اخلاق حیوانی
در ویدئوی مشهوری که به تازگی منتشر شده است، صاحب سگ به خانه بازگشت و دید که زباله ها همه روی زمین پخش شده اند و سطح آشغال روی سر تنک ( سگ داستان) واژگون شده است، تنک، به نظر پشیمان می رسید، اما آیا واقعا سگ می دانست که کار اشتباهی انجام داده و یا صرفاً به خاطر اینکه صاحبش از عصبانیت فریاد می زد چنین قیافه ای به خود گرفته بود؟؟
در ویدئوی دیگری از سری ویدئوهای سیاره ی منجمد، زندگی پنگوئن ها نشان داده می شود که در حال جمع آوری سنگ برای ساخت لانه هستند. یکی از پنگوئن ها سنگ هایی را که همسایه اش برای ساخت لانه جمع می کند می دزدد، آیا پنگوئن خاطی خود می داند که کار زشتی می کند؟
سناریوهای وجود دارد که دانشمندان یا رفتار شناسانی که بر روی واکنش ها و رفتار حیوانات مطالعه می کنند، را به خود جلب کرده است. مدتها دانشمندان این مساله را در ذهن داشتند که آیا امکان وجود اخلاق در درون حیوانات هست که خوب و بد را بتوانند بر اساس آن تشخیص دهند؟ مطالعات اخیر سعی دارد این گره به ظاهر کور را باز کند. بکوف دانشمند رفتار شناس در این زمینه می گوید:" بدون شک، هر چه می گذرد نتایج پژوهش های دانشمندان این مساله را به اثبات می رساند که چنین سیستمی از اخلاق در درون حیوانات وجود دارد."
عدالت برای همه
بکوف پروفسوری در رشته ی محیط شناسی و تکامل زیستی است که در دانشگاه کلورادو مشغول به فعالیت است؛ وی همچنین یکی از موسسان رفتار شناس حیوانات است. حوزه ی پژوهشی وسیعی که وی بر روی آن کار می کند، او را به این عقیده رسانده که اخلاق، بیشتر مجموعه ای از صفات تکامل یافته است تا صفات یا ویژگی هایی که انسان آن را ایجاد کرده باشد، اخلاق در تاریخ پستانداران اولیه وجود داشته است.
اکثر پژوهش های بکوف بر روی گرگ ها و شغال ها _ دو گونه ای که بصورت گروهی و گله ای با قوانین بسیار سخت زندگی می کنند_ متمرکز بوده است. بکوف رفتارهایی مانند نوع دوستی، بخشش، تحمل، روابط متقابل و انصاف را در میان گرگ ها و شغال ها مشاهده کرده و معتقد است بسیاری از این رفتارهای اخلاقی هنگامی که حیوانات با هم بازی می کنند مشخص و آشکار است.
کانیدها( حیواناتی از خانواده ی سگ ها) کد های اجتماعی از نوع رهبری را در سنین پایین در حین بازی می آموزند. آنها ابتدا، یک دیگر را به بازی های پر سروصدا دعوت می کنند؛ یکی به پشت دراز می کشد و دیگری روی پاهای عقبی خود می ایستند و حالت ایستاده به خود می گیرند و باهم بازی می کنند. حتی هنگامی که این بازی ها با اعمال پرخاشگرانه ای همچون غرغر کردن و یا دندان قروچه همراه شود، آنها با نوعی تعظیم منظور خود را می رسانند. در حین بازی، افراد غالب، جای خود را با بازنده ها و افراد ضعیف تر عوض می کنند تا آنها نیز حس پیروزی را تجربه کنند؛ همچنین برای آن که احتمال زخمی شدن را پایین بیاورند قدرت گاز گرفتن را کم می کنند. اگر یکی به صورت تصادفی دیگری را محکم گاز بگیرد، عذرخواهی می کند، و بازی خم شو و بپر ادامه می یابد.
شکستن این قوانین_ و یا سایر قوانین مانند برداشتن سهم غذای دیگری _ امری بسیار مهم در میان شغال ها و گرگ ها محسوب می شود. بکوف می گوید:" نوعی از تبعات یا تنبیه ها مانند برچسب زدن به عنوان دزد در میان گله مرسوم است". سایر رفتارهای مانع دربرابر بی اخلاقی در گروه، باعث طرد حیوان خاطی از گروه خواهد شد که به مرگ زودهنگام او به خاطر عدم دریافت حمایت از سوی گروه منجر می شود. بکوف معتقد است که قوانین حاکم بر رفتارهای انسان نیز نشان دهنده ی کدهای اخلاقی است که به انسان اجازه داد تا اجتماعی بسازد و در سایه ی آن به رشد و پیشرفت دست یابد.
سگ ها که جزئی از خانواده ی گرگ ها هستند حسی از عدالت را درک می کنند. بکوف می گوید:" آنها خوب و بد را تشخیص می دهند. این رفتار را هنگامی که در پارک مشغول بازی هستند می توانید ببینید. برای نمونه ، هنگامی که یک سگ از سگ دیگر می خواهد با او بازی کند_ حتی اگر دیگری از او بزرگ تر و قوی تر باشد_ نوعی صداقت در رفتار وی مشاهده می کنید. سگ به خوبی می داند که درخواست از یک سگ برای بازی و سپس زدن وی و مجدداً درخواست برای بازی منصفانه نیست".
همچنین مطالعات انجام شده در دانشگاه وین نشان می دهد که سگ ها از رفتار ناشی از بی عدالتی انسان ها ناراحت می شوند. وقتی از سگ ها خواسته می شود دست بدهند، بدون توجه به نوع پاداشی که در انتظار آنهاست، خوشحال می شوند. اما از شور و شوق آنها پس از مشاهده ی این که به سگ دیگری پاداشی داده شد و به آنها چیزی داده نشد کاسته می شود. سگ هایی که به این شکل توجه کمتری را دریافت کرده اند، علائمی از افسردگی مانند لیس زدن و یا ناخن کشیدن از خود بروز می دهند. پژوهشگران در تشریح این علائم می گویند که این ها تنها نشانه ناراحتی بابت عدم دریافت پاداش نیست بلکه آزردگی خاطر سگ ها از رفتار غیر عادلانه است.
مطالعات در زمینه ی کشف کد های وجود صفات اخلاقی در میان گونه های مختلف حیوانات ادامه دارد.
مترجم : دکتر سمیه جولایی/ دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی
بخش دانش و زندگی تبیان
مطالب مرتبط:
طبقه بندی 10 حیوان بسیار عجیب دنیا!
آیا می دانید كه...
