تبیان، دستیار زندگی
گیاهان موجوداتی اتوتروف اند. آن ها در محیطی کاملاً معدنی زندگی می کنند، دی اکسید کربن را از اتمسفر و آب و مواد غذایی را از خاک می گیرند. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان(1)

اهداف:

  • آشنایی با عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان
  • آشنایی با اثرات کمبود این عناصر در گیاهان
  • آشنایی با دسته بندی عناصر در گیاهان

شرح درس:

گیاهان موجوداتی اتوتروف هستند. آن ها در محیطی کاملاً معدنی زندگی می کنند، دی اکسید کربن را از اتمسفر و آب و مواد غذایی را از خاک می گیرند. از طرفی، حیوانات موجوداتی هتروتروف اند.

هستی آن ها به مولکول های آلی غنی از انرژی که قبلاً توسط سایر موجودات ساخته شده است بستگی دارد. به دلیل این که گیاهان در ابتدای زنجیره ی غذایی قرار دارند، مواد غذایی معدنی جذب شده توسط آن ها در نهایت به داخل موادی که پیکره ی حیوانات و انسان را شکل می دهند، راه می یابد. تمام موجودات، اعم از اتوتروف و هتروتروف، به منظور حفظ متابولیسم و رشد و نمو باید مواد غذایی را از محیط شان جذب کنند. روش هایی که به وسیله ی آن ها این مواد برای موجودات فراهم می شود، موضوع علم تغذیه است.


نیازهای تغذیه ای گیاهان به طور قرار دادی به صورت دو موضوع جداگانه مورد بحث قرار می گیرد: مواد غذایی معدنی و آلی
در بحث تغذیه ی آلی گیاهان، روی تولید ترکیبات کربن، به خصوص ادغام کربن، هیدروژن و اکسیژن از طریق فتوسنتز تمرکز می شود. از طرفی، تغذیه ی معدنی مربوط به کسب عناصر معدنی از خاک است.


روش هایی که برای مطالعه ی نیازهای تغذیه ای گیاهان به کار می رود، معمولاً شامل کشت گیاهان در یک محلول مواد غذایی معدنی معین و عاری از خاک است. در این روش ها برای اجتناب از آلودگی، باید آب و نمک های معدنی و سایر مراحل را به دقت خالص کرد.


برای پی بردن مواد موجود در رشد گیاه در سال های مختلف محیط های گوناگون مورد ارزیابی قرار گرفته است و در هر بار آزمایش عنصر یا عناصر جدید مورد شناخت قرار گرفته اند. در این طرح قرار نیست روی تک تک این آزمایشات صحبت شود اما در مورد عناصر مهم و فایده آن ها برای رشد گیاه صحبت خواهیم کرد.

عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد و نمو گیاهان به عناصر ضروری معروف اند. ضرورت عمدتاً براساس دو ویژگی است:
1- بدون آن گیاه قادر به تکمیل چرخه ی زندگی طبیعی اش نباشد.
2- عنصر بخشی از ساختار یا مواد متابولیکی ضروری گیاه باشد.


بر اساس معیار اول، وقتی گیاه از عنصری محروم باشد و نتواند بذر دارای قابلیت حیات تولید کند، آن عنصر ضروری تلقی می شود. با توجه به معیار دوم، عنصری مانند منیزیم نیز به عنوان ماده ی ضروری مورد بررسی قرار می گیرد، زیرا بخشی از ساختمان مولکول کلروفیل است و کلروفیل نیز برای فتوسنتز ضروری است.

به همین ترتیب، کلر نیز ضروری است زیرا یک عامل مورد نیاز در اکسیداسیون فتوسنتزی آب است. هر چند وجود یکی از معیارهای فوق برای ضروری بودن عنصر کافی است، ولی بیشتر عناصر هر دو معیار را دارند. براساس این معیارها، معمولاً توافق کلی بر این است که فقط 17 عنصر برای رشد تمام گیاهان عالی تر مورد نیاز است.
 
عناصر ضروری بنابر سنت به دو دسته تقسیم می شوند:


الف) درشت مغذی:

عناصری مانند هیدروژن، کربن، اکسیژن، نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و گوگرد چون به مقدار زیاد مورد نیاز هستند (بیشتر از 10 میلی مول بر کیلوگرم وزن خشک) به عنوان عناصر درشت مغذی نامیده می شوند. درشت مغذی ها به طور عمده، اما نه منحصراً، در ساختمان مولکول ها شرکت می کنند، که این امر تا حدودی نیاز به مقادیر زیاد این عناصر را توجیه می کند.


ب) ریز مغذی یا عناصر کم مقدار:

این عناصر به مقدار نسبتاً کمی (کمتر از 30 میلی مول بر کیلوگرم وزن خشک) مورد نیازند و نقش های کاتالیزوری و تنظیم کنندگی دارند. مثلاً به عنوان فعال کننده های آنزیمی عمل می کنند. البته برخی از درشت مغذی ها مثل کلسیم و منیزیم نیز علاوه بر نقش تنظیم کنندگی نقش ساختمانی نیز دارند. این عناصر شامل کلر، بور، آهن، منگنز، روی، مس، نیکل، مولیبدن می باشند.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا