تبیان، دستیار زندگی
در طرح درس عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان 1 در مورد دسته بندی عناصر غذایی مؤثر در پرورش گیاهان آشنا شدیم. در این طرح و طرح های آتی در مورد هر کدام از این عناصر و اثرات کمبود هر یک به اختصار صحبت می کنیم. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان (2)

اهداف:

  • آشنایی با عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان
  • آشنایی با اثرات کمبود این عناصر در گیاهان
  • آشنایی با دسته بندی عناصر در گیاهان


گیاه

شرح درس:

در طرح درس " عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان(1)" در مورد دسته بندی عناصر غذایی موثر در پرورش گیاهان آشنا شدیم. در این طرح و طرح های آتی در مورد هر کدام از این عناصر و اثرات کمبود هر یک به اختصار صحبت می کنیم.
 
شاید برای شما نیز این سوال مطرح شود که معیار برای ضروری بودن یک عنصر چیست؟ هر چند تعیین این که عنصری ضروری است یا خیر همیشه کار آسانی نیست، اما برخی علاوه بر دو معیار فوق شرط اینکه یک عنصر به طور مستقیم در متابولیسم گیاه نقش داشته باشد را نیز آورده اند.


اثبات ضروری بودن ریز مغذی ها مشکل است، زیرا آن ها در غلظت های بسیار کم مورد استفاده قرار می گیرند. نیاز به ریز مغذی ها در غلظتی معادل 0.1 تا 1 میکروگرم بر لیتر است که این مقادیر به سادگی از ناخالصی های موجود در آب یا نمک های ریز مغذی، ظروفی که گیاه در آن رشد می کند و آلودگی ایجاد شده به وسیله ی غبار اتمسفری به دست می آید.

به نظر می رسد علاوه بر 17 عنصر ضروری معرفی شده در طرح درس قبل برخی گیاهان نیازهای دیگری نیز داشته باشند. با وجود این به دلیل این که نیاز به این عناصر غذایی در گیاهان عالی مشخص نشده است آن ها در فهرست عناصر ضروری گنجانده نشده اند. این عناصر به عنوان عناصر مفید نامیده می شوند. در صورتی که این عناصر برای تمام گیاهان ضروری باشند نیاز به آن ها به قدری کم است که به وسیله ی روش های تجزیه ای موجود قابل تشخیص نیست. واژه ی مفید در حال حاضر در مورد سدیم، سیلیکون، سلنیوم و کبالت به کار می رود. البته واضح است که تعداد بیشتری از این عناصر مفید به علت پیشرفت های آزمایشگاهی به فهرست عناصر ضروری اضافه شود.

سدیم:
شناخت این عنصر در مفید بودن گیاهان در سال 1975 بوده است. گیاهان پرورش یافته در محلول فاقد سدیم، رشد کم، کلروز(زردی) و نکروز(بافت مرده) برگ را نتیجه می دهد. سدیم به عنوان یک ریز مغذی برای گیاهانی که مسیر فتوسنتزی ویژه دارند(C4) ضروری است.

اما برای بیشتر گیاهانی که مسیر فتوسنتزی آن ها به C3 معروف است، ضروری نیست. سدیم با انتقال پیروات، که یک ماده واسطه ی اساسی در مسیر C4 است بین غلاف آوندی و سلول های مزوفیل در ارتباط است.
 
سیلیکون:
این عنصر 1 تا 2 درصد وزن خشک ذرت و سایر گیاهان چمنی را تشکیل می دهد. این عنصر در دیواره ی سلولی سلول های اپیدرمی این گیاهان تجمع یافته و در بر طرف کردن آلودگی های قارچی یا جلوگیری از ورس(حالتی که ساقه ها در اثر باد یا باران سنگین خم می شوند) ایفای نقش می کند.

گیاه

کبالت:
این عنصر برای رشد لگوم هایی که میزبان باکتری های همزیس تثبیت کننده نیتروژن اند، ضروری است. در این مورد، نیاز باکتری های تثبیت کننده ی نیتروژن به کبالت بیش از گیاه میزبان است.


سلنیوم:
این عنصر برای بیشتر گیاهان سمی است، اما برخی گیاهان به غلظت بالای آن مقاوم اند. میزان بالای سلنیوم موجب نوعی بیماری در حیوانات چرنده به نام مسمومیت قلیایی (alkali poisoning) یا لنگان کور(blind-staggers) می شود.

نقش های عناصر غذایی و علائم کمبود

عناصر ضروری نقش های متابولیکی خاصی در گیاهان دارند. وقتی این عناصر موجود نباشند، گیاهان علائم کمبود مشخصی نشان خواهند داد که به یک یا تعداد بیشتری از این عناصر مربوط است.


نیاز هر گیاه برای هر عنصر معینی با واژه ی غلظت بحرانی تعریف می شود. غلظت بحرانی، غلظتی از آن عنصر در بافت است که بلافاصله در زیر غلظت بهینه (غلظتی که موجب بیشترین حد رشد می شود) قرار دارد. در غلظت های بیشتر از حد بحرانی، افزایش در غلظت، تاثیر مشخصی بر رشد نخواهد داشت و گفته می شود که مقدار عنصر غذایی در این میزان در حد کافی است. وقتی مقدار عنصر غذایی زیرا غلظت بحرانی یا کم باشد، رشد به شدت کاهش می یابد. به عبارت دیگر، وقتی که مقدار عنصر غذایی در زیر غلظت بحرانی باشد، گفته می شود که عنصر غذایی برای رشد محدود کننده است.


وقتی که مقدار عنصر غذایی از غلظت بحرانی بالاتر می رود، آن عنصر، مشروط بر این که سمی نباشد، دیگر عامل محدود کننده نیست. اساساً همه ی عناصر غذایی در غلظت های خیلی بالا در بافت اثر سمی نشان می دهند.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا