ساخت لکه بین خورشیدی
دهمین دوره از پروژه های دانش‌آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پرشور شما دوستان و علاقه‌مندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه‌ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقه‌مند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.
نام ایده: ساخت لکه بین خورشیدی
نام ارائه‌دهنده/دهندگان: نیکو فرسیو و درسا ملکی
زمینه و نوع پروژه: نجوم
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان فرزانگان 6 تهران
خورشید ستاره‌ای است از ستارگان رشته اصلی که 5 میلیارد سال از عمرش می گذرد. این ستاره کروی شکل بوده و عمدتاً از گازهای هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. رصد این ستاره و بررسی لکه های خورشیدی از موضوعات مهم نجوم است. زیرا لکه های خورشیدی می توانند در ارتباطات رادیویی تاثیرگذار باشد. همچنین مطالعاتی که با دوره های طولانی انجام شده است، نشان می دهند که دوره هایی که سطح خورشید بدون لکه بوده و یا لکه های بسیار کمی داشته است، همزمانی نزدیکی با دوره های سرد در اروپا و آمریکای شمالی دارد. اما نمی شود مستقیماً از دوربین یا تلسکوپ به خورشید نگاه کرد زیرا ممکن است صدمه جبران ناپذیری به چشم وارد شود.
یک راه امن برای رصد خورشید استفاده از شیشه های welder یا ماده اختصاصی Solar screen است. اگرچه که بعضی از تلسکوپ ها مجهز به فیلتر خورشیدی هستند؛ اما خیلی از آن ها غیرقابل اعتمادند و نباید از آن ها استفاده کرد. بعضی از فیلترهای قابل اعتماد فیلترهایی هستند که جلوی تلسکوپ نصب می شوند و بیشتر نور را منعکس می کنند. اما بهترین راه برای دیدن خورشید دیدن غیرمستقیم آن است.
لکه خورشیدی ناحیه‌ای بر روی سطح خورشید می باشد که به وسیله فعالیت های شدید مغناطیسی به وجود می آید و مانع از انتقال گرما می شوند. این ناحیه ها به علت کاهش درجه حرارت سطح به وجود می آیند. آن ها می توانند بدون کمک تلسکوپ از روی زمین نیز دیده شوند. اگرچه این ناحیه ها درجه حرارتی در حدود ۳۰۰۰ - ۴۵۰۰ کلوین دارند، تضاد دمای این ناحیه با مواد پیرامون در حدود ۵۸۰۰ کلوین به آن ها اجازه می دهد تا به وضوح به عنوان لکه های سیاه دیده شوند، همچون بدنی که از شدت گرما سیاه شده باشد (تقریباً نزدیک فوتوسفر) این تابعی از T (دما) به توان چهارم است. اگر یک لکه خورشیدی از فوتوسفر جدا شود می تواند قوس الکتریکی درخشانی را به وجود بیاورد.
لکه های خورشیدی، در حین ظاهر شدن از فعالیت های شدید مغناطیسی، میزبان آثار دیگری مانند تاج های خورشیدی و رخدادهای قطع ارتباط نیز هستند. بیشتر شراره های خورشیدی و پس‌زنی توده تاج سرچشمه، در فعالیت های مغناطیسی پیرامون منطقه گروه های لکه قابل رویت خورشید است. پدیده های مشابهی که به طور غیر مستقیم در ستاره ها رصد شده‌اند عموماً لکه های ستاره‌ای نامیده می شوند و در دو نوع روشن و تاریک اندازه‌گیری شده‌اند.
لذا در این پروژه دانش آموزان تصمیم به ساخت لکه بین خورشیدی گرفتند. لکه بین خورشیدی وسیله ایست که با آن می توان به طور غیر مستقیم به رصد خورشید پرداخت. این وسیله اثرات چرخش زمین به دور خورشید را نیز خنثی می کند. و تصویر خورشید را بر روی یک کاغذ سفید می اندازد. با بررسی این تصویر می توان به مطالعه لکه های خورشیدی پرداخت.
مهارت های کسب شده
چگونگی رصد لکه های خورشیدی و ساخت لکه بین خورشیدی
نام ایده: روش های نوین در آموزش نجوم
نام ارائه‌دهنده/دهندگان: اعظم تهمتن
زمینه و نوع پروژه: نجوم
درجه سختی: دشوار
نام مدرسه: دبیرستان فرزانگان 6 تهران
نجوم یکی از قدیمی ترین علوم بشری است که شامل مطالعه ستاره ها، سیارات، کهکشان ها، و سایر اجرام سماوی است. آسمان شب از سال ها قبل مردمانی از فرهنگ های مختلف را مجذوب خود ساخته است که اثرات آن تا به امروز نیز باقی است. کتاب های زیادی در زمینه نجوم برای کودکان ترجمه و تالیف شده‌اند ولی تقریباً تمام آن ها فاقد آزمایش های خلاقانه و مطالب پر محتوا هستند. کتاب هایی که از نظر محتوایی در سطح خوبی هستند هم, برای کودکان بسیار خسته کننده و غیر قابل فهم می باشند.
بنابراین دانش آموزان, به علت نبود کتب جذّاب و کودکانه نجومی در ایران، تصمیم گرفتند که به جمع آوری و تدوین روش های نوین و خلاقانه شامل آزمایش های جذاب و آموزنده بپردازند.
اصلی‌ترین هدف دانش آموزان از پژوهش در این زمینه یافتن روش هایی نوین در آموزش نجوم بوده و در کنار آن تلاش کردند کمبود کتب نجومی برای کودکان در ایران را نیز در نظر گرفته و با یافتن شیوه هایی تازه در آموزش نجوم به کودکان آن ها را نیز از این علم پرطرفدار بهره مند سازند.
کاملاً واضح است که کتب نجومی حاضر در ایران به زبان فارسی هرگز برای کودکان مناسب نمی باشند زیرا لغات دشوار و اصطلاحات تخصصی آن حتی برای یک فرد بالغ که تاحدودی در مورد نجوم اطلاعاتی دارد، بی مفهوم می باشند. برای ایجاد علاقه و نگرشی مثبت در اندیشه کودکان نسبت به علم نجوم نیاز به روش هایی خلاقانه و درخور سن آن ها داریم چراکه اگر جرقه علاقه در کودکی زده شود، خیلی راحت تر می توان افرادی مبتکر و خلاق در این زمینه پرورش داد. داشتن افراد مبتکر و خلاق در هر زمینه و علمی موجب سرافرازی کشور عزیزمان، ایران، می شود.
مهارت های کسب شده
آموزش آزمایش های خلاقانه برای مفاهیم پیچیده نجومی مانند, ستارگان دوتایی و انقلاب های زمستانی و تابستانی و غیره.
