کوتوله هایی خارج از رویا
نتایج پژوهشی جدید نشان می دهد،همه ی کوتاه قدهای آفریقایی_ که به کوتوله های آفریقایی معروف اند_از لحاظ جثه به یک اندازه نیستند. مردم قبله ی باکا در غرب آفریقا همگی با قدی معمولی به دنیا می آیند اما در دو سال اول زندگی آهسته تر از سایر ساکنین غیر کوتوله رشد می کنند و با سایر قبیله های کوتوله ی آفریقایی متفاوت اند. در شرق آفریقا، مردمان قبیله های سوآ و اِفه نوزادانی کوچک تر از یک نوزاد عادی به دنیا می آورند؛ این تفاوت در میزان رشد، نمونه ای از تکامل هم گرا است که در آن دو گروه که از ابتدا متفاوت بوده اند در نهایت نتایج یکسانی خواهند داشت؛ یعنی _ کوتاه قدی _ به دو شیوه ی مختلف. فرناندو رامیز رزی، پژوهشگری است که بر روی زیست شناسی تکاملی در مرکز ملی پژوهش های علمی فرانسه در پاریس کار می کند. نتایج پژوهش وی نشان می دهد که کوتاه بودن قد در جنگل های بارانی آفریقا یعنی جایی که کوتوله ها زندگی می کنند، امتیازی مهم محسوب می شود. فرناندو می گوید:" فردی که کوتاه قد است و جثه ی کوچک تری دارد به کالری کمتری نیاز دارد و نسبت به یک انسان عادی که در این جنگل ها به سیاحت می پردازد احساس گرما می کند؛ زیرا جثه های کوچک گرمای کمتری هم تولید می کنند."
باکاها در جنوب شرقی کامِرون زندگی می کنند و از دهه ی هفتاد قرن گذشته، گروهی از راهبه هایی که آموزش های پزشکی دیده بودند به ثبت و ضبط تولد نوزادان، وزن آنها از زمان تولد تا سه سالگی در این قبیله پرداخته اند. متاسفانه پیشینه های مربوط به دهه ی هفتاد وهشتاد مفقود شده اما پژوهشگران در پژوهش جدیدی شروع به ضبط مجدد این داده ها از 1988 تا به امروز کردند.
در سال 2007 ، پژوهشگرانی که به بازدید از این قبیله پرداختند این روند را ادامه داده اند و تا کنون پیشینه ی صدها نفر از اعضای این قبیله ثبت شده است. بنابراین پژوهش مذکور بر پایه داده های دو گروه استوار شده است: یک دسته تولد نوزادان تا سه سالگی که شامل 481 نوزاد این قبیله است و دیگری کودکان دو ساله تا جوانان بیست و پنج ساله است که 554 نفر را شامل می شود.
پژوهشگران میزان رشد افراد را محاسبه کرده و آنها را با پیشینه های نوزادان فرانسوی از دهه ی هفتاد قرن بیستم مقایسه کرده اند. نکته ی جالب توجه این بود که رشد و اندازه نوزادان باکایی از همان استانداردهایی پیروی می کند که نوزادان فرانسوی داشته اند. اما نوزادان باکایی نسبت به نوزادان فرانسوی با سرعت کمتری در دو سال اول زندگی رشد کرده اند. برای نمونه در پانزده ماهگی، کودک باکایی متوسط رشدی در حدود یک کیلوگرم در هر سال داشته، در حالی که کودک فرانسوی به طور متوسط در حدود 1.26 کیلوگرم در هر سال وزن گرفته است. این در شرایطی است که در سن دو سالگی، به طور متوسط دختربچه ها و پسر بچه ها در قبیله ی باکا ده کیلوگرم بوده اند و کودکان فرانسوی دوازده کیلوگرم .
رامیز در ادامه می گوید:" ما متوجه شدیم که در سن سه سالگی متوسط قد پسران و دختران قبیله ی باکا 84 سانتی متر و به طور متوسط قد کودکان فرانسوی 96 سانتی متر بوده است. میزان رشد کند باکاها در دوران کودکی نشان دهنده ی کوتاهی قد آنهاست که در کودکان سه ساله به بالا مشاهده می شود؛ با این حال، به صورت کلی رشد آنها از میزان معمولی برخوردار است. برای نمونه، نوجوانان رو به رشد باکایی از این لحاظ مشابه سایر نوجوانان از سایر فرهنگ ها جست و خیز می کنند و رشد زنان این قبیله در حدود سن هجده سالگی متوقف می شود و در مردان در بیست سالگی این اتفاق می افتد.
رامیز در رابطه با نتایج این پژوهش می گوید :" ژنتیک و هورمون ها در طی دوران کودکی در ایجاد تفاوت میان کوتوله ها و غیر کوتوله ها با توجه به شرایط و فشار محیط فعالیت می کنند . بنابراین حتی اگر پژوهش های ژنتیکی ادعا کنند که همه ی کوتوله های آفریقایی دارای اجداد مشترکی بوده و شصت هزار سال پیش از مردمان بانتو زبان منشعب شده اند؛ و در محیطی مشابه به سر برده اند ؛ بازهم باید گفت آنها کوتاه قدی شان را در طی زمان به شیوه ی متفاوتی کسب کرده اند. به عبارت دیگر در شرایطی که فردی بالغ در شرق آفریقا از قبایل اِفه و یا سوآ تحت شرایط والگوی رشد خاص محیطی کوتوله شده است( در ظاهر) در قبیله ی باکا این اتفاق در نتیجه ی کندی رشد در دوران کودکی افتاده. "
همچنین نتایج این پژوهش کاملاً با پژوهشی که وی در سال 2014 انجام داده هم راستاست و گویای این مطلب است که گروه های مختلف کوتوله ها در آفریقا مکانیسم های گوناگون ژنتیکی برای این پدیده ی کوتاه قدی داشته اند. یافته های دیگر این پژوهش در شماره 28 جولای مجله ی the journal Nature Communications به چاپ رسیده است.
سمیه جولایی- دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی
بخش دانش و زندگی تبیان
