تبیان، دستیار زندگی
ریسه داران کلروفیل داری که غذای خود را از فتوسنتز به دست می آورند....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جلبک چیست؟

ریسه داران کلروفیل داری که غذای خود را از فتوسنتز به دست می آورند.

جلبک چیست؟

ویژگی های عمومی جلبک ها


1- جلبک ها موجوداتی کلروفیل دار هستند و غذای خود را از فتوسنتز به دست می آورند.
2- پیکر جلبک ها از ریسه تشکیل شده است. ریسه یا تال به ساختارهای ساده ای گفته می شود که بر خلاف گیاهان عالی به صورت ریشه، ساقه و برگ تمایز نیافته اند.
3- پیرامون اندام های زایشی جلبک ها یاخته های نازا وجود ندارد. در واقع ساختارهای تولید مثلی آن ها به طور کامل به هاگ یا یاخته جنسی تبدیل می شوند. این ویژگی با چند استثنا در تمام جلبک ها دیده می شود. بر عکس، در تمام گیاهان دیگر به جز جلبک ها، اندام های زایشی و تولید مثلی از یک یا چند لایه یاخته نازا و محافظ احاطه شده است و در واقع یاخته های محافظ فضایی  را به وجود می آورند که داخل آن ها یاخته های زایشی به وجود می آیند.
4- در اغلب جلبک ها یاخته تخم که از ترکیب یاخته های جنسی نر و ماده به وجود می آید، پس از تشکیل، مستقیما تقسیم شده و به جلبک جدیدی تبدیل می گردد. در صورتی که در گیاهان پیشرفته تر، یاخته تخم ابتدا مراحل نمو جنینی را طی می کند و پس از آن گیاه جدید به وجود می آید.

پراکندگی و زیستگاه جلبک ها


1-  جلبک های هوایی: جلبک هایی که در خارج از آب یا خاک زندگی کرده و غالبا روی تنه درختان و صخره ها به سر می برند.
2-  جلبک های خاکزی: اغلب روی خاک های نمناک زندگی می کنند.
3-  جلبک های آبزی:
 الف- جلبک های آب شور           ب- جلبک های آب شیرین
4- جلبک هایی با زیستگاه های غیر معمول:
الف- جلبک های برف و یخ   ب- جلبک های گرمادوست  پ- جلبک های نمک دوست  ت- جلبک های همزیست  ث- جلبک های انگل
 
اشکال مختلف ریسه در جلبک ها
1.تک یاخته ای : هم غیر متحرک وجود دارد و هم متحرک
 2.کلونی :  دونوع است  متحرک و غیر متحرک وجود دراد که نوع غیر متحرک آن هم منظم است و هم نامنظم
3.رشته ای : هم بدون انشعاب هم منشعب
4.سیفونی
5.پارانشیمی

ساختار یاخته های جلبک ها

در بین جلبک ها تنها جلبک های سبز آبی دارای ساختار پروکاریوتی هستند. ساختار یاخته این جلبک ها شباهت زیادی به ساختار یاخته باکتری ها دارند. در چنین ساختاری هسته و دیگر اجزا یا دیگر اندامک های یاخته مثل کلروپلاست، فاقد غشا هستند. بقیه جلبک ها دارای ساختار یوکاریوتی هستند. هسته شامل کروموزوم و هستک بوده و توسط غشای هسته احاطه می شود.

دیواره یاخته


به طور کلی دیواره یاخته ای جلبک ها از دو لایه تشکیل شده است:
لایه بیرونی یا لایه ژلاتینی از مواد لزج و ژله ای ساخته شده که جنس آن از ترکیبات پکتینی می باشد.
لایه درونی یا لایه ریز رشته ای که نقش اسکلت را برای دیواره دارد، اغلب از سلولز ساخته شده است.

کلروپلاست و کروماتوفور

ساختار کلروپلاست در جلبک های یوکاریوت، مشابه کلروپلاست گیاهان عالی است ولی با این وجود تفاوت هایی در برخی از جلبک ها به چشم می خورد.


بر اساس نحوه قرار گرفتن تیلاکوئید های درونی ماده زمینه ای سه تیپ متمایز تشخیص داده می شود:

  1. تیپ جلبک های قرمز
  2. تیپ جلبک های قهوه ای
  3. تیپ جلبک های سبز

کروماتوفور یا بسته های حاوی رنگیزه به آن دسته از پلاست ها گفته می شود که ساختار ساده تری دارند و تلاکوئید ها به صورت بسته های مجزا در نیامده اند یا دستجات آن از تعداد کمی صفحات تیلاکوئیدی تشکیل شده است
 
پیرنوئید
در کلروپلاست جلبک ها سبز و نیز برخی دیگر از جلبک ها، یک یا چند جسم پروتئینی به نام پیرنوئید وجود دارد. پیرونوئید حاوی آنزیم های لازم برای سنتز نشاسته است.
 
