کم‌فروشی در بازار سلامت

مثل خرید هر خدمتی، شما پول داده‌اید و انتظار دارید در مقابلش خدمات مناسب دریافت کنید، اما خیلی اوقات این انتظار منطقی شما در آشفته بازار ویزیت‌های پزشکی، بی‌پاسخ به حال خود رها می‌شود.

اگر از طبیبان قدیمی بپرسید، به شما می گویند در گذشته اوضاع خیلی بهتر از این حرف ها بود. آن موقع ها پزشک برای ویزیت بیمار، حسابی وقت می گذاشت و به درددل هایش گوش می داد. آن روزها شرح حال گرفتن از بیمار، مهم ترین اصل تشخیص منشا بیماری بود؛ طوری که پزشک ضمن صحبت با بیمار و معاینه بالینی او، در نهایت به ریشه بیماری پی می برد و با اطمینان بیشتری، بیمار را مداوا می کرد.
اما در دوره ما، گاهی تعداد جمله های رد و بدل شده بین پزشک و بیمار به تعداد انگشتان دو دوست بیمار هم نمی رسد.
سلام و جواب سلامی و بعدش هم بلافاصله تجویز آزمایش و تصویربرداری پزشکی؛ اینها تصویر رایج ویزیت های پزشکی در عصر ماست که خیلی اوقات اگر همه این فرآیند را هم جمع بزنید، کل زمان ویزیت بیمار به دو دقیقه هم نمی کشد. عصری که دیگر انگار صحبت بین بیمار و پزشک، رفته رفته منسوخ می شود و جایش را به ابزارهای نوین پزشکی می دهد.
فلسفه ذاتی ویزیت این است که بیمار رودرروی پزشک، دردهایش را ابتدا با زبان و سبک و سیاق خودش مطرح کرده و سپس پزشک با شنیدن توضیحات بیمار، بهترین راه درمان را پیدا کند، چون بیمار بهترین کسی است که می تواند پزشک را برای پیدا کردن ریشه دردها، کمک کند.
اما وضع امروز ویزیت های پزشکی، رنگ و لعابی از این حرف های منطقی ندارد و خیلی وقت ها به تشخیص تجهیزات پزشکی بیشتر از حرف خود بیمار توجه می شود. همین مساله، هم کیفیت ویزیت پزشکی را در کشور ما کاهش داده و هم باعث شده مدت زمان ویزیت ها نم بکشد.
استانداردهای زمان ویزیت؛ روی کاغذ
استاندارد زمان ویزیت در مطب ها براساس تعرفه های رسمی سال 94 به این شکل است که باید پزشک عمومی 15 دقیقه، متخصص 20 دقیقه، فوق تخصص 25 دقیقه و روانپزشک 30 دقیقه، برای بیمارش وقت بگذارد.
اگر رودربایستی را کنار بگذاریم، این مدت زمان ها بندرت رعایت می شود. هرکدام از ما تجربه کرده ایم که این مدت زمان فقط روی کاغذ است و در مقام عمل، اگر پزشک پنج دقیقه هم برای بیمار وقت بگذارد، بیمار باید راضی باشد و کلاه خودش را به آسمان بیندازد. البته نباید از حق بگذریم که برخی پزشکان هم این بازه زمانی را رعایت می کنند و در مدت زمان ویزیت بیمار، کم فروشی نمی کنند.
اگر کم فروشی زمان ویزیت را هم کنار بگذاریم، نحوه استقبال پزشک از بیمار هم تعریف چندانی ندارد. در کشورهای توسعه یافته، پزشک با رویی باز به استقبال بیمار می آید، با او مثل دوستی که از در وارد شده است برخورد می کند و به احترامش برمی خیزد، اما حال و روز نظام درمان ما به شکلی درآمده است که خیلی اوقات، بیمار و پزشک مثل دو غریبه باهم برخورد می کنند و معمولا خبری از این نوع تحویل گرفتن ها نیست.

ویزیت گروهی؛ روی تخلف را سفید کرده است
خیلی بیراه نگفته ایم اگر بگوییم بدترین شکل تخلف های ویزیت به ویزیت های گروهی برمی گردد. فرض کنید شما به مطب یک پزشک متخصص مراجعه می کنید، ولی چون پزشک وقت ندارد برای هر کدام از بیماران منتظر و ایستاده در پشت در اتاق، 20 دقیقه وقت بگذارد و از آن طرف، دلش هم نمی آید، حق ویزیت همه بیماران منتظر مانده را دریافت نکند، در نتیجه تصمیم می گیرد چند بیمار را به طور همزمان ویزیت کند.
ویزیت های گروهی در شهرهای کوچک مرسوم تر است. در این حالت، بحث رازداری بین بیمار و پزشک، عملا بر باد می رود، چون شما مجبورید در کنار بیماران دیگری که در اتاق نشسته اند، از جنس بیماری تان حرف بزنید، در حالی که شاید اصلا دوست نداشته باشید پیش بقیه بیمارها، نوع بیماری تان را جار بزنید.
البته دکتر علیرضا زالی، رئیس سازمان نظام پزشکی، بارها بصراحت گفته است که ویزیت های گروهی، مصداق بارز تخلفات پزشکی است و بیماران می توانند در صورت مشاهده این تخلف، موضوع را به این سازمان اطلاع دهند تا با پزشک متخلف برخورد شود.
در فقدان نظارت، مریض سازی می کنیم
از آبان سال قبل، متولیان نظام سلامت با راه اندازی سامانه تلفنی 1690، تخلفات پزشکی را که مردم گزارش می دهند، ثبت و پیگیری می کنند.
اما دکتر نعمت الله منوچهری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تاکید دارد که این نظارت ها به هیچ وجه کافی نیست و برای جلوگیری از تخلفات ویزیت، باید عزم جدی تری برای برخورد با متخلفان وجود داشته باشد.

منوچهری از اصطلاح «مریض سازی» استفاده می کند و می گوید: وقتی پزشکی، حتی دو دقیقه برای ویزیت بیمارش وقت نمی گذارد و بلافاصله برای بیمار، آزمایش و دارو و عکسبرداری پزشکی تجویز می کند، این کار باعث می شود حتی آن کسی هم که بیماری جدی ندارد، در فرآیندهای درمانی پیچیده و غیرضروری گرفتار شود که نتیجه ای جز مریض سازی کاذب به بار نخواهد آورد.
این کار پزشک به اعتقاد این نماینده مجلس، هم هزینه های بیمار، هم هزینه بیمه های درمانی و هم هزینه های نظام سلامت را بی خود و بی جهت افزایش می دهد.
از نگاه منوچهری، همه این تخلفات تعرفه ای وقتی برچیده می شود که نظارت خیلی جدی روی کیفیت ویزیت ها انجام شود.
«اگر با پزشکی که قوانین ویزیت را رعایت نمی کند، برخورد جدی شود و همه شاهد باشند که مثلا مطب چهار پزشک متخلف به همین خاطر بسته شده است، آن وقت مطمئن باشید دور زدن تعرفه ها به این راحتی ها انجام نمی شود و خیلی ها از ارتکاب به تخلفات ویزیت منصرف می شوند.»
درست است این نظارت جدی که منوچهری به آن اعتقاد راسخ دارد، می تواند حداقل باعث بالا رفتن تبعات تخلف برای پزشک متخلف شود، ولی باید در کنار قوی تر شدن نظارت ها، بحث فرهنگسازی و آموزش به مردم هم جدی گرفته شود.
اگر بیماری که پزشک فقط یک دقیقه برای او وقت می گذارد، نسبت به این کار اعتراض کند یا زیر بار پرداخت ویزیت مجدد و انجام ویزیت های گروهی نرود و از حق و حقوق قانونی اش آگاه باشد، در این حالت شک نکنید خود به خود میزان کم فروشی ها، گرانفروشی ها و بی اخلاقی ها در آشفته بازار ویزیت هم فروکش خواهد کرد.
ویزیت مجدد برای یک فرآیند درمانی
تخلف های ویزیت، یکی دو تا نیست. حتی شاید شما با موارد عجیب تر از تخلفات ویزیت هم روبه رو شده باشید که ما از آن بی خبر باشیم.اما یکی از رایج ترین انواع تخلفات ویزیت که اتفاقا این یکی در شهرهای بزرگ، میزان شیوعش بیشتر است، بحث گرفتن ویزیت مجدد برای دیدن نتایج آزمایش ها و عکسبرداری های پزشکی است.
تصور کنید شما به پزشک مراجعه می کنید، حق ویزیت می دهید و پزشک برای شما یک آزمایش پزشکی تجویز می کند. بعد از سه روز هم نتیجه آزمایش شما آماده می شود، اما جالب است وقتی می خواهید نتیجه آزمایش را به پزشکتان نشان دهید، خیلی از پزشکان برای دیدن نتیجه آزمایش، دوباره از بیمار حق ویزیت می گیرند. یعنی شما برای یک فرآیند درمانی که تازه هنوز هم تکمیل نشده است، دو بار حق ویزیت پرداخت کرده اید.
در اینجا هم جای بحث نیست که خیلی از پزشکان از این نوع پول درآوردن های بی اخلاقی مبرا هستند و حتی اگر دو ماه بعد هم نتیجه آزمایش را به آنها نشان بدهید، حق ویزیت مجدد از شما نمی گیرند.

منبع : جام جم