در بخش قرآن تبیان تفسیر مجمع البیان منتشر شد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : چهارشنبه 1394/02/16
تفسیر مجمع البیان در تبیان
در بخش قرآن تبیان تفسیر مجمع البیان منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی، بهعنوان مثال در مورد سوره حمد آمده است: آشنایى با این سوره مبارکه الف - محل فرود این سوره این سوره به اعتقاد ابن عبّاس و قتاده، در مکه، به عقیده مجاهد در مدینه، و از دیدگاه برخى دیگر، یک بار در مکه و یک بار در مدینه بر قلب مصفاى پیامبر(ص) فرود آمده است. ب - نامهاى آن ۱/ فاتحة الکتاب بدان دلیل که نخستین سوره قرآن شریف و نیز آغاز قرائت نماز است. ۲/ حمد بدان علّت که سراسر آن ستایش خداست. ۳/ امّ الکتاب بدان جهت که بر دیگر سورههاى قرآن مقدم است.
در فرهنگ عرب، به هر پدیدهاى که جامع و یا مقدم بر پدیدههاى دیگر باشد، «امّ» گفته شده است؛ مانند: «امّالرّأس» بهمعناى «پوستى که در بردارنده مغز است» یا «امّالقرى» که به مکه اطلاق مىشود؛ چرا که زمین از آن نقطه پرشرافت گسترش داده شده است، و یا ازنظر شکوه معنوى و شرافت، برترین مکان است. برخى بر این اندیشهاند که این سوره بدان دلیل به این نام خوانده شده که عصاره و چکیده پیام قرآن، یعنى توحیدگرایى و یکتاپرستى که برترین هدف دعوتهاى توحیدى است و دیگر اصول و فروع پیامهاى آسمانى به آن برمىگردد، به سبکى جالب در آن آمده است. ۴/ السّبع بدان سبب که هفت آیه دارد. ۵/ مثانىدرمورد این نام، دو دیدگاه مطرح است: نخست اینکه در هر نماز واجب و مستحب دوبار خوانده مىشود؛ و دیگر بدان جهت که دوبار بر قلب مصفاى پیامبر(ص) فرود آمده است. آنچه آمد، نامهاى مشهور این سوره است. امّا نامهاى دیگر آن که چندان معروف نیست: ۶/ وافیه بدان دلیل که باید تمامى آن را در نماز قرائت کرد. ۷/ کافیه بدان جهت که خود بهتنهایى مىتواند جاى سوره دیگرى را بگیرد؛ درحالیکه هیچ سورهاى نمىتواند جاى آن را در نماز بگیرد. در این مورد، از پیامبر گرامى (ص) نقل شده است که فرمود: «امّالقرآن عوض عن غیرها و لیس غیرها عوضاً عنها.» سوره «حمد» در نماز مىتواند جاى دیگر سورهها را بگیرد امّا هیچ سوره دیگرى نمىتواند جایگزین آن شود و نقش آن را داشته باشد. ۸/ اساساز ابن عبّاس آوردهاند که: براى هر پدیده، پایه و اساسى است. اساس قرآن، سوره فاتحه و اساس این سوره، «بسماللَّهالرّحمنالرّحیم» است. ۹/ شفاء بدان دلیل به آن «شفاء» گفته شده است که پیامبر گرامى (ص) فرمود: «فاتحةالکتاب شفاء من کلّ داء.» این سوره، شفابخش هر درد و بیمارى است. ۱۰/ صلوة بدان علّت نام صلوة یا نماز بر قرآن نهادهاند که پیامبر گرامى(ص) فرمود: «قالاللَّه تعالى: قسمتالصّلوة بینى و بین عبدى نصفین نصفها لى و نصفها لعبدى...»
خداى پرمهر پیام داد که: نماز - یعنى این سوره - را میان خود و بندگان نمازگزارم بطور شایسته و بایسته و برابر تقسیم کردهام. نیمى از آنِ من است و نیمى از آنِ هر بنده نمازگزار؛ چرا که وقتى بنده نمازگزار شروع به خواندن مىکند و مىگوید: «الحمد للَّه ربّالعالمین»، خدا مىفرماید: بندهام مرا خالصانه ستایش کرد. هنگامى که مىخواند: «الرّحمنالرّحیم مالک
یومالدّین»، خدا مىفرماید: بندهام به گونهاى شایسته مرا ثنا گفت و باشکوه وصفناپذیرى مرا یاد کرد. و زمانى که مىخواند: «ایّاک نعبد و
ایّاک...»، خدا مىفرماید: این پیوند عاشقانهاى است میان من و بندهام؛
آنچه او مىخواهد، باید به او ارزانى شود. آنچه آمد، ده نام براى این سوره مبارکه بود. ج - فضیلت این سوره ۱/ از پیامبر گرامى(ص) آوردهاند که: هر کس سوره فاتحه را تلاوت کند، پاداش تلاوت دو سوّم قرآن به او ارزانى مىشود، و از چنان پاداشى بهرهمند مىشود که گویى به هر زن و مرد باایمانى، انفاق خالصانه کرده است. قال رسولاللَّه(ص): «ایّما مسلم قرأ فاتحةالکتاب اعطى منالأجر کانّما قرأ ثلثىالقرآن...» ۲/ و نیز در روایت دیگرى آمد که گویى همه قرآن را تلاوت کرده است: «... کانّما قرأالقرآن.» ۳/ ابىّ بن کعب آورده است که این سوره را بر پیامبر گرامى (ص) تلاوت کردم. آن حضرت فرمود: «والّذى نفسى بیده ماانزلاللَّه فىالتّوراة و لا فىالأنجیل و لا فىالزّبور و لا فى القرآن مثلها...»
