تأثیر رسانه بر سبک زندگی
در میان رسانه ها، مخاطبان رسانه های دیداری با توجه به این که طیف گسترده ای از بینندگان را دربرگرفته اند، بیش از دیگر دریافت کنندگان پیام در معرض دریافت پیام هستند. در مورد نقش و تاثیر رسانه در ارائه الگوهای رفتاری و تغییر سبک زندگی با دکتر پرویز فارسیجانی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل دینی گفت وگو کردیم که مشروح آن در پی می آید.
رسانه ها چگونه باورهای افراد را در زندگی می سازند؟
رسانه ها به عنوان موثرترین و بهترین ابزارهای انتقال پیام در تاثیر گذاری و شکل دهی سبک زندگی جایگاه ویژه ای دارند. در حوزه دیداری و شنیداری و مکتوب و مجازی، رسانه ها دارای کاربردهای ویژه هستند و با شیوه های گوناگونی باعث تغییر یا تقویت باورها در زمینه های مختلف می شوند. علتش هم می تواند ویژگی هایی مثل تنوع بی نظیر رسانه در نوع عرضه محتوا و پیام، خلاقیت و به روز بودن، مبتکرانه بودن رسانه نسبت به عرضه پیام و... باشد. باورم این است که باید از این امکان و توان رسانه ها برای شکل دهی به اندیشه ها، باورها و رفتارهای جامعه استفاده کنیم. امروز کسی نیست که از تاثیرات رسانه در ابعاد مختلف ناآگاه باشد و نداند دخالت در تغییر عقاید، ارزش ها، مهارت ها و سلیقه ها و در کل تغییر سبک زندگی یکی از کارکردهای رسانه است. به نظر من امروز اصلی ترین هدف رسانه ها، جریان سازی در عرصه سبک زندگی است. رسانه ای در این زمینه موفق تر است که بتواند اعتماد مخاطب خودش را در القای پیام جلب کند. اگر این رفتار شکل بگیرد در هنجارهای جامعه اثر می گذارد.
آیا مخاطب در این زمینه صرفا یک دریافت کننده پیام است یا با توجه به گسترش فضاهای ارتباطی و اطلاعاتی می تواند به تجزیه و تحلیل داده هم بپردازد؟
شواهد نشان می دهد مخاطبان پیام های رسانه را پردازش می کنند و خود فرد تصمیم می گیرد چه اطلاعات و اخباری را دریافت کرده و چه رسانه ای را برای دریافت این اطلاعات و پیام ها انتخاب کند. مخاطب می تواند به رسانه ای توجه ویژه داشته باشد و به رسانه دیگری بی توجهی نشان دهد. زمانی که رسانه ای مورد اعتماد قرار گرفت از همه شیوه های بصری و خلاقانه استفاده می کند تا مخاطب را پای رسانه نگه دارد و نه تنها افکار و عقاید او را تحت تاثیر قرار دهد، بلکه در مورد اوقات فراغت، نوع پوشش و آرایش، نحوه و نوع غذا خوردن، نوع روابط با خانواده و اجتماع مخاطبان هم اظهار نظر می کند. تجربه نشان داده است رسانه ها تنها در صورت جلب اعتماد مخاطب است که می توانند با ارائه داده ها و پیام ها سبک زندگی مخاطبان را دستخوش تغییر و تحول کنند.
