مومن سه خصلت دارد!
مومن، مومن نیست مگر اینكه سه خصلت در او باشد: یك خصلت از پروردگارش، یك خصلت از پیامبرش و یك خصلت از امامش.» (اصول الكافى، جلد 2، صفحه 241)
یكى از روایات حضرت امام رضا علیه السلام این است كه: «لا یكون المومن مومناً حتى یكون فیه ثلاث خصال، سنه من ربه و سنه من نبیه و سنه من ولیه:
پیامبر صلى الله علیه وآله فرمود: «تخلقوا بأخلاق الله: خودتان را به اخلاق و صفات الهى متصف نمایید.» ببینید خدا چگونه است، خود را آنگونه نمایید. انسان تا خدا گونه نشود و صفات خدا را در خودش پیاده نكند، عبودیت پیدا نمى كند. اگر مى گوییم پیامبر (صلی الله و علیه وآله) عبد خداست، یعنى چه؟
من كه ادعا مى كنم عبد هستم، با پیامبر (صلی الله و علیه وآله) كه مى گویم عبد است، چه فرقى دارم؟
عبودیت ایشان به این معناست كه او تمام صفات خدا را در خودش پیاده كرده و اخلاق و خصلت هایش خدایى شده است. انسان وقتى كه خودش را شبیه خدا كرد، آن وقت مى تواند معجزه و كرامت داشته باشد.
مرحوم آقا شیخ حسن على نخودكى چنین انسانى بود. همه می توانیم شبیه او باشیم، راه ها بسته نیست.
پیامبر (صلی الله و علیه وآله) فرمود: «لو لا أن الشیاطین یحومون على قلوب بنی آدم، لنظروا إلى ملكوت السماء:(بحار الانوار، ج67، ص161) اگر شیاطین (یعنى صفات بد) دل انسان ها را در اختیار نمى گرفتند، آنها عالم غیب و باطنش را مشاهده مى كردند.»
با این حساب مى توان اموات را دید و با آنها صحبت كرد، مى توان امام را هم دید و به ایشان سلام كرد و جوابش را گرفت. براى شنیدن جواب سلام امام لازم است سمعك مخصوص داشته باشیم كه هر گوشى آن را ندارد. این سمعك را وقتى مى توانیم داشته باشیم كه پلنگ صفت نباشیم، تكبر نداشته باشیم و خودخواه نباشیم، شمر نباشیم و ...
راز پوشیدن
امام رضا علیه السلام فرمود: «مومن، مومن نیست مگر اینكه سه خصلت در او باشد؛ یكى از خدا و دیگرى از نبى و دیگرى از ولى خدا.»
از خدا چه خصلتى باید در او باشد؟ كتمان سر. چرا امام این خصلت را از میان همه خصایص حضرت حق انتخاب فرمود؟ كتمان سر یعنى چه؟
كتمان سر یعنى اینكه انسان باید ظرفیت داشته باشد. كتمان سر در مقابل افشاى سر است. افشاى سر نشان دهنده ضعف شخصیت و روح است. بچه هاى كوچك تا وارد خانه مىشوید، جلو مى دوند و حوادثى را كه در خانه گذشته، فوراً به اطلاع مى رسانند. این به خاطر عدم وجود ظرفیت است. اما خانم خانه براى خبر دادن صبر مى كند تا شرایط مساعد شود و بعد اخبار را به اطلاع مى رساند.
كتمان سر یكى از صفات الهى است. خداوند اسرارى كه ما داریم، بر یكدیگر مخفى كرده است. اگر كتمان سر نبود، ما نمى توانستیم با یكدیگر زندگى كنیم ...
امیرالمومنین علیه السلام خیلى زیبا مى فرماید: «لو تكاشفتم ما تدافنتم:(عیون أخبار الرضا، ج2، ص53) اگر یكدیگر را مى شناختید و دل هاى شما براى یكدیگر معلوم مى شد، جنازه هایتان روى زمین مى ماند و یكدیگر را دفن نمى نمودید!»
در حالى كه ما بر جنازه ها نماز مى خوانیم و مى گوییم: «لا أعلم منه إلا خیراً و أنت أعلم به منا...» (اصول الكافى، ج3، ص183)
یک كتمان سر، فاش نكردن اسرار مردم است. غیبت كردن یكى از جهاتى است كه به وسیله آن سر مردم فاش مى شود. كسى كه غیبت مى كند، باید بداند «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ (سوره فجر، آیه 14) خدا در كمینگاه است» و از مظلوم دفاع مى كند.
ما باید مثل خدا باشیم كه مرتب مى خوانیم: «یا من أظهر الجمیل، یا من ستر القبیح» (بخشی از دعاى جوشن كبیره)
همان طور كه دوست داریم خدا خوبى هاى ما را ظاهر، و بدی های را پنهان كند، ما نیز باید همانند خداوند این خصلت را داشته باشیم كه اظهار جمیل مردم كنیم و اخفاى قبیح ایشان را بنماییم.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «به دوستانت حرف هایى را بگو كه اگر روزى با تو دشمن شدند، نتوانند آنها را علیه ات به كار گیرند.» (تفصیل وسائل الشیعه، ج12، ص147)
مدارا با مردم
اما خصلت دوم باید از پیامبر صلى الله علیه وآله باشد: «و أما السنه من نبیه فمداراه الناس: آن سنتى كه باید از پیامبر در او باشد، مدارا كردن و كنار آمدن با مردم است.»
خوش رفتارى با مردم، محبت به آنها و حسن خلق او آنقدر زیاد است كه خداوند در قرآن مى فرماید: «وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ» (سوره قلم، آیه 4) همانا تو به خلق بزرگى آراسته اى.»
اگر او حسن خلق نداشت، این مقدار پیشرفت نمى كرد. در علل پیشرفت اسلام خیلىها حرفهایى زدهاند؛ اما بسیارى از محققان معتقدند كه عامل اساسى در این مورد، حسن خلق پیامبر (صلی الله و علیه وآله) بود.
چه نمونهاى در تواضع و محبت بالاتر از اینكه وقتى بچه ها در كوچه به ایشان پیشنهاد بازى مى كردند، جواب مثبت مى داد.
آیا دیده شد كه كسى بر پیامبر(صلی الله و علیه و آله) در سلام كردن سبقت بگیرد؟ آنقدر صفت مدارا با مردم در روابط آن حضرت اهمیت داشت كه فرمود: «أمرنی ربی بمداراه الناس كما أمرنی بأداء الفرائض:(اصول الكافى، ج2، ص117)
همان طور كه خدا به من دستور داده تا واجبات را انجام دهم، دستور داده كه با مردم مدارا كنم.»
به خاطر همین مدارا و مهربانى با مردم است كه آنها به دور او جمع شدند: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ ...(سوره آل عمران، آیه 159)
اگر آدم سخت دل و بد اخلاقى بودى، كسى به دور تو نمى آمد. این نرمى كه دارى، رحمت خدا شامل حالت شده است.
رسول خدا صلى الله علیه وآله در تمام رفتارهایش مدارا با مردم را مد نظر داشت: در لباس پوشیدن، غذا خوردن، پذیرایى از آنها، استعمال عطر، ... در همه این موارد رعایت حال مردم مورد نظر بود. (اصول الكافى، ج8، ص338)
لازم به یادآوری است که پیامبر اسلام (صلی الله و علیه وآله) وظیفه مدارا با مردم را نه فقط در قبال مسلمانان اجرا مى كرد، بلكه در مقابل كفار و غیر مسلمانان نیز آن را به خوبى عمل مى نمود.
صبور باشید
سومین نکته ای که امام رضا (علیه السلام) در این فراز فرمودند مومن باید صفتی از امام معصوم (علیهم السلام) داشته باشد «و امـا السنه مـن ولیه فـاصبـر فـى البـاسـاء و الضـراء» (اصـول کـافـى, ج 3,ص 339 و تحف العقـــول, ص 442)
در زندگی عجول نباشد و صبور باشد و تحمل داشته باشد. همین ویژگی صبر و تحمل را در زندگی یک زن و شوهر داشته باشند خوشبخت هستند. اگر به کوچکترین مطلبی زندگی مرد و زن از هم بپاشد و به پاسگاه و دادگاه بروند زندگیشان هیچ وقت زندگی نمی شود.
اول زندگی همیشه مشکلاتی وجود دارد، زن و شوهرهای جوان اگر اول زندگی بتوانند صبر و تحمل داشته باشند بعدا زندگیشان شیرین می شود. بعد از یک برهه ای عاشق همدیگر می شوند. اول زندگی سختی دارد مثل دو تا سنگ آسیاب تا خراشیدن را یاد بگیرند بالاخره طول می کشد و زندگیشان گوارا می شود. اگر در تمام مراحل زندگیمان صبر و تحمل و حلم داشته باشیم دیگر آدم اعصابش خورد نمی شود اضطراب و دلشوره نمی گیرد و ناراحتی قلبی و عروقی نمی گیرد
بردباری و صبر نقش مهمی در زندگی دارد. امام معصوم (علیهم السلام) اهل تحمل و بردباری هستند.
بنابر این این سه اصل را هیچ گاه فراموش نکنیم:
با مردم مدارا کنیم، با کتمان کردن حافظ جان و ناموس مردم باشیم همینطور که ما دوست نداریم پشت سرمان حرف بزنند پشت سر دیگران هم حرف نزنیم و آدم با تحملی باشیم ... چنانچه اگر این سه مطلب را در زندگیمان داشته باشیم بسیاری از ناملایمات در زندگی می شود.
فرآوری : زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع:
مقاله ای از آیت الله سید رضی شیرازی
حجت الاسلام و المسلمین علی ابراهیمی