لکه چشمی
در کلروپلاست یاخته های متحرک جلبک ها، جسم نارنجی رنگی به نام لکه چشمی یا استیگما وجود دارد. لکه چشمی به نور حساس است و با دریافت نور تحریک می شود و جلبک را وادار به عکس العمل و حرکت به سمت نور می نماید.
 
رنگیزه های فتوسنتزی
در جلبک ها سه نوع رنگیزه فتوسنتزی اصلی و کمکی وجود دارد.

  1. کلروفیل ها
  2. کارتنوئیدها
  3. بیلی پروتئین ها

تاژک ها
فقط جلبک های سبز آبی و جلبک های قرمز فاقد یاخته های متحرک هستند و بقیه جلبک ها دارای یاخته های متحرکند.
از لحاظ شکل ظاهری دو نوع تاژک وجود دارد:
1- شلاقی
2- تنسل(پری)
 
تولید مثل در جلبک ها
روش های تولید مثل در جلبک ها به سه شکل زیر می باشد:
1- رویشی
2- غیر جنسی
3- جنسی
 
تولید مثل رویشی
در این نوع تولید مثل، بخشی از پیکر جلبک جدا می شود و پس از رشد و نمو به جلبک جدیدی تبدیل می گردد:

جلبک چیست؟

  1. قطعه قطعه شدن
  2. تقسیم دو تایی یاخته
  3. ایجاد یاخته های مقاوم

تولید مثل غیر جنسی


در این نوع تولید مثل، جلبک یاخته های زایشی ویژه ای به نام هاگ ( اسپور) را بوجود می آورد. هاگ ها درون ساختاری به نام هاگدان( اسپورانژیوم) تولید می شوند.
هاگ ها بر دو نوع هستند: متحرک (زئوسپور) و غیر متحرک( آپلانواسپور)

تولید مثل جنسی


در این نوع تولید مثل، دو نوع یاخته جنسی مخالف به نام های گامت نر و ماده تولید می شود. اگر هر دو نوع گامت روی یک ریسه به وجود آیند جلبک را هموتالیک در غیر این صورت هتروتالیک می نامند. انواع ترکیب گامت ها عبارتند از:
1- ایزوگامی
2- انیزوگامی
3- اووگامی

چرخه زندگی جلبک ها

چهار نوع چرخه زندگی جلبک ها عبارتند از:

  1. هاپلونتیک
  2. دیپلونتیک
  3. ایزومورفیک
  4. هترومورفیک

ارتباط اکولوژیک جلبک ها و اهمیت اقتصادی و کاربردی آن ها

استفاده مفید از جلبک ها

جلبک چیست؟
  1. به عنوان منبع اولیه مواد آلی و انرژی
  2. به عنوان غذای انسان
  3. به عنوان علوفه و مکمل غذایی برای دام و طیور
  4. استفاده در کشاورزی
  5. استفاده در صنعت
  6. در درمان بیماری ها
  7. استفاده در پژوهش های زیستی
  8. استفاده برای تصفیه آب

جنبه های مضر جلبک ها

  1. جلبک های بیماری زا
  2. جلبک های انگل
  3. جلبک های مضر آبزی
  4. معیار رده بندی جلبک ها
  5. رنگیزه های فتوسنتزی
  6. شکل ظاهری و اندازه جلبک
  7. شکل و تعداد کلروپلاست ها
  8. نوع مواد ذخیره ای یاخته
  9. تعداد، نوع و محل قرار گرفتن تاژک ها
  10. ترکیبات شیمیایی دیواره یاخته ای
  11. وجود یا عدم وجود هسته و اندام های غشادار
  12. نوع چرخه زندگی و تولید مثل
  13. ویژگی های اکولوژیکی و نوع زیستگاه

رده بندی جلبک ها

  1. شاخه سیانوفیتا
  2. شاخه اوگلنوفیتا
  3. شاخه پیروفیتا
  4. شاخه کریسوفیتا
  5. شاخه کلروفیتا
  6. شاخه کاروفیتا
  7. شاخه فئوفیتا
  8. شاخه رودوفیتا


مرکز یادگیری سایت تبیان