بررسی خطبه 65 نهج البلاغه و ارتباط آن با فیزیک صوت

دهمین دوره از پروژه های دانش‌آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقه‌مندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی"پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه‌ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقه‌مند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: سخنان حضرت علی و ارتباط آن با فیزیک
نام ارائه‌دهنده/دهندگان: زهرا نظامی
زمینه و نوع پروژه: علوم فیزیک و علوم دینی
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان خدیجه کبری (س)

اعجاز علمی، زیر مجموعه‌ای از اخبار غیبی قرآن و شامل مطالب علمی قرآن یا سخنان معصومین (ع) است که پیش از آن در محافل علمی مطرح نشده و پس از بیان قرآن و ائمه (ع) دانشمندان آن را در نظام طبیعت کشف کنند. مطالب علمی که قبل از بیان قرآن و ائمه (ع) به صورت دیدگاه های غیر مشهود در محافل علمی مطرح بوده‌اند، در حوزه شگفتی های علمی قرار می گیرند.
امام علی (ع) نخستین امام معصوم است و مداقه در شگفتی های علمی ایشان، نمایش شخصیت علمی مافوق بشری امام علی (ع)، اشاره به اتصال ائمه به سرچشمه لایزال علم الهی و افزایش ایمان انسان ها به معصومین را در پی‌دارد.

پیروی از حضرت علی (ع) تنها در محبت ایشان خلاصه نمی شود و لازم است در هر زمان و مکانی به روش و گفتار او به عنوان یک پیشوا اقتدا کرد. اعجازهای علمی امام علی (ع) در علومی از جمله کیهان‌شناسی، ریاضی، فیزیک، زمین‌شناسی و علوم پزشکی بود و ایشان همچون چراغی، راهنمای بشریت در زمان ها و مکان های مختلف هستند.

اکثر سخنان امام علی (ع) در باب علم فیزیک، به خاطر عدم فهم عقول آن زمان، به صورت کلی، مجمل و مخفی باقی ماند، در نتیجه امام (ع) آن سخنان را برای نسل های آینده به یادگار گذاشت تا پیچیدگی های آن را کشف کنند و با روشن‌بینی و بصیرت با آن روبه‌رو شوند.
 
عقل انسان همواره در حال درگیری با خواسته های نفس است. اگر نفس اماره خود را که به بدی فرمان می دهد، سختی داده و آن را از خواسته هایش بازدارد و بر آن سیطره و غلبه یابد. در این صورت، عقل می تواند عمل صحیحی را انجام دهد، اما اگر خواسته های شهوانی بر نفس غلبه کنند، تلسط عقل از بین می رود. دکتر بیضون در کتاب «شگفتی ها و اعجازهای علمی در سخنان امام علی (ع)» در این باره به سخنی از امام علی (ع) اشاره می کند: «اَکثَرُ مَصَارعِ‌الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ: قربانگاه عقل ها، غالباً در پرتو طمع هاست...

در پژوهش حاضر دانش آموازن با مطالعه نهج البلاغه، کتب مربوط به فضایل حضرت علی و مقایسه سخنان ایشان با علم فیزیک به بررسی ارتباط میان سخنان ایشان و علم فیزیک پرداختند.

برای نمونه به خطبه 65 نهج البلاغه اشاره می کنیم.
هر شنونده ای جز خدا در شنیدن صداهای ضعیف کر و در برابر صدهای قوی ناتوان است و آوازهای دور را نمی شنود. هر بیننده ای جز خدا از مشاهده رنگ های ناپیدا و اجسام بسیار کوچک بسیار ناتوان است.

همان طور که می دانید محدوده امواج صوتی از 20 هرتز تا حدود 20000 هرتز است که گوش انسان قادر به شنیدن آن صداها می باشد و اگر محدوده این امواج کمتر از این مقدار باشد امواج فرو صوتی و اگر بیشتر از این مقدار باشد امواج فرا صوتی می گویند.

امواج فرو صوتی نیز دارای بسامد کمتر از 20 هرتز هستند و برخی از حیوانات قادر به شنیدن این صداها هستند ولی گوش انسان قادر به شنیدن آن ها نیست. کاربرد امواج فرو صوت در سونار زیردریایی ها است.

امواج فرا صوتی دارای فرکانس بیشتری از محدوده شنوایی انسان هستند و گوش انسان قادر به شنیدن آن ها نیست و در جراحی ها و سونگرافی کاربرد دارند.

منظور حضرت علی از صداهای ضعیف تر و قوی تر امواج فرا صوتی و فرو صوتی بوده است. در ادامه حضرت به آوازهای دور اشاره کرده که بی شک معانی و تعابیر متفاوتی می تواند داشته باشد و به خود امواج صوتی فرا صوت و فرو صوت هم می تواند دلالت کند ولی هر چیزی در جهان هستی از ذرات ریز گرفته تا ستارگان دارای صدا می باشند و این سخن بر این موضوع نیز می تواند دلالت داشته باشد.

در ادامه خطبه حضرت به رنگ هایی اشاره کرده که چشم انسان قادر به دیدن آن نیست که این موضوع نیز از لحاظ علمی یک موضوع تأیید شده است. بعضی از رنگ ها وجود دارد که فرکانس های نوری آنها در چشم انسان همدیگر را خنثی می کند و چشم انسان قادر به دیدن آن ها نیست. هم چنین برخی از اشعه های خورشید یا برخی از اشعه های دیگر را در فضا بصورت مستقیم و با چشم مرئی نمی توان مشاهده نمود و باید با ابزارهای خاص و تلسکوپ های قوی مشاهده شوند.

در ادامه خطبه حضرت به اجسام بسیار کوچک اشاره کرده که چشم انسان از دیدن آن ناتوان است همانطور که می دانید همه اجسام از مولکول ها تشکیل شده‌اند و همه مولکول ها از اتم ها تشکیل شده‌اند و همه اتم ها از ذرات زیر اتمی و ذرات زیر اتمی از کوارک ها تشکیل شده‌اند که با چشم انسان قابل مشاهده نیست و برای مشاهده نیاز به میکروسکوپ الکترونی دارد.

نکته جالب این است که همه این علوم در قرن نوزده و بیست تشکیل شده است ولی مولا علی (ع) هزار و چهارصد سال قبل از وجود امواج فرو صوتی و فراصوتی و اتمی و رنگ ها سخن به میان آورده است.

مهارت های کسب شده

نحوه جمع آوری اطلاعات مناسب/ پیدا کردن منابع معتبر/ استفاده از تفسیرهای معتبر

بخش پژوهش های دانش آموزی

تهیه: مهدی رحمانی - تنظیم: یگانه داودی