درد و صداکردن فک صورت
تعدادی از مشکلات هستند که می توانند باعث درد فک شوند که برخی از آن ها شامل شکستگی، قرارگیری نامناسب، آرتروز، آبسه دندان و مشکلات مفصل فک هستند.
چند وقتی بود که مهرداد 22 ساله از صداهای فکش دائما گلایه می‌کرد. بعد از دو ماه حتی صبح‌ها بسختی دهانش باز می‌شد و احساس درد برایش قابل تحمل نبود. گاهی هم فکر می‌کرد فکش از جا در رفته است. کار به جایی رسید که اگر نزدیکش می‌نشستی، صدای فکش هنگام غذا خوردن را براحتی می‌شنیدی.
دکتر هومن ابراهیمی، فوق تخصص دردهای دهان، فک و صورت در این باره می‌گوید:
«بروز صداهای فکی، وزوز و احساس پری در گوش، احساس دررفتگی ناحیه فک و قفل شدن فک هنگام باز و بسته شدن از علائم مشکلات فک هستند که می‌توان گفت مشکلات شایعی هستند.
حتی برخی سردردها که در بسیاری موارد با سردردهای میگرنی اشتباه گرفته می‌شوند، ناشی از مشکلات فکی هستند.
بعضی عادات غلط مانند گذاشتن دست زیر چانه به مدت طولانی به نحوی که سنگینی نیم تنه بالایی بدن روی فک قرار بگیرد، یا غذا خوردن به گونه‌ای که دهان بیش از 36 میلی‌متر باز شود، از عواملی هستند که می‌توانند سبب آسیب رسیدن به ناحیه فک شوند.
سن شایعی که به دلایل مذکور افراد به این مشکل دچار می‌شوند، حدود 20 تا 40 سال است. البته خدمات دندانپزشکی نابجا و طولانی مدت یعنی باز ماندن دهان بیشتر از 40 دقیقه هم می‌تواند زمینه‌ساز این مشکل باشد.
بنابراین بهتر است دندان‌پزشکان محترم در جلسات متناوب و نه فشرده روی دندان بیماران کار کنند.»
دکتر ابراهیمی در ادامه با اشاره به اینکه علل روحی مختلف که در راس آنها اضطراب قرار دارد نیز می‌تواند زمینه‌ساز این دردها باشد، بیان می‌دارد: «مشکلات روحی می‌توانند منجر به بروز برخی عادات ناخواسته مانند دندان‌قروچه شوند که خود زمینه‌ساز اختلالات مفصل فک خواهند بود.
البته برخی علل اختلالات فک ربطی به عادات فردی ندارند و به ارگونومی و ساختار فیزیکی و موقعیت‌های ژنتیک نادرست در ساختار بدن از زمان تولد مربوط می‌شوند.»
کاربرد مفصل فک
باز و بسته کردن دهان مهم‌ترین کار مفصل فک است، این فوق تخصص دردهای دهان، فک و صورت در زمینه عملکرد این مفصل مهم می‌گوید:
«این مفصل از اجزای استخوانی و عضلانی تشکیل شده که اجزای استخوانی دو جزء اصلی دارد، یک جزء آن وابسته به استخوان گیجگاهی و دیگری وابسته به استخوان فک تحتانی است.
چهار عضله اصلی هم در باز و بسته کردن دهان نقش دارند و در بین دو استخوان مفصل، دیسک مفصلی قرار گرفته که مانع سایش دو استخوان به هم می‌شود.
جزء دیگر مهم در مفصل گیجگاهی- فکی، لیگامان‌ها هستند که اغلب دارای نقش کنترل‌کننده و مهاری در عملکرد دیسک مفصلی هستند و اختلال در هر کدام از این اجزا منجر به بروز مشکل در عملکرد مفصل گیجگاهی- فکی می‌شود.»
درمان اختلالات فکی
درمان‌های اختلالات این مفصل بیشتر درمان‌های محافظه‌کارانه است و در بیشتر مواقع حتی با آموزش‌های ساده قابل درمان است.
دکتر ابراهیمی می‌گوید: «کمتر نیاز به جراحی‌های پیشرفته وجود دارد. البته در موارد پیشرفته ممکن است نیاز به جریان‌های الکترومغناطیسی و لیزر و استفاده از دستگاه‌های داخل دهانی باشد.
در مورد درمان‌های تهاجمی‌تر می‌توان به آرتروسنتز یا شست‌وشوی داخل مفصلی یا آرتروسکوپی اشاره کرد.
در برخی موارد هم درمان‌های دارویی و استفاده از داروهای ضد التهاب، شل‌کننده‌های عضلانی و حتی داروهای ضد اضطراب می‌توانند در درمان دردها و اختلالات فکی موثر باشند.
