فرهنگ تغذیه در جامعه امروزی

یكی از مهم‌ترین عوامل شكل‌دهنده الگوی غذایی جامعه، مجموعه عادات و فرهنگ غذا و تغذیه‌ افراد آن جامعه است که متاسفانه این فرهنگ روز به روز در حال تغییر است...

یكی از مهم‌ترین عوامل شكل‌دهنده الگوی غذایی جامعه، مجموعه عادات و فرهنگ غذا و تغذیه‌ افراد آن جامعه است. این عادت‌ها از بدو تولد در درون خانواده شكل می‌گیرد كه خود وابسته به بستری است كه جامعه فراهم می‌آورد. اما مجموعه عواملی كه این بستر را می‌سازد از فرهنگ و آداب و سنن هر جامعه گرفته شده است كه خود تحت تاثیر وضعیت جغرافیای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و آگاهی‌های تغذیه‌ای در افراد جامعه است. اطلاعات موجود حاكی از آن است كه در حال حاضر در كشور ما روند بیماری‌های مزمن هشدار دهنده است. چاقی و اضافه وزن در درصد بالایی از جمعیت كشور وجود دارد كه خود زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت و انواع سرطان‌هاست و از دلایل عمده آن تغییر الگوی مصرف و رفتارهای نامطلوب غذایی است.

از سوی دیگر، در زمینه بروز سوءتغذیه در كودكان و كمبود ریزمغذی‌ها (كمبود آهن، روی، ویتامین‌های A ،D، B2 و كلسیم) در گروه‌های مختلف جامعه، باورها و رفتارهای غذایی مردم و ناآگاهی‌های تغذیه‌ای جامعه یكی از عوامل اساسی است. فرهنگ تغذیه ما ایرانی‌ها عوض شده؛ همه می‌دانیم. 10، 15 سال پیش، كجا این همه رستوران و فست‌فود و... وجود داشت و با آن رنگ‌های متنوع اشتهاآور جایش را با سفره‌های خانگی عوض كرده بود. وقت نداریم، غذا می‌خوریم كه فقط شكم خود را سیر كنیم و همه لذت ما از غذاخوردن، به ظهر جمعه برمی‌گردد و روزهای تعطیل تقویم. آمارها هم از سوءتغذیه ایرانی‌ها، كوتاهی قد كودكان ایرانی و. . . خبر می‌دهند.

تحقـیـقات نشــان داده است كه خانوارها از مواد غذایی و مغذی محدود موجود در خانواده نیز استفاده بهینه نمی‌كنند. بنابراین می‌توانیم دریابیم كه تنها دسترسی اقتصادی به منابع غذایی، لزوما استفاده مناسب و بهینه از منابع موجود در خانوار را تامین نمی‌كند بلكه نكته اصلی، سازگار كردن شیوه و فرهنگ غذا خوردن با سلامتی است و قطعا مراقبت و تامین سلامت كودكان، نوجوانان و زنان كه افراد در معرض خطر هستند از اولویت به سزایی برخوردار است. در وزارت بهداشت، زیرمجموعه‌های مختلفی از جمله معاونت سلامت دست‌اندركار آموزش هستند. در این مجموعه آموزش‌های مرتبط با غذا و تغذیه در سطح كشور به افراد، به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر ارائه می‌شود. دفتر بهبود تغذیه جامعه در سال‌های اخیر برنامه‌های فراگیر و متعددی را با همكاری بخش‌های مختلف، از جمله برنامه مشاركتی و حمایتی كاهش سوءتغذیه كودكان، پیشگیری و كنترل اختلالات ناشی از كمبود ید، اجرای طرح آهن یاری دختران دبیرستان‌ها، غنی‌سازی مواد غذایی با ریزمغذی‌ها از جمله غنی‌سازی آرد با آهن و اسید فولیك، برگزاری كارگاه‌های آموزشی تغذیه و رشد كودكان ویژه پزشكان و آموزش كاركنان بهداشتی درمانی و كاركنان سایر بخش‌ها در زمینه‌های مختلف تغذیه را طراحی و اجرا كرده است.

اما جمع‌بندی وضع موجود در حوزه فرهنگ و سواد غذا و تغذیه‌ای جامعه به‌رغم وجود و حضور سازمان‌های متعدد در این عرصه وضعیت مطلوبی را نشان نمی‌دهد. واقعیت آن است كه اصولا خود نوع نگاه به فرهنگ و سواد تغذیه‌ای از موضع تمركزگرایانه دولتی و عمومی و تعریف نقش عمده فقط برای تعدادی سازمان و وزارتخانه بیانگر ورود به موضوع از نقطه‌ای غیرفراگیر است، چرا كه اگرچه این سازمان‌ها دارای نقش جدی در فرهنگ و سواد تغذیه‌ای جامعه هستند اما به طور بدیهی حوزه فرهنگ حوزه‌ای متعامل بین جامعه و نهادهای فعال در آن است. به علاوه به جز معدودی، در اغلب موارد میزان اثربخشی برنامه‌های آموزشی اجرا شده ارزیابی نشده است. نتیجه آنكه به‌رغم فعالیت‌های مراكز متعدد در زمینه آموزش و سواد غذا و تغذیه‌ای، این حوزه به عنوان یكی از نقاط مهم و اثرگذار و در عین حال نیازمند به اصلاح و تكمیل در نگرش‌ها و كاركردها شناخته می‌شود.