تبیان، دستیار زندگی
در این طرح ادامه عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان را ادامه می دهیم. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان(3)

اهداف:

  • آشنایی با عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان
  • آشنایی با اثرات کمبود این عناصر در گیاهان
  • آشنایی با دسته بندی عناصر در گیاهان

شرح درس:

در این طرح ادامه عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان را ادامه می دهیم.

نقش های کارکردی عناصر ضروری


نیتروژن:
بیشتر گیاهان نیتروژن را از محلول خاک اغلب به صورت یون نیترات معدنی (NO3- ) و در مواردی به صورت یون آمونیوم(NH4+)  جذب می کنند.سپس در گیاهانNO3-   قبل از ورود به داخل آمینو اسیدها، پروتئین ها و سایر مولکول های نیتروژنی بهNH4+   احیا می شود. نیتروژن اغلب محدود کننده ترین عامل در کشاورزی است. نیتروژن یکی از اجزای تشکیل دهنده ی بسیاری از مولکول های مهم از قبیل پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک و کلروفیل است.

بنابراین جای تعجب نیست که بیشتر علائم کمبود نیتروژن شامل رشد تدریجی و کاهش یافته و زردی عمومی برگ هاست. نیتروژن در گیاه بسیار متحرک است. وقتی برگ های مسن تر زرد شده و می میرند، نیتروژن، عمدتاً به شکل آمین ها و آمیده های محلول، از این برگ ها منتقل شده و به برگ های جوان تر و در حال رشد سریع صادر می شود. بنابراین علائم کمبود نیتروژن عموماً ابتدا در برگ های مسن تر ظاهر می شود و تا وقتی کمبود شدید نباشد در برگ های جوان تر مشاهده نمی شوند. در این حالت برگ های مسن تر کاملا زرد شده یا می سوزند و می ریزند. زیادی نیتروژن موجب رشد بیش از حد قسمت هوایی و نسبت بالای قسمت هوایی به ریشه می شود و در بیشتر مواقع شروع گل دهی را در محصولات کشاورزی به تاخیر می اندازند. به طور مشابه کمبود نیتروژن گل دهی را تحریک می کند.


در فیلم فوق تأثیر حذف نیتروژن در رشد گیاه را در مقایسه با گروه کنترل(گروهی که از نیتروژن استفاده می کند) را مشاهده می نمایید.


فسفر
فسفر در محلول خاک عمدتاً به شکل اسید فسفریک چند پروتونه H3PO4 وجود دارد. بنابراین PH خاک نقش مهمی در تامین فسفر دارد.وقتی PH خاک از 6.8 کمتر باشد فرم فسفر تغییر کرده و به راحتی توسط ریشه جذب می شود اما در PH بین 6.8 تا 7.2 جذب به راحتی امکان پذیر نیست و حتی در PH بالاتر از 7.2 غیرقابل دسترس برای گیاه خواهد بود. بارزترین علامت کمبود فسفر سبز رنگ شدن شدید برگ هاست.

در کمبود شدید فسفر، برگ ها ممکن است بد شکل شده و نقاط نکروزه نشان دهند. در برخی موارد، آنتوسیانین تجمع می یابد این پدیده موجب می شود برگ به رنگ سبز تیره تا ارغوانی در آید. همانند نیتروژن، فسفر نیز به آسانی منتقل شده و در گیاه مجدداً توزیع می شود. این امر منجر به پیری و مرگ برگ های مسن تر می شود. ساقه ها معمولاً کوتاه و باریک می شوند و عملکرد بذرها و میوه ها به طور محسوسی کاهش می یابد. اثر فسفر زیاد در تحریک رشد ریشه ها نسبت به اندام هوایی، برعکس نیتروژن است، بدین ترتیب که نسبت اندام هوایی به ریشه را کاهش می دهد. کودهایی مانند پودر استخوان را که میزان فسفر آن ها بالاست، در هنگام جابه جا کردن دائمی به کار می برند تا استقرار یک سیستم ریشه ای قوی را تحریک کند.


پتاسیم
این یون به صورت یک کاتیون تک ظرفیتی، +K موجود است. پتاسیم برای بیشتر گیاهان به مقدار زیاد لازم است. خاک های شنی با کمبود مداوم این عنصر مواجه اند، زیرا بسیار محلول است و به آسانی از خاک های شنی شسته می شود. یون پتاسیم در فعال کردن تعداد زیادی از آنزیم ها، به خصوص آن هایی که در فتوسنتز و تنفس دخیل  هستند، نقش دارد. در ضمن، سنتز پروتئین ها و نشاسته نیز تحت تاثیر کمبود پتاسیم قرار می گیرد.

حرکت یون پتاسیم عاملی اساسی در حرکات گیاهی فمانند باز و بسته شدن سلول های نگهبان روزنه ها و حرکات خواب یا تغییرات روزانه در آرایش برگ هاست. برعکس سایر درشت مغذی ها، به نظر می رسد که در گیاه نقش ساختمانی ندارد، اما همانند نیتروژن و فسفر به شدت قابل انتقال است. علائم کمبود ابتدا در برگ های مسن تر ظاهر می شود.

این علائم به خصوص شامل لکه ای شدن یا لکه زردی است، که در نهایت به نکروزه شدن(نقاط بافت مرده) در حاشیه برگ منجر می شود. در تک لپه ای ها به ویژه ذرت و سایر غلات زخم های نکروزه از قسمت های پیرتر نوک برگ شروع می وشند و به تدریج در طول حاشیه ها به سمت سلول های جوان تر نزدیک قاعده ی برگ پیشرفت می کنند. نتیجه اینکه گیاهان مواجه با کمبود پتاسیم به سادگی ورس می کنند.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا