سلول در گیاهان

اهداف

• آشنایی با ساختمان گیاهان
• آشنایی با سلول های گیاهی
• درک تفاوت و شباهت سلول گیاهی با سلول جانوری

شرح درس

گیاهان هم مانندجانوران رشد می کنند و بزرگ می شوند، بنابراین ساختمان آن ها باید چیزی شبیه ساختمان بدن موجودات دیگری مانند حیوانات باشد. چیزی که در ساختمان بدن انسان و گیاه و حیوان مشترک است وجود سلول است. سلول ها از غذایی که وارد آن ها می شود استفاده می کنند و بزرگ می شوند و سلول جدیدی را به وجود می آورند، سلول جدید هم رشد می کند و سلول های جدیدی را به وجود می آمورد. در واقع این کار تا آخر عمر موجود زنده ادامه پیدا می کند.

این کار تقسیم سلولی نام دارد. وقتی که اجزای داخلی سلول به اندازه کافی رشد کردند رشد سلول متوقف می شود و ابتدا هسته ی سلول که مرکز فرماندهی سلول است به دو هسته تبدیل می شود و اطراف هر هسته مقداری سیتوپلاسم قرار می گیرد و پوسته اولیه شروع به فرورفتگی می کند و اطراف هسته و سیتو پلاسم های جدید را فرا میگیرد و دو سلول جدید به وجود می آید. در تقسیم سیتوپلاسم و جدا شدن دو سلول در سلول های جانوری به سمت مرکز است ولی در سلول های گیاهی به روش گریز از مرکز است.

مشاهده سلول گیاهی

چیزی که مشخص است این است که سلول عنصری بسیار کوچک است که با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نمی باشد( جز در موارد نادر! ) ساده ترین راه مشاهده سلول گیاهی مطالعه سلول های پیاز است که به صورت پوسته نازکی هنگام شکستن پیاز از آن جدا می شود. بشره (اپیدرم) پیاز در زیر میکروسکوپ به صورت سلول های چند وجهی کشیده ای دیده می شود که به طور منظم در کنار یکدیگر قرار گرفته و فاقد فضای بین سلولی هستند. هسته در اپیدرم پیاز به خوبی قابل مشاهده است. وبدئو آموزشی زیر را ببینید.

سلول گیاهی

شکل سلول های گیاهی

سلول های گیاهی به علت دارا بودن دیواره اسکلتی که علت بی‌حرکت بودن گیاهان را به آن نسبت می دهند، دارای اشکال نسبتا منظمی هستند. حال آن که سلول های جانوری به اشکال نامنظم نیز دیده می‌شوند، که به جهت انعطاف پذیری آن ها این وضعیت سودمند می‌باشد. سلول های گیاهی دارای اشکال چند ضلعی با قطر مساوی و منظم و کشیده هستند و علاوه بر آن سلول های گیاهی، محصور در غشای شکل دهنده نسبتا سخت و محکم و مقاوم هستند که گاه نازک و گاهی ضخیم است.

گیاهان نیز سلول هاى گوناگونى دارند؛ مثلاً، پشت و روى برگ ها از سلول هاى نازك و پهن تشكیل شده و قسمت هاى درونى از سلول هاى مستطیل شكل و بى شكل پر شده است.
 
در یک توده سلولی همگن سازنده یک بافت گیاهی، همه سلول ها دارای یک اندازه و یک شکل و معمولا چند وجهی هستند. در گیاهان عالی اندازه سلول ها متناسب با کار آن هاست و بر حسب ماهیت بافت و نقشی که در گیاه دارند اندازه آن ها، متفاوت است.

از نظر کلی ساختمان سلول گیاهی مشابه سلول حیوانی است. زیرا درسلول هر دو گروه، سیتوپلاسم، هسته، میتوکندری دیده می شود.

برخی صفات مخصوص سلول گیاه است و در سلول جانوری دیده نمی شود مانند:
الف ) وجود غشاء اسکلتی از جنس گلوسید که قسمت اعظم آن را سلولز تشکیل می دهد.( گفتیم که وجود این غشا باعث بی حرکت بودن گیاه است، یعنی گیاه مانند جانوران قادر به حرکت نمی باشد. )

ب) وجود پلاست های مختلف در سیتوپلاسم.