سنت های رمضانی در سیستان

برخی از سیستانی‌ها در روزهای پایانی ماه شعبان نان محلی و كلوچه محلی خرمایی را برای یك ماه مصرف خود پخته و آماده می‌كنند و کنار می گذارند. سحرهای ماه مبارک، سحرخوان در کوچه ها می چرخد و می خواند: «رمضو آمده میمانش كنه، گوو و گوساله ره قربانش كنه»، «رمضو الله الله رمضو، رمضو الله خوشنوم خدا» (رمضان آمده میهمانش كنید گاو و گوساله را قربانش كنید، رمضان خدا ، رمضان خوب و خوشنام خدا را میهمان كنید.)
بعضی این افراد هم اشعار مذهبی و سروده‌های شاعرانی مثل خواجه عبدالله انصاری و باباطاهر عریان را با صدای بلند روی پشت بام خانه می‌خوانند. در مقابل، آنهایی که برای سحری بیدار می شوند، در جواب سحرخوان شعری با این مضمون می خوانند: «ای غریبی كه دلم را با سخن عشق آشنا كرد و مرا از من بودن رها كردی، صدای گرمت را می شنوم و لبخندم را به تو هدیه می دهم كه من منتظر، را چون همیشه خوشحال كردی.»

این رسم ندا و پاسخ، البته در سال های قبل رایج بود و امروز جز پیرهای سیستانی کسی به آن مقید نیست. همچنین از سال ها پیش ملای ده یا یكی از اهالی روستا در شب های ماه مبارك رمضان روی پشت بام خانه خود می رفت و آواز سر می داد و می گفت: «برخیز كه عاشقان به شب راز كنند گرد در بام دوست پرواز كنند.»
در برخی روستاها رسم متفاوت است، یكی از اهالی طبلی بزرگ بر دست می گرفت و همراه با كوبیدن بر آن، در كوچه پس كوچه های ده فریاد می زند «برخیز كه وقت سحر است». در همان زمان ها، برخی از ریش سفیدان و بزرگان سیستانی، افرادی را مامور می کردند تا اگر مسافری وارد منطقه آن ها شد از او پذیرایی کنند تا در شهر غریب گرسنه نماند.

رمضان خوانی در شهر
بر اساس برخی از روایت‌های موجود، آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یك هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساكنان سیستان مرسوم بوده است. در ایام ماه رمضان گروه های مختلف پنج تا ۲۰ نفره تشکیل و با مراجعه به در منازل شهروندان به صورت دسته جمعی اشعاری را می خوانند که از آن جمله رمضان الله، الله رمضان، رمضان الله خوشنام خدا، رمضان آمده میهمانش کنید،..
صاحبان منازل پس از خواندن این اشعار در حد وسع و توان خود گندم، حبوبات، پول، میوه و غیره و برخی خانواده ها که توان کمک کردن ندارند کاسه ای آب به گروه رمضان خوان هدیه می کنند. برخی از این گروه ها هنگام سحر نیز با خواندن یارب به علی و فاطمه، یا رب به حسن و حسین، گناهان ما را ببخش مردم را بیدار می کردند.

خوراک های تابستانی
سیستان منطقه گرمی است و از قدیم، هر گاه ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم سیستان غداهای سردی مثل آب دوغ خیار و كشك را در وعده سحر می خوردند. آنها از آلوی خشك، برگ زرد‌آلو و دواهای محلی هم مربائی درست می‌كردند تا سحرها بخورند و افت قند پیدا نکنند. آبگوشت محلی و كشك زرد سیستانی هم غذای محبوب افطارهای مردم این خطه است. البته نباید از حلیم محلی (غلور) غافل شد که بیشتر خانواده‌ها در این مدت آن را می پزند و سر سفره افطارشان می گذارند.

کاسه ارک و برک
یکی دیگر از سنت‌های مردم سیستان در گذشته این بوده که اگر کسی غذایی درست می‌کرده از آن به همسایگان، اقوام و نیازمندانی می‌داده. این غذا، به کاسه «ارک» و «برک» مشهور بوده است و فرقی نمی کرد در سحر به همسایه داده شود یا در افطار.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: فارس، مهر، اوشیدا

مطالب مرتبط:
آداب و رسوم مسلمانان شرق آسیا در ماه رمضان
رمضان در چهار گوشه دنیا
ماه رمضان را کجای دنیا ببینیم؟