بینال ونیز به روایت دو هنرمند

هنر ایران با تجربه‌اى نوین در پنجاه و ششمین بینال ونیز حضور یافته است؛ هم از منظر وسعت غرفه، هم حضور یك كیوریتور صاحب نام بین‌المللى و نیز ارائه آثار در یك تم خاص؛ دو مجسمه ساز صاحب نام كشورمان كه یكى در همین دوره با سه اثر حضور دارد و دیگرى در سال ٢٠٠٥ به عنوان کوردینیتور پاویون ایران،بینال ونیز را تجربه كرده است در این باره دیدگاه‌هاى خود را بیان كرده‌اند.

قدرت الله عاقلی هنرمند مجسمه‌ساز حاضر در دوسالانه ونیز در خصوص آثاری که در این رویداد ارائه کرده  گفت: در بی‌ینال ونیز امسال سه اثر مجسمه من در نمایشگاه "بازی بزرگ" به نمایش درآمده است که یکی از این آثار در نمایشگاه گروهی "نفت" و اثری دیگر نیز پیش از این در نمایشگاه آثار تجسمی "رهایی" که به موضوع غزه اختصاص داشت و مهرماه سال گذشته با حمایت معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فرهنگسرای نیاوران برپا شده بود، به نمایش درآمده است.او در تشریح اثری که در نمایشگاه "رهایی" به نمایش درآورده، اظهار کرد: این اثر حجمی به شکل چلچراغی طلایی رنگ و مجلل طراحی شده که در نگاه اول شاید همه اجزایش عادی و مشابه چلچراغ‌های دیگر به نظر برسد ولی در حقیقت برخلاف آن‌ها گلوله‌های اسلحه جای آویزهای معمول را گرفته‌اند و مخاطب با نزدیک شدن و قرار گرفتن در زیر آن احساس تهدیدآمیز و بسیار ناامنی را تجربه می کند.

این هنرمند در ادامه با اشاره به نحوه انتخاب این اثر برای حضور در دوسالانه ونیز بیان کرد: اقای منگوتزو کیوریتور نمایشگاه این آثار را برای نمایش در ونیز انتخاب کرد و این سه اثر را از میان دیگر حجم‌هایی که ساخته‌ام برای حضور در این رویداد و نمایش در کنار آثاری از دیگر هنرمندان ایرانی مناسب تشخیص داد. به طور کلی این رویه‌ای معمول در جهان است که کیوریتورها بر اساس ایده و کانسپتی که برای نمایشگاه‌ها در نظر گرفته‌اند، آثاری را که از نظر معنا و محتوا در تناسب با آن باشند در مجموعه قرار می‌دهند.عاقلی در بخش بعدی سخنانش درخصوص نحوه حضور ایران در این دوره از بی ینال ونیز گفت: به نظر من اتفاق بسیار مثبتی است که با مشارکت بخش خصوصی این فرصت پیش آمده تا در این دوره تعداد بیشتری از هنرمندان ایرانی در این رویداد مهم معرفی شوند. این یک حرکت مثبت است و تعامل سیاست‌گذاران فرهنگی و هنری با بخش خصوصی از این پس هم می تواند به رویه ای در جهت هم افزایی نیروها و امکانات در عرصه فرهنگ و هنر کشور منجر شود.

این هنرمند در پایان سخنانش با اشاره به فضایی که در خصوص این رویداد، طی هفته های اخیر و در رسانه ها شکل گرفته نیز اظهار کرد: از نظر من فضایی که در این ارتباط به وجود آمد، فضای مثبتی نبود و این در کشور ما بی سابقه نیست؛ اصولا در تاریخ ما هر زمان که یک حرکت خوب اتفاق افتاده، عده ای ایرادهای بنی اسرائیلی و غیرمعقول از آن گرفته اند؛ این فضا مرا یاد سنگ انداختن به قطارهای در حال حرکت می اندازد که در فرهنگ ما بی سابقه هم نیست. شخصا متوجه علت این رفتارها نمی شوم و برای مثال در مقابل اینکه گفته می شود؛ چرا بخش خصوصی به این موضوع ورود پیدا کرده باید سوال کرد در شرایطی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نظر مالی در وضعیت خوبی نیست، چه اشکالی دارد که یک سرمایه گذار خصوصی به کمک دولت بیاید و در این موضوع مشارکت داشته باشد. اساسا سوال دیگر من این است که چرا آن هایی که به این موضوع انتقاد دارند خودشان به کمک وزارت ارشاد نمی آیند و در چنین فعالیت هایی سرمایه گذاری نمی کنند؟

