عید فطر، آخرین فراخوان آمرزش!

یک ماه عبادت و طاعت ، با تمام کاستی ها و کم گذاشتن هایمان تمام شد. خوشا به حال آنانی که می دانند یا حداقل امید دارند که طاعاتشان مقبول و گناهانشان مورد بخشش واقع شده است. و بدا به حال آنانی که این ماه را همچون ماههای دیگر، بی ثمر و بی پاداش گذرانده باشند و عید برای آنان جز چند روز تعطیلی مفهوم دیگری نداشته و برای این روز نیز جز بطالت و گناه برنامه ای نداشته باشند.

امیرالمومنین (علیه السلام) در یکی از خطبه هایشان جایگاه افراد را در روز عید فطر مشخص می کنند:
"خطب امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام یوم الفطر فقال: ایها الناس! ان یومکم هذا یوم یثاب فیه المحسنون و یخسر فیه المبطلون و هو اشبه بیوم قیامکم، فاذکروا بخروجکم من منازلکم الی مصلاکم خروجکم من الاجداث الی ربکم و اذکروا بوقوفکم فی مصلاکم و وقوفکم بین یدی ربکم، و اذکروا برجوعکم الی منازلکم، رجوعکم الی منازلکم فی الجنه.عباد الله! ان ادنی ما للصائمین و الصائمات ان ینادیهم ملک فی آخر یوم من شهر رمضان، ابشروا عباد الله فقد غفر لکم ما سلف من ذنوبکم فانظروا کیف تکونون فیما تستانفون"(1) ؛
ای مردم! این روز شما روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مأیوس و نا امید می گردند و این روز ، شباهتی زیاد به روز قیامتتان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن به یاد آورید خروجتان از قبرها و رفتنتان را به سوی پروردگار، و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت به سوی منازل خود، متذکر شوید بازگشتتان را به سوی منازلتان در بهشت برین، ای بندگان خدا، کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه دار داده می شود این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد و می گوید:
«هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.»

«هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.»

در جایی دیگر می فرمایند: "إنَّما هُوَ عِیدٌ لِمَن قَبِلَ اللَّهُ صِیامَهُ و شَكَرَ قِیامَهُ"(2) ؛ امروز تنها ،عید كسی است كه خداوند روزه‏اش را پذیرفته و شب زنده‏داری‏اش را سپاس گزارده است.

لذا چون عید در لغت از ماده "عود" به معنی بازگشت گرفته شده است(3) و "فطرت" نیز واژه‌ای عربی بر وزن فِعْلَة از ریشه (ف ط ر) و به معانی «آفرینش بدون سابقه و ایجاد اوّلیه» است.(4) بنابراین عید فطر به معنای بازگشت به آفرینش نخستین است.

بنابر آنچه در روایات آمد و بر اساس این معنای لغوی می توان فهمید کسانی به این آفرینش نخستین دست می یابند که عباداتشان در این ایام مبارک مورد قبول واقع شود.

آداب عید فطر در روایات

1) پرداخت زکات فطره
امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ان من تمام الصوم اعطاء الزكاة یعنى الفطرة كما ان الصلوة على النبى(صلى الله علیه و آله) من تمام الصلوة"(5)؛ تكمیل روزه به پرداخت زكات یعنى فطره است، همچنان كه صلوات بر پیامبر(صلى الله علیه و آله) كمال نماز است.
امام على (علیه السلام) فرمود: "مَن أدّى‏ زكاةَ الفِطرَةِ تَمَّمَ اللَّهُ لَهُ بها ما نَقَصَ مِن زكاةِ مالِهِ "؛ هر كه زكات فطره را بدهد، خداوند به سبب آن، زكاتى را كه از مالش كم شده است جبران كند.(6)

2) گفتن تکبیر
"كانَ صلى الله علیه وآله یَخرُجُ فی العیدَینِ رافِعاً صَوتَهُ بِالتَّهلیلِ والتَّكبیرِ "(7)
رسول خدا صلى الله علیه و آله در روزهاى عید فطر و قربان از خانه بیرون مى‏آمد و با صداى بلند "لا اله الا اللَّه" و "اللَّه اكبر" مى‏گفت.

هر كس شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را إحیا كند ، در آن روزى كه دلها مى‏میرند، دل او نمیرد

پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله) فرمود: "زَیِّنوا أعیادَكُم ‏بِالتَّكبیرِ "(8) عیدهاى خود را با (گفتن) اللَّه اكبر ، آذین بندید.

پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله): " زَیِّنوا العیدَینِ بِالتَّهلیلِ والتَّكبیرِ والتَّحمیدِ والتَّقدیسِ"(9) ؛ عید فطر و قربان را با جملات «لا اله الا اللَّه» و «اللَّه اكبر» و «الحمدللَّه و «سبحان اللَّه» ، آذین بخشید .

3) احیا شب عید فطر
پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله): " مَن أحیا لَیلةَ العِیدِ ولَیلةَ النِّصفِ مِن‏شَعبانَ ، لَم یَمُتْ قَلبُهُ یَومَ تَموتُ القُلوبُ" . (10)

هر كس شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را إحیا كند ، در آن روزى كه دلها مى‏میرند، دل او نمیرد .

امام رضا (علیه السلام): "كانَ أمیرُالمومنینَ علیه السلام لایَنامُ ثلاثَ لیالٍ : لَیلةَ ثلاثٍ وعِشرِینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ،ولَیلةَ الفِطرِ ، ولَیلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، وفیها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما یَكونُ فی السَّنَةِ". (11)
امیرالمومنین(علیه السلام) سه شب را نمى‏خوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان؛ در این شبها ، روزی ها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد، تعیین مى‏شود.
اگر هنوز فکر می کنیم که نتوانستیم از این ایام مبارک استفاده کنیم باز هم اندک زمانی برای جبران، وقت داریم، احیا شب عید فطر بهترین فرصت برای جبران قصوراتمان است با این امید که خداوند منان از گناهانمان بگذرد و این عید، عید ما هم باشد.

پی نوشت ها:
1ـ محمدی ری شهری، میزان الحکمه،ج 7،ص132و 131.
2ـ نهج البلاغه، حكمت ۴۲۸ .
3ـ تفسیر نمونه،ج5، ص131.
4ـ مجمع البحرین، ج 3، ص 438.
5ـ وسائل الشیعه،ج6،ص221.
6ـ همان، ج6 ،ص220.
7ـ کنزالعمال، 18101.
8ـ همان، 24094.
9ـ همان، 24095.
10ـ ثواب الاعمال،ج 1 ،ص102.
11ـ بحارالانوار ،ج97 ،ص 88 .

زهرا انصاری نسب

کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان