تبیان، دستیار زندگی
توزیع سریع یون های غذایی در گیاه توسط آوندهای چوبی صورت می گیرد. چنانچه یونی بخواهد به این بافت های هادی که در استوانه ی مرکزی ریشه (استیل) واقع شده اند وارد شود، باید مسیری شعاعی را در ریشه طی کند. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مسیر حرکت شعاعی یون ها در ریشه

اهداف:

  • آشنایی با حرکت یون ها در ریشه
  • آشنایی با سلول های دخیل در مسیر انتقال یون ها از ریشه

شرح درس:

توزیع سریع یون های غذایی در گیاه توسط آوندهای چوبی صورت می گیرد. چنانچه یونی بخواهد به این بافت های هادی که در استوانه ی مرکزی ریشه (استیل) واقع شده اند وارد شود، باید مسیری شعاعی را در ریشه طی کند.


برای فهم بهتر می توان ریشه را به سه منطقه ی اساسی تقسیم بندی نمود:

  • خارجی ترین منطقه ی اپیدرم که به آن ریزودرم نیز گفته می شود، کرتکس (پوست) را در بر می گیرد.
  • داخلی ترین منطقه شامل بافت های آوندی است(عناصر لوله ای و سلول های پارانشیمی همراه آن).
  • دو منطقه ی یاد شده را اندودرم به همراه نوار کاسپارین از هم جدا می کند.

انتقال یون ها با انتشار آزاد آن ها، به داخل فضای آزاد ظاهری آغاز می شود. فضای آزاد ظاهری معادل آپوپلاستی است که در بیرون از اندودرم وجود دارد ولی نوار کاسپارین از انتشار یون ها در آپوپلاست جلوگیری می کند، به گونه ای که آن ها نمی توانند از اندوردم عبور کرده و به استوانه ی مرکزی ریشه برسند. از این رو تنها راهی که برای عبور یون ها از اندودرم وجود دارد، ورود آن ها به سیمپلاست توسط نوعی ناقل یا کانال در غشای سلولی است.

ورود به سیمپلاست ممکن است در مجاورت دیواره ی بیرونی تر سلول اندودرمی و یا در سلول های اپیدرمی یا کرتکس صورت گیرد. صرفه نظر از اینکه کدام سلول یون ها را جذب می کند، ارتباطات سیمپلاستی (یعنی پلاسمودسماها) سبب تسهیل انتقال غیرفعال سلول به سلول یون ها تا محل سلول های پارانشیمی آوند چوبی در قسمت مرکزی می شود.

در اینجاست که یون ها به داخل لوله های آوند چوبی تخلیه می گردند. به استثنای نوک ریشه که لوله های آوند چوبی هنوز در آنجا در حال بلوغ اند، آوند چوبی فعال جزیی از آپوپلاست محسوب می شود. عناصر لوله ای متصل به هم فاقد پروتوپلاسم بوده و متشکل از لوله های غیر زنده پر از آب اند. از این رو رها شدن یون ها به داخل آوند چوبی مستلزم انتقال آن ها از سیمپلاست به آپوپلاست است. ولی به تازگی شواهدی دال بر خروج یون ها از پارانشیم آوند چوبی به صورت فعال به دست آمده است.

جهت دانلود فیلم آموزشی کلیک کنید.

توضیح فیلم:

انتقال یون ها در بسیاری از مواقع توسط پمپ های موجود در سطح غشا انجام می شود. غلظت یون ها در آپوپلاست است استوانه ی مرکزی به طور کلی خیلی بیشتر از آپوپلاست کرتکس است. این اختلاف غلظت نشان می دهد که یون ها توسط نوعی ناقل برخلاف شیب غلظت تجمع می یابند.
شاید بتوان نتیجه گیری کرد که یکی از اساسی ترین نقش های نوار کاسپاری، جلوگیری از برگشت یون ها از استوانه ی مرکزی ریشه در اثر انتشار در جهت شیب غلظت است.

بخش خیلی کمی از جذب یون ها حداقل در برخی ریشه ها به طور کامل از راه آپوپلاست صورت می گیرد. سلول های اندودرمی که چندین سانتی متر از نوک ریشه فاصله دارند، دارای مقدار زیادتری سوبرین اند که سبب انسداد کامل همه ی دیواره ها می شود. به نظر می رسد که این سوبرین اضافی مانع بر سر راه جریان آپوپلاستی را افزایش می دهد. با این حال برخی گیاهان تعداد معدودی از سلول های اندودرمی به نام سلول معبر passage cells دارند که فاقد سوبرین اند. سلول های معبر می توانند یکی از مجاری اصلی برای ورود مواد محلول به استوانه ی مرکزی باشند.

تداوم آپوپلاست بین کرتکس واستوانه ی مرکزی،همچنین ممکن است در محل تشکیل ریشه های جانبی حاصل گردد. باید به خاطر داشت که جذب یون ها در تمام ریشه ها به صورت یکسانی صورت نمی گیرد. جذب کلسیم در سه سانتی متری انتهای ریشه در بیشترین حد بوده و جذب پتاسیم در تمام پانزده سانتی متر ابتدای ریشه تقریباً به یک اندازه صورت می گیرد. به علاوه بخش اعظم آنچه توسط انتهای ریشه جذب می شود(تقریباً 70 درصد از کلسیم و 75 درصد پتاسیم) در ریشه باقی می ماند.

با افزایش فاصله از نوک ریشه، بخشی از یون که به شاخ و برگ منتقل می شود افزایش می یابد. همچنین وقتی کلسیم از فاصله ی بیشتری از نوک ریشه جذب می شود(15-12 سانتی متر از نوک ریشه) بیش از آنکه به نوک ریشه منتقل شود به شاخ و برگ انتقال می یابد.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا