زیبایی در هزار سال پیش
من و زیبایی، من و زیبا بودن، من و به دنبال زیبایی رفتن و...؛ هیچ یک بد نیست، نکوهیده نیست، موجب سرزنش و ملامت نیست؛ چراکه خدای من نیز همین شیوه را دارد و بر این شیوه عمل کرده و می‌کند و مرا هم امر به استفاده از این امکانات کرده است.
«إنّ الله جَمیل وَ یُحِبّ الجَمَال » (١) خدای ما زیباست و زیبایی را می‌پسندد و دوست دارد. خدای ما خالق زیبایی است و به این زیبا آفریدن‌ها می‌بالد؛ آنجا که می‌فرماید: «آسمان دنیا را با چراغ‌هایی زینت دادیم. »(٢) یا وقتی می‌گوید: «خداوند، شما را به زیباترین صورت ممکن آفرید. » (٣) و در این میان از بندگان خود می‌خواهد که از این زینت‌ها بهره گیرند و با کسانی که غیر این می‌اندیشند عتاب آمیز سخن می‌گوید: «چه کسی زینت‌های الهی روزی‌های پاکیزه را که برای بندگان خود آفریده، حرام کرده است؟! »(٤)
نگاهی دوباره به عالم خلقتِ الهی ما را به این باور می‌رساند که نظم جهان، تنها نظم نیست که زیبایی است، و خداوند «هر چیز را به نیکوترین حالت ممکن آفریده است. » (٥)و این زیبایی‌ها و زیبایی دیدن‌هاست که فطرت زیبا خواه مرا، به سوی زیبایی خواستن و زیبا شدن می‌کشاند.
شاید بهتر باشد از زیبایی با عنوان آراستگی یاد کنیم؛ چراکه در دنیای دنیاطلبانه امروز، زیبایی خداپسندانه نیز تغییر ماهیت و معنا داده است و ممکن است ما را به اشتباه بیندازد. آراستگی و زیبایی، از حلال‌های الهی است که لذت نفسانی و حظ روحی را هم به دنبال دارد. اما از آنجا که بشر غیرالهی، تنها و تنها به بعد نفسانی امور نگاه می‌کند، این امر را هم دچار انحراف ساخته و معنای غلطی از زیباخواهی و زیباپسندی به انسانِ طالبِ زیبایی ارائه کرده است. و این در شرایطی است که برخی از دین داران به طور کل این مقوله را رها کردند و در سادگی و سکونِ در عین آشفتگی و زشتی شان، روزگار می‌گذرانند و خود را نیز بندگان مقرب الهی و الگوی کامل دینداری می‌دانند. و این همان افراط و تفریطی که در طول تاریخ گریبانگیر اعتقادات بشر بوده است.
سطر به سطر کتب دینی و روایی را که بنگری، از اموری یاد شده که بشر متمدن غرب، بعد از انقلاب رنسانس به آن رسیده و ما بیش از هزار و چهارصد سال است که به عنوان آموزه‌های دینی بدان‌ها پایبندیم!
استحباب پوشیدن لباس سفید، استحباب شستن دست‌ها قبل و بعد از غذا، استحباب غسل روز جمعه، استحباب مسواک زدن، استحباب حنا گذاشتن، توصیه مکرر به خرید عطر و استعمال بوی خوش، کراهت لباس مشکی، بیان نوع مناسب برای لباس و کفش و...، ذکر فواید انواع انگشترها، همه و همه اموری است که در ابواب فقهی و روایی فراوانی به طور مشروح بدان‌ها پرداخته شده است و همه حکایت از اهمیت این امور در دین ما دارد. دینی که حتی رنگ و نوع پوشش را هم فراموش نکرده، دینی که حتی گاه زیبایی را با عباراتی چون استحباب و وجوب، بر گردن بندگان می‌نهد!
دینی که صادق ترین امامانش می‌فرماید: «بپوش و آراسته باش، زیرا خدا زیباست و زیبایی را چنانچه از حلال باشد، دوست دارد.» (٦) دینی که در روابط زوجیت نیز بر آراستگی طرفین تأکید فراوان دارد و امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: «همانگونه كه مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببینند.» (٧)
اما تمام آنچه گفتیم، همه و همه حدودی دارد و موازینی؛ اسلام بیش از هر چیز بر حفظ حریم و حیای میان زن و مرد نامحرم، اجتناب از لباس شهرت و تبرج، دوری از اسراف و تجمل و مسائلی از این دست تأکید دارد؛ مسائلی که یافتن حد و مرز آنها با زیبایی و آراستگی، گاه به شدت دشوار و پیچیده است؛ و این همان رمز دینداری و التزام به احکام الهی است.
البته نباید فراموش کرد که با وجود تمام آنچه از تأکیدات و تأییدات دین بر زیبایی و زیبابودن بیان شد، زیبایی و آراستگی تنها ظاهری نیست و علی رغم تمام موارد بیان شده و بیان نشده، گاه زیبایی باطنی و روحی است که مهمتر است و حتی می‌تواند زیبایی ظاهر را نیز بسازد؛ اموری مانند آراستگی و زیبایی در اندیشه و گفتار و رفتار؛ چنانچه گفته شده است: «ادب نیکو، زینت و زیور عقل و خرد است. »(٨) و یا آنجا که می‌فرماید: «وفا، زینت مردان است. »(٩)
پی نوشت:
.1 وسائل الشیعه، ج5، ص6.
. 2سوره ملک، آیه 5.
.3 سوره غافر، آیه 64.
. 4سوره اعراف، آیه 32.
. 5سوره سجده، آیه 7.
.6 وسائل الشیعه، ج5، ص6.
. 7مکارم الاخلاق، ص80.
. 8بحار الانوار، ج75، ص80.
. 9بحارالانوار، ج47، ص32.
اسماء جیران پور
بخش زیبایی تبیان
