چگونگی انجام یك اثر تذهیب

برای انجام یك اثر تذهیب، پس از آماده كردن بوم، طرح  مورد نظر را روی كاغذ پیاده می كنیم. با برداشتن طرح روی كاغذ كالك(طرح 1)كار را ادامه می دهیم و سپس، آن را بر روی بوم اصلی برمی گردانیم. یعنی بر پشت كاغذ كالك مهره می زنیم.

پس از پیاده كردن طرح بر روی بوم، اطراف خطوط طراحی شده را با رنگی كم مایه قلمگیریو در پایان، خطوط مدادی را پاك می كنیم .

اینك مرحله ی طلا زدن فرا رسیده است. در اینجا، تمام خطوط ساقه ها و برگ ها را چنان كه لازم باشد طلا می زنیم(طرح 3). سپس، طلا را مهره می كنیم تا برق بیفتد.

پس از مهره كردن، در صورت لزوم، گل ها و طرح های دیگر را رنگ می كنیم. قلمگیری طلایی ها و گل ها و سایه زدن آنها مرحله دیگری از كار تذهیب است(طرح 4)كه عمل لاجورد زدن را در پی دارد.

لاجورد زدن كار بسیار حساس و ظریفی است(طرح 5)و  دقت در آن سبب می شود كه خطوط ساقه ها ظرافت خود را حفظ كنند و خطوط طلایی یكنواخت باشند. بدین ترتیب است كه تذهیبی زیبا، جالب و چشم نواز به دست می آید. در واقع، روش درست انجام دادن تذهیب همین است كه سَدِه ها تجربه شده و به ما رسیده است.

در قدیم، در مكتب كشمیر، این روش مرسوم بود كه ابتدا تمامی سطح مورد نظر را لاجورد می زدنند و سپس، با خطوط طلایی بسیار ظریف بر روی آن طراحی می كردند. آهسته مهره زدن مرحله بعدی كار تذهیب بود. این روش، امروزه مرسوم نیست.

گاهی اوقات، مُذّهبان برای راحتی كار، به غلط، ابتدا لاجورد می زنند و سپس ساقه ها را به رنگ طلایی در می آورند. این روش سبب می شود كه نه تنها كار مهره زدن مشكل شود بلكه به هنگام طلایی كردن ساقه ها، طلا به اطراف لاجورد گیر كند و ساقه ها یكنواختی خود را از دست بدهند.

(طرح 6)تذهیبی كامل را ارائه می دهد كه شمسه ای كوچك برای حاشیه كتاب است.