مجوز سرپرستی به خانواده‌های صاحب فرزند

معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی گفت: شرایط فرزندخواندگی تسهیل شده است و از این پس خانواده‌های دارای فرزند نیز می‌توانند فرزندخوانده بپذیرند.

نیاز به محیط گرم خانواده در كودكان بی‌سرپرست خلایی است كه نمی‌توان آن را با زندگی در بهزیستی و مراكز اجتماعی حتی با وجود رسیدگی و توجه ویژه به كودك در این مكان‌ها پر كرد. داشتن خانواده آرزوی تقریبا همه كودكان بی‌سرپرست است و مددكاران اجتماعی نیز بر لزوم زندگی و رشد كودكان بی‌سرپرست و رهاشده در محیط خانواده تاكید كرده و معتقدند هیچ حمایتی قابل قیاس با پذیرش تكفل یا فرزندخواندگی این كودكان نمی‌تواند نیازهای روحی و جسمی آنها را برطرف كند. بر این اساس تسهیل قانون شرایط فرزندخواندگی از چندی پیش در كشور آغاز شده است و معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی، در این رابطه گفت: شرایط فرزندخواندگی تسهیل شده است و از این پس خانواده‌های دارای فرزند نیز می‌توانند فرزندخوانده بپذیرند.
 
فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی كودكان بدون سرپرست شناخته شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به خانواده‌های متقاضی كه واجدالشرایط قانون جاری حمایت از كودكان بی‌سرپرست باشند.

كودكانی به فرزندی سپرده خواهند شد كه والدین یا جد پدری آنها، شناخته شده نباشد. امور مربوط به فرزندخواندگی در هر استان فقط از طریق كمیته ستادی استان و توسط كمیته شبه‌خانواده استان انجام خواهد گرفت. اعضای این كمیته شامل مدیركل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، كارشناس شبه‌خانواده استان، كارشناس فرزندخواندگی، مددكار و كارشناس حقوقی استان است.

شرایط فرزندخواندگی و شبه‌خانواده‌ها

شرایط فرزندخواندگی در گذشته فقط اختصاص به زوجینی داشت كه فرزندی نداشتند. علاوه بر این، این افراد باید مقیم ایران بوده و پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنها گذشته و سن یكی از زوجین حداقل سی سال باشد. همچنین زوجین دارای محكومیت جزایی موثر به‌علت ارتكاب جرائم عمدی مهجور نبوده و زوجین یا یكی از آنها دارای تمكن مالی باشند. تسهیل قانون فرزندخواندگی در كشور از سال 88 آغاز شد و نخستین اقدام عملی در این زمینه تحویل كودكان بی‌سرپرست به شبه‌خانواده‌ها بود. شبه‌خانواده به خانواده‌ای گفته می‌شود كه ضمن حفظ بافت خانوادگی، مراقبت و پرورش یك الی سه نفر از كودكان تحت سرپرستی سازمان بهزیستی را به‌طور موقت و با نظارت كارشناسی سازمان عهده‌دار می‌شود. با این وجود انتشار اخبار ناخوشایند متعدد درباره وضعیت اسفناك نگهداری كودكان حتی در برخی شیرخوارگاه‌ها مسئولان سازمان بهزیستی را بر آن داشت تا برای تسهیل قوانین فرزندخواندگی و افزایش تعداد كودكانی كه برای سرپرستی به خانواده‌ها سپرده می‌شوند، گام بردارند.

قانون جدیدی برای مادر شدن دختران

مردادماه سال گذشته مدیركل دفتر كودك و نوجوان سازمان بهزیستی اعلام كرد: شرایط واگذاری كودكان به خانواده‌های متقاضی در قانون جدید فرزندخواندگی نسبت به گذشته تسهیل شده است به‌طوری كه با اجرایی شدن این قانون دختران مجرد بالای ۳۰ سال نیز می‌توانند با پذیرفتن یك كودك دختر، طعم مادر شدن را بچشند. حمیدرضا الوند با اعلام این خبر گفت: واگذاری فرزند دختر به دختران مجرد بالای ۳۰ سال و زنان بدون شوهر یكی از مواردی است كه در قانون جدید گنجانده شده است به‌طوریكه براساس آن دختران مجرد دارای شرایط و متقاضی فرزند می‌توانند به سازمان بهزیستی مراجعه كنند و پس از طی كردن مراحل مختلف در ‌‌نهایت كودك دختر به آنان به عنوان فرزندخوانده واگذار می‌شود.

23 هزار كودک بی‌سرپرست

او عنوان كرد: «در حال حاضر حدود ۲۳ هزار كودك فاقد سرپرست صلاحیت موثر تحت پوشش این سازمان بوده و در خانه‌های كودك و نوجوان زندگی می‌كنند كه ۸۷ درصد این كودكان بدسرپرست هستند. سالانه حدود یك هزار تا ۱۲۰۰ نفر از كودكان كه فاقد جد پدری هستند و هویت خانوادگی‌شان مشخص نیست به سرپرستی دائم سپرده می‌شوند». بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی بهزیستی 85 درصد كودكان تحت پوشش مراكز و خانه‌های كودك بدسرپرست هستند كه با قانون قبلی فرزندخواندگی تنها 11درصد از كودكان بی‌سرپرست تحت پوشش مراكز بهزیستی شرایط لازم را برای فرزندخواندگی دارند اما با تأیید قانون جدید تعداد كودكان واجد شرایط به 50 درصد رسید. با این وجود به نظر می‌رسد تعداد كودكان واجد شرایط فرزندخواندگی قرار است با تسهیل بیشتر قانون به بالای 50 درصد هم برسد. معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی اعلام كرد: خانواده‌های دارای فرزند نیز می‌توانند فرزندخوانده داشته باشند. احمد میدری گفت: شرایط فرزندخواندگی تسهیل شده است و از این پس خانواده‌های دارای فرزند نیز می‌توانند فرزندخوانده بپذیرند. میدری گفت: در تاریخ 14 تیر سال جاری آیین‌نامه حمایت از كودكان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست تصویب شد كه این آیین‌نامه در واقع نحوه فرزندخواندگی و حضانت را در ایران تعیین می‌كند و باید گفت این آیین‌نامه چند تغییر مهم نسبت به قانون مصوب سال 1353 دارد. وی افزود: قبل از تصویب این قانون تنها خانواده‌هایی می‌توانستند فرزندخوانده داشته باشند كه فرزندی نداشتند اما اكنون با قانون جدید خانواده‌های دارای فرزند نیز كه تمایل به فرزندخواندگی دارند می‌توانند برای این كار اقدام كنند. معاون رفاه اجتماعی با اعلام اینكه دختران و زنانی كه ازدواج نكرده‌اند یا تنها زندگی می‌كنند نیز می‌توانند در صورت تمایل برای پذیرش فرزند اقدام كنند، افزود: این دو محدودیت فرزندخواندگی در قانون جدید برطرف شده است.

تمكن مالی فاكتور گرفته شود

یك فعال حقوق كودك در رابطه با لزوم خانواده برای كودكان بی‌سرپرست می‌گوید: به‌طور قطع خانواده برای رشد انسان اجتماعی عنصری حیاتی است و نمی‌توان كودكانی را كه در بهزیستی و مراكز شبه‌خانواده نگهداری می‌شوند از لحاظ رفتاری و عادتی با كودكانی كه حتی در خانواده‌های بد و نامناسب رشد می‌كنند مقایسه كرد.

ثریا عزیزپناه ادامه می‌دهد: قانون فرزندخواندگی بعد از طی مراحلی مانند فرزندخواندگی دختران مجرد و قانونی كه به تازگی تصویب شده یعنی فرزندخواندگی افرادی كه فرزند دارند تا حد زیادی تسهیل شد اما برای رسیدن به شرایط مطلوب زمان لازم است و بهزیستی باید با فاكتور گرفتن از شرایط سخت مانند تمكن مالی به جای سختگیری در زمان دادن حق سرپرستی بر فرآیند سرپرستی نظارت كند. عزیزپناه عنوان می‌كند: قانون تسهیل فرزندخواندگی پس از انتظارهای زیاد نهایتا تصویب شد. با این وجود هنوز امكان بازنگری و اصلاحات زیادی در این قانون وجود دارد؛ زیرا خانواده برای رشد عاطفی و اجتماعی كودك عنصری حیاتی است.

نقایص قانون تسهیل فرزندخواندگی

یك حقوقدان درباره قانون فرزندخواندگی در كشور می‌گوید: اصلی‌ترین مشكل در فرزندخواندگی مربوط به شرایط اعطای فرزند نیست بلكه مربوط به شرایط بعد از سرپرستی است. مونیكا نادی عنوان می‌كند: قانون حمایت از كودكان بی‌سرپرست و بدسرپرست كه به‌تازگی تصویب و ابلاغ شده است، شرایط فرزندپذیری را دشوارتر كرده است و كودكان بدسرپرست را در ید ولی قهری قرار داده است؛ زیرا در این قانون جدید باید نام والدین اصلی كودك در شناسنامه بیاید و طبیعی است كه این برای كودك مشكلاتی را ایجاد خواهد كرد.