال جبرئیل یوصینی بالجار..." حتی ظننت أنه سیورثه»؛[3] «پیوسته جبرئیل مرا به همسایه توصیه می کرد تا آنجا که گمان کردم به همسایه نیز ارث تعلق می گیرد».
نکته بسیار مهم دیگر آن است که در روایات قبولی عبادت عابدان به رضایت همسایگانشان قرین شده است: «إن فلانة تقوم اللیل و تصوم النهار و تتصدق:إن فلانة تقوم اللیل و تصوم النهار و تتصدق..." ، و تۆذی جیرانها، فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله): لا خیر فیها، هی فی النار»؛[4] «اگر فلانی شب را به عبادت بگذارند و شب زنده داری کند و روز را روزه بدارد و صدقه دهد و همسایگانش را اذیت کند پس رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمودند هیچ خیری در آن نیست و جایگاهش در جهنّم است».
امامان شیعه (علیهم السلام) نیز بر خوب همسایه داری کردن تأکید فراوان داشته‌اند و از صفات شیعیان خویش را داشتن خیر و برکت برای همسایگان می دانند. خیر و برکتی که در پرتو رفتار و ارتباطی کریمانه نسبت به یکدیگر حاصل شده و منجر به قوام دین و جامعه خواهد شد:
امام کاظم (علیه السلام) تعریفی بسیار زیبا از خوب همسایه داری نمودن فرموده اند که در جوامع امروزی کارایی بالایی دارد و آن این است که: «لَیْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَی وَ :لَیْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ كَفَّ الْأَذَی وَ..." لَكِنَّ حُسْنَ الْجِوَارِ صَبْرُكَ عَلَی الْأَذَی»؛[1] «خوب همسایه‌داری کردن به این نیست که از اذیت نمودن آن ها دوری نمایی بلکه آن است که بر آزار و اذیتشان صبر کنی»
وَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ أَمِیرُ الْمُۆْمِنِینَ (علیه السلام): «شِیعَتُنَا الْمُتَبَاذِلُونَ فِی وَلَایَتِنَا الْمُتَحَابُّونَ فِی مَوَدَّتِنَا :شِیعَتُنَا الْمُتَبَاذِلُونَ فِی وَلَایَتِنَا الْمُتَحَابُّونَ فِی مَوَدَّتِنَا..." الْمُتَزَاوِدُونَ فِی إِحْیَاءِ أَمْرِنَا إِنْ غَضِبُوا لَمْ یَظْلِمُوا وَ إِنْ رَضُوا لَمْ یُسْرِفُوا بَرَكَةٌ عَلَى مَنْ جَاوَرُوا وَ سِلْمٌ لِمَنْ خَالَطُوا»؛[5] «شیعیان ما در راه دوستی ما به یکدیگر بذل و بخشش می کنند و در پرتو محبت ما یکدیگر را دوست می دارند و برای زنده نگهداشتن یاد ما به دیدار یکدیگر می شتابند. آن ها کسانی هستند که هرگاه خشمگین شوند ستم روا نمی دارند و هرگاه خشنود شوند زیاده روی نکنند. برای همسایگان خود، مایه برکت هستند و با هر که آمیزش یابند، راه آشتی در پیش گیرند».
انسان مۆمن موظف است با تمامی مردم به بهترین صورت ممکن برخورد نماید. حال آنان که با یکدیگر ارتباط دارند و به طرق مختلف با یکدیگر در تماس هستند در الویت قرار خواهند گرفت. برخورد انسان مۆمن با اطرافیان سبب دوری یا نزدیکی افراد به اسلام خواهد شد. زمانی که فردی از حال همسایه خویش جویا می شود؛ از گرفتاری ها، بیماری ها و مشکلاتش آگاهی پیدا خواهد کرد و در صورت توان به یاری اش خواهد شتافت. دستگیری از دیگران وظیفه ای است که بر دوش همه مسلمین گذاشته شده است و در این میان قوم، نژاد و دین هیچ تأثیری نخواهد داشت.
وظیفه تمامی ما آن است که به یکدیگر توجه داشته و حقوق یکدیگر را به خوبی رعایت کنیم.
پی نوشتها:[1]. الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 667.
[2] . پاینده، ابو القاسم، نهج الفصاحة، ص 727.
[3]. ابن حنبل، احمد، مسند ابن حنبل، ج2، ص85
[4]. البخاری، ابی‌عبدالله محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، ص36 و37
[5]. الدیلمی، الحسن بن محمد، أعلام الدین فی صفات المۆمنین، ص 109.
برگرفته از: پایان نامه کارشناسی ارشد، حرمت و کرامت انسان در سیره معصومین (علیهم السلام)، آمنه اسفندیاری
