تبیان، دستیار زندگی
اعتکاف در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است، ولی در شرع اسلام، اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اعتکاف چیست؟

اعتکاف

اعتکاف در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است، ولی در شرع اسلام، اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است. اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست، بلکه در ادیان الهی دیگر وجود داشته و در اسلام نیز استمرار یافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره ای از خصوصیات و احکام و شرایط آن تغییر یافته باشد. اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعاً بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) جایز است، ولی گروهی از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته اند.


اعتکاف در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است، ولی در شرع مقدس اسلام، اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است.
اعتکاف، فرصت بسیار مناسبی است تا انسانی که در پیچ و خم های مادی دنیا غرق شده، خود را بازیابد و به قصد بهره بردن از ارزش های معنوی از علایق مادی دست بکشد و خود را در اختیار پروردگار بگذارد و تقاضا کند که او را در راه راست ثابت نگهدارد تا بتواند به دریای بیکران انس و مهر خداوند که همه اش مغفرت و رحمت است، متصل شود.

پیشینه اعتکاف

اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست، بلکه در ادیان الاهی دیگر نیز وجود داشته و در اسلام استمرار یافته است، اگرچه ممکن است در شرع مقدس اسلام پاره ای از خصوصیّات و احکام و شرایط آن تغییر یافته باشد.


زمان اعتکاف

اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، تنها از آن رو که لازمه اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعاً بتوان روزه گرفت. پس هر گاه روزه گرفتن صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است، ولی بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان، و ایام البیض ماه رجب است. اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان، با آماده سازی انسان برای درک لیلة القدر و بهره برداری از فیض این شب گران قدر، بی ارتباط نیست. در کشور ما اکنون اعتکاف در سه روز از ماه رجب بیش از اعتکاف در دهه پایانی ماه رمضان رواج دارد. و این سه روز از چند نظر حائز اهمیت است:
اول آن که ماه رجب، ماه حرام است و از روایات استفاده می شود که اعتکاف در ماه های حرام، نسبت به دیگر ماه ها از فضیلت بیشتری برخوردار است.
ثانیا: روزه در ماه رجب دارای فضیلتی خاص است، زیرا ماه رجب ماه بزرگی است که مردم حتی در جاهلیت نیز حرمت آن را پاس می داشتند. اسلام نیز بر احترام و منزلت آن افزود.[1] ظاهراً چنین رفتار و باوری نسبت به ماه رجب از دیگر ادیان الهی در میان مردم به جای مانده بود.


مکان اعتکاف

اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. نظریه معروف آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) جایز است. امام رضا (علیه السلام) فرموده اند: «اعتکاف لیلة فی مسجد الرسول و عند قبره یعدل حجة و عمرة؛[2] یک شب اعتکاف در مسجد پیامبر و نزد قبر او معادل یک حج و یک عمره است، ولی گروهی از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانسته اند.[3]
البته در مورد مسجد جامع نیز برخی برآنند که بایستی به قصد رجاء و به امید این که شاید مطلوب درگاه الهی باشد، اعتکاف نمود.[4] اعتکاف در سایر مساجد؛ مانند مسجد محله و بازار تنها به نظر شمار اندکی از فقیهان شیعه جایز است.[5] مقصود از مسجد جامع در هر شهر و منطقه مسجدی است که معمولاً مردم بیشتری در آن جا گرد می آیند.[6] به عبارت دیگر، مسجدی که اغلب اوقات بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد.[7]


اعمال در حال اعتکاف

غیر از روزه و ماندن در مسجد، عمل خاص دیگری، در صحت اعتکاف شرط نیست. با این حال سزاوار است در حال اعتکاف، به نماز و قرائت قرآن و ادعیه (از جمله اعمال ام داوود) پرداخته شود.

سوال: الف) آیا اذن شوهر در اعتکاف همسر لازم است؟ ب) آیا اذن والدین در اعتکاف فرزند لازم است؟

آیة الله خامنه ای (دام ظله):

الف) اعتکاف زن به احتیاط واجب منوط به اذن شوهر است مگر آنکه منافی با هیچ گونه حق از حقوق شوهر نباشد.
ب) اعتکاف فرزند اگر موجب اذیت والدین باشد، منوط به اذن والدین است.


آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

الف) زن بنابر احتیاط واجب از همسرش اجازه بگیرد، در صورتی که شوهر در روز سوم از اجازه منصرف شد زن اعتکاف را تا آخر ادامه دهد.
ب) فرزندان بالغ احتیاجی به اجازه ولی ندارند.


آیة الله وحید خراسانی (دام ظله):

الف) اذن شوهر در صحت اعتکاف زن در صورتی که منافات با حق شوهر داشته باشد لازم است.
ب) هر گاه اعتکاف فرزند از ناحیه ی شفقت و مهربانی والدین بر فرزند موجب اذیت آنها شود اذن پدر و مادر در صحت اعتکاف فرزند لازم است.


آیة الله سیستانی (دام ظله):

الف) اگر توقف زن در مسجد بدون اجازه شوهر حرام باشد اعتکاف او نیز باطل است.
ب) هر گاه اعتکاف فرزند از ناحیه شفقت و مهربانی والدین بر فرزند موجب ایذاء آنها شود اذن پدر و مادر در صحت اعتکاف فرزند لازم است. و با عدم ایذاء بنابر احتیاط مستحب باید از آنها اذن بگیرد.


آیت الله صافی گلپایگانی (دام ظله):

الف) اذن شوهر در اعتکاف زن شرط نیست مگر این که منافی با حق شوهر باشد و در صورتی که منافی با حق وی نباشد زن باید برای اصل خروج از منزل و مکث در مسجد از شوهر اذن بگیرد و اگر بدون اذن معتکف شود اعتکاف او باطل است.
ب) هر گاه اعتکاف فرزند از ناحیه شفقت و مهربانی والدین بر فرزند موجب اذیت آنها شود، اذن پدر و مادر در صحت اعتکاف فرزند لازم است اما اگر یکی از آن دو فرزند را نهی کند و مخالف فرزند سبب اذیت وی شود بنابر اقوی اعتکاف فرزند باطل است.

پی نوشت:
[1]. شیخ صدوق، فضائل الاشهر الثلاثة، ص 24، روایت 12.
[2]. بحارالانوار، ج 98، ص 151.
[3]. سید محمد کاظم طباطبائی، العروة الوثقی، کتاب الاعتکاف، ص 399.
[4]. امام خمینی (ره)، تحریرالوسیله، ج 1، ص 305.
[5]. شیخ محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج 17، ص 170.
[6]. همان، ص 171.
[7]. آیة الله گلپایگانی، مجمع المسائل، ج 1، ص 154.

فرآوری: آمنه اسفندیاری  
بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:
سایت اسلام کوئیست
استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم
تحریرالوسیله امام خمینی (ره)، ، ج 1

مطالب مرتبط:

اعتکاف

اعتکاف چیست؟

اعتکاف چیست؟

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.