تاثیر منفی برنامه های ماهواره ای و سایر رسانه های دیداری و شنیداری که بیشتر از مراکزی غیر از پایگاه های رسمی منتشر می شود، قابل انکار نیست. این برنامه ها بر الگوهای رفتاری و اجتماعی خانواده ها بشدت تاثیرگذارند. به نظر شما شیوه مقابله با این نوع پیام رسانی های منفی چیست؟
رسانه بویژه از نوع غربی آن از چه ترفندهایی برای القای پیام های خود به مخاطب استفاده می کند؟
رسانه های نوین تصویری سه ویژگی مهم دارند؛ یکی جذابیت بصری است که به شکل مستقیم و غیرمستقیم و از طریق شیوه های تکنیکی و محتوایی به گونه ای عمل می کنند که مخاطب برای دریافت پیام آمادگی پیدا کند. دوم ایجاد اعتماد در مخاطب است. این که به نوعی گیرنده پیام که مخاطب باشد، هم از جهت تکنولوژی و هم روان شناسانه و جنبه های فنی و رسانه ای، به گونه ای مدیریت می شوند که مخاطب نسبت به حرف ها و پیام های آن رسانه اعتماد پیدا می کند. نکته سوم تنوع و در واقع ایجاد انگیزه برای دیدن یا شنیدن پیام ها و برنامه های آن رسانه است. این انگیزه یا میلی که باعث ترغیب مخاطب برای دریافت پیام های رسانه می شود شامل جنبه های مختلف روحی - روانی است و حتی ممکن است مبتنی بر نفسانیات باشد. رسانه هدفش مهار و هدایت پیام است و برای همین شبکه های ماهواره ای با شیوه های حرفه ای از جهت بصری و شکلی، داده ها و اطلاعات خود را به صورت بسته بندی های جذاب ارائه می کنند تا در دل مخاطبان جا باز کنند و اعتماد او را به دست آورند.
در این خصوص مسئولیتی مهم متوجه نهاد های فرهنگی و رسانه ملی است. تا چند سال پیش رسانه های پیام رسان غربی و مخالف و معاند نظام، هیچ اقبال و توجهی برای جلب مخاطب ایرانی نداشتند. اما چند سالی است که با بهره گیری از شیوه های نوین و به صورت هماهنگ و با تاکید بر جنبه های عامه پسند، متاسفانه توانستند وارد فضای برخی خانواده های ایرانی شوند و سبک زندگی آنها را دستخوش تغییر و تحول کنند. طبیعتا رسانه ملی در چنین شرایطی وارد نبردی سخت شده است چرا که رقیبی سرسخت دارد و باید با ارائه برنامه هایی که از تنوع و جذابیت کافی برخوردار است، رقبا را از میدان به در کند تا ضمن سلب اعتماد مخاطب از رسانه های بیگانه یا حداقل با پردازش اطلاعات و تشخیص پیام های درست از پیام های نادرست و غلط، امکان اثر گذاری برنامه های شبکه های ماهواره را کم کند. در این زمینه باید آسیب شناسی و آسیب زدایی جدی در مورد برنامه های صدا و سیما و سایر رسانه های مشابه وطنی صورت بگیرد. در عرصه برنامه سازی و ارائه انتقال و پیام و تاثیرگذاری در نحوه زندگی مخاطبان ایرانی نیز باید به گونه ای گام برداشت تا بینندگان یا شنوندگان این گونه پیام ها را به میل و سلیقه خود نزدیک بدانند.
نکته دیگری که باید مورد توجه قرار داد، توجه به دغدغه های رهبر معظم انقلاب در زمینه رسانه است. ایشان توان و قوه رسانه ای را می شناسند و برای رسانه ها در الگودهی سبک زندگی اسلامی و ایرانی نقش جدی قائلند. رهبر معظم انقلاب معتقدند هم سبک زندگی غربی را باید نقد کرد و هم باید در ترویج سبک زندگی اسلامی و ایرانی کوشید. نقش موثر رسانه ملی و سینما تاکنون در چند نشست و سخنرانی، از جمله در دیدار با اصحاب هنر و همچنین در حکم انتصاب رئیس صدا سیما، مورد تاکید ایشان قرار داشته است.
این که الگوی دینداری درست چگونه در قالب سبک زندگی ایرانی و اسلامی ارائه شود، نیاز به دقتی کارشناسانه دارد و باید از هرگونه افراط و تفریط هایی در این زمینه پرهیز کرد. پیام ها باید با مدیریت محتوایی سنجیده شود و با کمک نهادهای مختلف باید به الگویی رسید و پس از آن است که این پیام ها باید به زبان رسانه ترجمه شود.
منبع: جام جم (فتاح غلامی)
مطالب مرتبط:
مقصر بی اخلاقی ها تکنولوژی نیست