کامبیز صبری مجسمه‌ساز معاصر و کوردینیتور پاویون ایران در بینال ونیز سال ۲۰۰۵ هم درباره حضور ایران در بینال امسال ونیز که این رو‌زها در حال برگزاری است   گفت: بینال ونیز رویدادی است که که مثل هر رویداد هنری دیگر می‌‎توان از آن بهره‎های هنری فراوان برد یا حتی آن را به یک عنصر پولساز تبدیل کرد. با این حال ونیز به لحاظ ارائه هنر آوانگارد مهم‎‌ترین عرصه برای حضور هنرمندان در جهان است و اکنون پس از برگزاری مداوم به عنوان ملاک هنری جهان شناخته می‌‎شود و بزرگ‌ترین کیوریتور‌ها، گالری‌داران و خریداران آثار هنری هر دوره از آن بازدید می‌‎کنند. به همین دلیل ونیز بهترین مکان برای دیده شدن یک هنرمند و آثار او است.

وی افزود: این نکته نیز مهم است که هنر یک کشور در ونیز چگونه دیده شود زیرا ضعیف‌ترین هنرمندان با صرف هزینه شخصی می‌توانند به شکل مستقل در ونیز حضور داشته و چاپ شدن اثرشان در کتاب ونیز را به عنوان رزومه خود تلقی کنند. به همین دلیل است که کیوریتور‌ها می‌‎دانند چه طرحی را در پیش گیرند تا هنر یک کشور بهترین حضور خود را در ونیز داشته باشد.

این هنرمند با اشاره به حضور خود در بینال ونیز سال ۲۰۰۵ درباره این تجربه اظهار کرد: پس از افتتاحیه آن دوره از بینال ونیز ۱۰ روزنامه ایتالیایی درباره پاویون ایران مطلب نوشتند و این نشان می‌‏داد که چطور منتقدان و کار‌شناسان هنری همه هنرمندان و گروه‌های هنری حاضر در این رویداد هنری را زیر ذره‌بین دارند. درواقع آنجا بود که متوجه شدم حضور در ونیز به تنهایی همه چیز نیست و هنرمند باید زمانی توقع حضور در آن را داشته باشد که چیزی برای ارائه در چنین فضایی داشته باشد و علاوه بر آن آماده باشد تا با برداشتن قدم‎های بعدی در زمینه کار خود در عرصه بین‎المللی هنر معاصر باقی بماند.

صبری با بیان اینکه ماندگاری یک هنرمند در عرصه هنر بین‎المللی نشانه انتخاب درست او برای بینال ونیز است گفت: این معیار می‌تواند اکنون به ما نشان دهد که آیا در دوره‎های قبلی حضور ایران در ونیز هنرمندان به درستی انتخاب شده‎اند یا خیر و البته درباره هنرمندانی که اکنون در ونیز حضور دارند نیز تنها با همین معیار و در آینده می‌‎توان نظر داد. باید بدانیم که مختصات یک هنرمند جهانی ویژه خود اوست. ونیز یا مثلا برلین مکان‌هایی بسیار آوانگارد هستند و هنرمندی باید برای حضور در آن‌ها انتخاب شود که پیش‌تر نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی خوبی برگار کرده باشد و به ابزارهای بیان هنری امروز مانند ویدئوآرت، اینستالیشن، پرفورمنس و هنرهای حجمی آشنایی داشته باشد. چنین هنرمندی باید بداند که هنر امروز درباره چه چیز صحبت می‌‎کند.

وی با بیان اینکه هنرمند آوانگارد باید در کنار هنرش بیش از هر مقوله‎ای درباره روان‌شناسی بداند افزود: هنرمند باید بتواند نسبت به تحلیل جامعه و روابط اجتماعی آگاهی کسب کند و دیگرگونه اندیشیدن را درک کند. درحقیقت او باید بتواند از خودش و آنچه می‌شناسد عبور کرده و دیگر مردمان جهان را نیز بشناسد تا آثارش تنها بیان شخصی دنیای او نباشد.