هر چه درمان سریع‌تر آغاز شود، نتایج بهتری هم گرفته می‌شود و باید همه افراد از باز کردن بیش از اندازه طبیعی دهان خود جلوگیری کنند و در صورت مشاهده علائم اختلالات مفصل فک، باید این امر بیشتر رعایت شود.»
دکتر محمدیار موسوی، جراح دندانپزشک نیز راه های درمان درد فک را به شرح زیر بیان می دارد.
1- استفاده از کیسه یخ یا آب گرم: مدت 10 دقیقه، کیسه یخ را روی ناحیه فک و شقیقه خود بگذارید.
سپس از نرمش های کششی ساده برای فک خود مطابق دستورالعمل دندان پزشک یا متخصص استفاده کنید.
پس از نرمش، حوله گرم را حدود 5 دقیقه روی صورت تان بگذارید. این کار را بطور منظم چند بار در روز انجام دهید.
2- خوردن غذاهای نرم : از موادغذایی نرم همچون ماست، پوره سیب زمینی، سوپ، تخم مرغ، املت، ماهی و میوه های پخته استفاده کنید. علاوه بر این، غذای خود را به قسمت های کوچک تقسیم کنید تا مقدار جویدن غذا را کاهش دهید. از خوردن غذاهای سفت و نیز تکه های بزرگ غذا که نیاز به باز کردن زیاد دهان دارند، خودداری کنید.
3- دارو: برای تسکین درد فک از داروهای مسکن مانند آسپیرین یا ایبوپرفن استفاده کنید. در صورت تشخیص پزشک و در صورت نیاز، از داروهای ضد اضطراب (برای دندان قروچه) و داروهای ضد افسردگی برای آرامش عضلات صورت استفاده کنید.
4- لیزر درمانی: این روش برای کاهش درد استخوان فک و التهاب و نیز افزایش مقدار حرکت گردن و نیز بهبود عملکرد باز و بسته کردن دهان استفاده می شود.
5- استفاده از اسپلینت یا محافظ شبانه (نایت گارد): این محافظ ها از دندان های بالا و پایین در برابر ساییده شدن به هم جلوگیری می کنند و به این ترتیب عوارض ناشی از دندان قروچه مانند درد فک را کاهش می دهند.
تفاوت اصلی بین اسپلینت ها و نایت گارد در این است که محافظ شبانه در زمان شب استفاده می شود ولی امکان استفاده از اسپلینت ها در کل روز وجود دارد.
6- استفاده از روش های دندان پزشکی ترمیمی: جایگزینی دندان های افتاده، استفاده از روکش، پل یا براکت برای اصلاح سطح گاز گرفتن دندان ها و نیز اصلاح مشکلات گاز گرفتن دندان ها هنگام غذا خوردن می تواند به کاهش مشکلات و درد فک کمک کند.
7- اجتناب از حرکت دادن زیاد فک: جویدن غذا (به خصوص آدامس یا یخ) در سطح حداقل و اجتناب از حرکت بیش از حد فک در زمان خمیازه کشیدن یا آواز خواندن نقش موثری در کاهش درد فک دارد.
8- اصلاح وضعیت: چانه خود را برای استراحت روی دست ها قرار ندهید، و یا تلفن را بین شانه و گوش خود نگیرید.
وضعیت قرارگیری چانه خود را به نحو مناسب تنظیم کنید تا به این ترتیب درد گردن و صورت خود را کاهش دهید.
دندان های خود را کمی با فاصله از یکدیگر نگه دارید تا بتوانید از وارد شدن فشار به فک جلوگیری کنید.
برای کنترل ساییدن دندان ها به یکدیگر یا دندان قروچه در طول روز، زبان خود را بین دندان ها قرار دهید.
9- روش های ریلکس کردن: تا به کنترل کشش عضلات در فک کمک کنید. از دندانپزشک خود درباره نیاز به فیزیوتراپی یا ماساژ برای درمان درد فک پایین و بالا سوال کنید. در این رابطه شما می توانید از روش های کاهش دهنده استرس مانند بیو فیدبک نیز استفاده نمایید.
10- جراحی : در اکثر موارد، درد فک با درمان های بدون جراحی درمان می شود و تنها در صورتی که با سایر روش های درمانی، علائم در بیمار کاهش پیدا نکند و مشکلات جدی و ناتوان کننده باشد، پزشک روش جراحی را توصیه می کند.
منابع:
روزنامه ایران - مهسا قوی قلب
سایت دکتر محمدیار موسوی، جراح دندانپزشک
مطالب مرتبط:
دررفتگی فک صورت
12 خطر دندان نهفته در فک
ساییدن غیر ارادی دندان‌ها به هم
وقتی دندان‌ها روی هم قرار نگیرند
به کدام دندانپزشک مراجعه کنیم؟