به خدایى که جان من در کف قدرت اوست، چنین سورهاى را خداوند نه در تورات فرو فرستاده است، نه در انجیل، نه در زبور و نه در دیگر سورههاى قرآن. این سوره مبارکه، «امّالکتاب» و «سبع مثانى» است که میان خدا و بندگان نمازگزارش تقسیم شده است، آن هم با حقوق برابر و متقابل؛ و براى بنده در آن است هر آنچه بخواهد. ۴/ محمّدبن مسعود از پیامبر گرامى(ص) نقل کرده است که به جابر فرمود: «ألا اعُلّمک افضل سورة انزلهااللَّه فى کتابه؟» آیا نمىخواهى برترین سورهاى را که خدا در کتاب خویش فرو فرستاده است، به تو بیاموزم؟ جابر پاسخ داد: چرا اى پیامبر خدا! بیاموز! فرمود: دوست دارى از فضیلت آن براى تو بگویم؟ پاسخ داد: آرى؛ پدر و مادرم به قربانت. فرمود: این سوره، شفاى هر درد و بیمارى است جز مرگ. ۵/ از امام صادق(ع) آوردهاند که فرمود: «من لم یبرءه الحمد لم یبرءه شىء.» کسى که به برکت سوره «حمد» شفا نیابد، هیچ چیز او را بهبود نخواهد بخشید. ۶/ امیرمومنان(ع) از پیامبر گرامى(ص) نقل کرده است که فرمود: «اِنّاللَّه تعالى قال لى «وَ لَقَدْ آ تَیْناکَ سَبْعَاً مِنَالْمَثانى والْقُرْآنَالْعَظیمَ.»(۲۶)
خداى جهانآفرین به من پیام داد که هان اى پیامبر! ما هفت آیه مبارکه که دربردارنده پرمحتواترین ثنا و ستایش است، و نیز قرآن شکوهمند را بر تو فرو فرستادیم. و بدینسان، سوره حمد را دربرابر همه قرآن شریف قرار داد و با فرود آن بر من منّت نهاد. آنگاه پیامبر گرامى(ص) افزود: سوره حمد، شریفترین گنجینههاى عرش است.
و خداوند این سوره را به محمّد(ص) اختصاص داد، و با آن، شکوه و شرافتى وصفناپذیر به پیامبر(ص) ارزانى داشت؛ و از پیامآوران خویش، جز سلیمان که «بسماللَّهالرَّحمنالرَّحیم» آن را به او عطا فرمود، هیچیک را در این
شرافت و سند برترى شرکت نداد. تنها سلیمان(ع) بود که در این شکوه و شرافت شرکت داشت؛ و قرآن سرگذشت وى را اینگونه آورده است که: «اِنَّهُ مِنْ
سُلَیْمانَ وَ اِنَّهُ بِسْمِاللَّهِالرَّحمنِ الرَّحیمِ»(۲۷).
آنگاه افزود که هرکس آن را با تدبّر تلاوت کند و در همانحال دوستى محمّد(ص) و خاندان او را در گستره دل جاى دهد و به ظاهر و محتواى این کتاب آسمانى ایمان داشته و فرمانبردار آن باشد، دربرابر هر حرفى از آن، پاداشى ارزشمند به او ارزانى مىشود که هر یک از این پاداشها برتر از این جهان و نعمتهاى مادى آن است؛ و اگر کسى بههنگام تلاوت این سوره به آن گوش جان سپارد، به اندازه یک سوّم پاداش تلاوت آن را دریافت خواهد داشت. از این رو در کسب اینخیر فراوان و نجاتبخش بکوشید؛ آن را غنیمت شمارید و اجر بیشترى فراهم آورید؛ زیرا ممکن است فرصت ازدست برود و حسرت و اندوه در دل بماند که چرا بهره نگرفتید.
تنظیم: هومن بهلولی