این مجسمه‎ساز معاصر با بیان اینکه آثار هنری یک جامعه همچنین می‌‎تواند نشان دهنده وضعیت اجتماعی آن نیز باشد گفت: بازدید کنندگان از پاویون یک کشور در ونیز با دیدن آثار می‌‏توانند درباره فضای آن جامعه و آنچه بر هنر آن کشور می‌‎‌گذرد نیز قضاوت کنند و این موضوع از نقدهایی که درباره آثار نوشته می‌‎شود کاملا پیداست.

صبری با بیان اینکه آرزو می‌‎کنم همه کسانی که اکنون در ونیز حضور دارند به جایگاه اصلی خود در هنر دست یابند اظهار کرد: از موزه هنرهای معاصر برای جذب سرمایه از بخش خصوصی به منظور حضور ایران در این دوره از بینال ونیز تقدیر می‌‎کنم با این حال یادمان باشد که این موضوع نباید به آنجا بیانجامد که فکر کنیم برای حضور در ونیز نیاز به بودجه دولتی نداریم. هر کشوری برای حضور در یک دوره از بینال ونیز مبلغی حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار یورو را درنظر می‌‎گیرد تا صرف اجاره مکان، رفت و آمد و اسکان، انتقال آثار، تبلیغات و... کند و ایران نیز نباید از این وجه مستثنی باشد. اهمیت این موضوع به این دلیل است که اگر این بودجه در برنامه دولت درنظرگرفته نشود مدیران آینده هنری کشور با رویدادی مواجه خواهند شد که بودجه مصوب آن صفر است و به همین دلیل آن را از دستور کار خود حذف خواهند کرد و گمان خواهند برد که اساسا نیازی به حضور ایران در ونیز نیست.وی با اشاره به اینکه حضور ایران در بینال ونیز با بودجه بخش خصوصی رویدادی بسیار جوان است گفت: باید به برگزار کنندگان بینال ونیز فرصت داد به هر حال ممکن است در برنامه‎های آنان نیز اشتباهی وجود داشته باشد، وجود چنین اشتباهی مرا نیز به عنوان یک هنرمند آزرده می‌‎کند اما من همچنان با چنین طرحی همدل هستم و امیدوارم این تجربه آگاهی‎هایی را به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر معتقدم برای برداشتن قدم درست درباره این موضوع کار روی حضور بعدی ایران در بینال ونیز باید ازمان بازگشت تیم به ایران آغاز شود زیرا حضور در بینالی مانند ونیز به زمانی بیشتر از ۶ ماه یا یک سال نیاز دارد.

این هنرمند درباره حضور من‎گوتزو به عنوان کیوریتور پاویون ایران در این دوره از بینال ونیز هم اظهار کرد: سوال من این است که اگر این شخص انتخاب نمی‌‎شد چه کسی را جایگزین او می‌‎کردند؟ من سال‌هاست منه‎گوتزو را می‌‎شناسم او از قوی‎‌ترین تئوریسین‌های هنرآوانگارد است و این نوع هنر را در جهان خوب می‌‏شناسد. با این حال عقیده دارم که حتی چنین کسی با یک سفر کوتاه و صرف زمانی اندک نمی‌‏تواند شناخت درستی از هنر یک کشور به دست آورد و اگر به او فرصت داده شود تا آثار هنرمندان ایرانی را در مدت زمانی طولانی رصد کند انتخاب‎های درست‎تری نیز خواهد داشت.صبری درپایان سخنان خود گفت: شاید بهترین راه برای حضور قوی در بینال‌هایی مانند ونیز برای ما ایجاد بینال تهران باشد تا هنرمندان بتوانند بدون درنظر گرفتن یک مدیای از پیش تعیین شده پروژه‌های هنری خود را دنبال کرده و به کمک امکانات بینال تهران آن‌ها را اجرا کنند تا در ‌‌نهایت از میان این آثار بتوانیم برترین‎‌ها را در ونیز به نمایش بگذاریم.