خستگی در دانش آموزان با نوشابه‌های انرژی زا
دهمین دوره از پروژه‌های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال‌های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه‌ها یاری نموده‌اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده‌های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح‌های جدید شما عزیزان هستیم.
نام ایده: اندازه گیری خستگی در دانش آموزان دبیرستان /آیین روشن نور و مقایسه آن با مصرف نوشابه‌های انرژی زا
نام ارائه دهنده/دهندگان: بهار روزبهانی-مرضیه خوش فهم-فاطمه وزیری
زمینه و نوع پروژه: پزشکی و سلامت انسان
درجه سختی: متوسط
نام مدرسه: آیین روشن نور
خستگی عبارت است از خسته شدن جسم یا روح که می‌تواند به وسیله استرس، کار زیاد، مصرف دارو یا کمبود یا افزودن روشنایی در محل، خواب کم و نا منظم، شیفت شب، ساعات کار طولانی و گرمای زیاد محیط یا بیماری‌های جسمی و روحی می‌باشد.
به عبارت دیگر خستگی حالتی است که موجب کم شدن مقاومت بدن می‌شود و شخص رغبت خود را نسبت به کار، گوش کردن مطالب درسی، فعالیت‌های ورزشی و فعالیت‌های روزانه از دست می‌دهد. خستگی می‌تواند به وجود آورنده بیماری‌هایی از قبیل بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های روانی، کاهش یادگیری در دانش آموزان، کاهش حافظه و درد عضلانی باشد.
نتایج مطالعه در آمریکا بیان می‌کند که بین 2 تا 2/5 میلیون نفر احساس خستگی می‌کنند. در مطالعه‌ای که توسط انجمن ایمنی امریکا انجام شده است بیان شده در 107 تصادف بررسی شده که 57 درصد از آن‌ها به علت خستگی روی داده بودند در بررسی دیگری این نتیجه حاصل شده است که ایجاد خستگی مفرط روحی و جسمی در کارگر، در بسیاری موارد منجر به کاهش کمیت و کیفیت تولید می‌گردد.
از عوامل ایجاد کننده خستگی، ساعات کار طولانی و گرمای بیش از حد محیط است که منجر به افزایش ضربان قلب می‌گردد. ضمناً عوامل دیگری از جمله کمبود یا فزونی روشنایی، خواب کم و نا منظم، اختلالات فیزیولوژیکی و نورولوژیکی، فعالیت یکنواخت، مشکلات خانوادگی و اجتماعی، شیفت شب، باعث ایجاد خستگی می‌گردند.
علاوه بر این خستگی می‌تواند به وجود آورنده بیماری‌هایی از قبیل بیماری‌های قلبی– عروقی، بیماری‌های روانی، کندی ذهن، بی خوابی، ضعف، کاهش حافظه، درد عضلانی، افزایش ناخوشی، فراموشی، عدم تعادل و غیره باشد. خستگی نوعی احساس نداشتن نیرو است که معمولاً در افراد سالم دیده می‌شود و باید از ضعف عضلانی و بیماری تفکیک گردد. در عصر حاضر خستگی نه فقط در کاگران کارخانجات و نه در مشاغل سخت بلکه به علت شرایط نامساعد آب و هوا و مسمومیت‌های مزمن در دانش آموزان نیز دیده می‌شود. یکی از منابعی که برای کاهش خستگی معمولاً استفاده می‌گردد کافئین می‌باشد.
لذا دانش آموزان در این پژوهش تصمیم گرفتند تا با پرسش از همشاگردی هایشان در دبیرستان «آیین روشن نور» درصد میزان خستگی را در آنان اندازه بگیریند و سپس بررسی نماییم چند درصد از ایشان برای رفع خستگی از نوشابه‌های انرژی زا استفاده می‌نمایند.
طراحی پرسشنامه تعیین میزان خستگی در میان دانش آموزان در ساعات مختلف روز و اندازه‌گیری میزان خستگی دانش‌آموزان دبیرستان آیین روشن نور؛ سپس طراحی پرسشنامه میزان مصرف نوشابه‌های کافئین دار و تطابق نتایج در میان همان دانش آموزان.
تحلیل‌های آماری نشان دادند که حدود 70 درصد از دانش آموزان حتی پس از بیدار شدن از خواب احساس خستگی می‌کنند و برای رفع خستگی در طول روز از نوشیدنی‌های انرژی زا و کافئین دار استفاده می‌کنند، اما این نوشیدنی‌ها در رفع خستگی آن‌ها تأثیر چندانی ندارد و صرفاً به آن‌ها عادت کرده‌اند.
دانش آموزان جهت انجام پژوهش از روش تحلیلی پیشمایشی استفاده کردند. روش کار اینگونه بود از پرسشنامه محقق ساخته استفاده کردند. این مطالعه توصیفی-تحلیلی در فصل زمستان سال 1393 در دانش آموزان پایه هفتم دبیرستان دوره اول آیین روشن نور انجام گردید. در این بررسی ازدانش آموزان خواسته شد که ابتدا به پرسش‌های پرسش نامه 1 با صداقت پاسخ بدهند. نمونه اماری گروه اول 30 نفر بودند. پرسشنامه‌ها از دانش آموزان جمع آوری گردید. به همان دانش آموزان پرسش نامه دوم داده شد و از آن‌ها خواسته شد که به پرسشنامه دوم باصداقت پاسخ دهند.
نتایج حاصل نشان داد که دانش آموزان دبیرستان با شیوع حدود 30 درصدی با خستگی درگیر هستند و حدود 15 درصد آن‌ها روزانه از نوشابه‌های انرژی‌زا و یا منابع دیگر کافئین برای تأمین انرژی و یا کاهش خستگی استفاده می‌کنند.
مهارت‌های کسب شده
1-فارماکوکنتیک کافئین
2-کار با روش‌های آماری
3-مفهوم خستگی
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهدی رحمانی
تنظیم: نسرین صادقی
