صورت های فلكی شاخص فصل تابستان
در چهار مقاله اول یکی با عنوان "سر به هواشوید!" و سه مقاله با عنوان "چگونه یک جرم سماوی را در آسمان شب بیابیم؟ 1و 2 و 3 " آموختیم که چگونه و در چه منطقه ای آسمان شب را رصد کنیم و نحوه استفاده از نقشه آسمان را مرور کردیم. در ادامه مقالات با نحوه یافتن ستاره قطبی و صورت های فلکی دور قطبی آشنا شدیم و با کمک صورت های فلکی دور قطبی توانستیم صورت های فلكی شاخص فصل بهار را بیابیم. اگر به دنبال یافتن صورت های فلكی شاخص فصل تابستان هستید، با این مقاله همراه شوید.
اما آسمان شب در تابستان چگونه است؟ با نگاهی دقیق به آسمان زیبا و پرستاره فصل تابستان به سه ستاره زیبا و پر نور برمی خوریم که با اتصال آنها به یکدیگر می توان مثلث تابستانی را تشکیل داد. مثلث تابستانی از سه ستاره پرنور متعلق به مشهورترین صور نیمکره شمالی آسمان تشکیل شده است. این سه ستاره پرنور به ترتیب متعلق به صورت های فلكی دجاجه، شلیاق و عقاب می باشد. به دلیل این که مثلث تابستانی، شکلی بسیار مشخص در آسمان دارد، می توان از این صور فلکی به عنوان راهنمایی برای یافتن سایر صورت های فلکی و اجرام آسمانی استفاده كرد.
دجاجه یا قو نام صورت فلکی است که با تعداد ده ستاره درخشنده شكلی مانند صلیب یا پرنده ی در حال پرواز را در آسمان نمایش می دهد. نام سنتی این صورت فلكی قو بوده و اسم غیر رسمی اش صلیب شمالی است. این صورت فلکی صلیب شکل که پهنه‌ای از راه شیری را در تابستان پوشش می‌دهد دارای خوشه های ستاره ای فراوان به همراه سحابی های زیادی می‌باشد. در انتهای صلیب درخشان ترین ستاره صورت فلکی قرار دارد كه نامش "ردف" یا "دنب" است و یكی از رأس های مثلث بزرگ تابستانی را تشكیل می دهد.
برای یافتن صورت فلكی دجاجه در آسمان کافی است صورت فلكی ذات الكرسی را که پیش تر با آن آشنا شدیم در امتداد راه شیری به سمت جنوب ادامه دهیم، در این حالت می توان دجاجه را درحال پرواز در امتداد نوار روشن راه شیری دید که گردن درازش به طرف جنوب غربی امتداد یافته است.
دومین صورت فلکی شاخص فصل تابستان صورت فلكی شلیاق یا چنگ رومی است که از نه ستاره نسبتاً كم نور شكل گرفته است. شلیاق صورت فلکی کوچک و زیبایی است كه به علت وجود ستاره درخشان "نسر واقع" در آن، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ستاره بعد از شعرای یمانی، درخشان ترین ستاره آسمان نیمکره شمالی و پنجمین ستاره درخشان آسمان است كه درخشان ترین رأس مثلث تابستانی را نیز تشكیل می دهد. اما با وجود ستاره پر نور و زیبای نسر واقع در صورت فلكی متراكم شلیاق، یافتن این صورت فلكی در آسمان بسیار ساده است. در امتداد راه شیری و ادامه صورت فلكی دجاجه اگر نگاهمان را به سمت جنوب و غرب آسمان متمایل كنیم، درخشان ترین ستاره آسمان شمال بعد از ستاره شعرای یمانی را خواهیم دید.
و اما سومین صورت فلکی شاخص فصل تابستان که صورت فلكی عقاب نام دارد. این صورت فلکی با ده ستاره نسبتاً كم نور به شكل یك لوزی در آسمان شب جلوه می کند. در حقیقت این صورت فلكی به پرنده ای با بال های پهن و گردنی كوتاه شباهت دارد. عقاب یکی از 44 صورت فلکی معرفی شده توسط بطلمیوس است. در جهان غرب این صورت فلكی را از1200 سال قبل از میلاد به عنوان یك پرنده می شناختند كه در امتداد راه شیری تابستانه قرار گرفته است. درخشنده ترین ستاره صورت فلكی عقاب، "نسر طایر" یا "كركس پرنده" نام دارد. این ستاره از جمله ستارگان درخشان آسمان است كه در وسط سه ستاره تشکیل دهنده بال عقاب، قرار گرفته است. نسر طایر به عنوان یازدهمین ستاره ی درخشان آسمان شب و یكی دیگر از رئوس مثلث تابستانی می دانند.
بعد از یافتن صورت های فلكی دجاجه و شلیاق در آسمان تابستان، پیدا كردن صورت فلكی عقاب با شكل لوزی مانندش ساده می شود. كافی است در امتداد راه شیری و ادامه صورت فلكی دجاجه نگاهمان را به سمت جنوب و شرق آسمان متمایل كنیم، تا پرنورترین ستاره این صورت فلكی، نسر طایر را بیابیم.
الهام گارسچی
بخش دانش و زندگی تبیان
