کاهانی مترادف حاشیه
عبدالرضا کاهانی این روزها فیلم «استراحت مطلق» را روی پرده دارد. برخی منتقدان آن را پسندیده اند و برخی معتقدند وزن ساخته اخیر او همپای فیلم های پیش نیست. روی این گزارش اما کیفیت«استراحت مطلق» نیست بلکه یک ویژگی برجسته کارگردان آن را مرور می کند. کاهانی در چند سال اخیر هر چه ساخته با حاشیه و جنجال همراه بوده. این فرامتن از «هیچ » شروع شد و تا «استراحت مطلق» ادامه دارد. در ادامه فرامتن فیلم های او را مرور می کنیم:
یک فلاش بک
خیلی ها فکر می کردند آتش توپخانه عبدالرضا کاهانی با آمدن سینمامردان دولت تدبیر و امید فروکش کرده اما سال گذشته و پیش از جشنواره فیلم فجر یعنی زمانی که معلوم شد«استراحت مطلق» میان فیلم های بخش مسابقه نیست، موج تازه ای از حمله های کاهانی شروع شد. این بار حرف هایش حتی آتشین تر از چیزی بود که نصیب جواد شمقدری و علیرضا سجادپور می کرد. باز هم از«سانسور» و «ممیزی» گفت و این علامت سوال را در ذهن کاشت که چرا فیلمش گرفتار تیغ شده؟ اکران «استراحت مطلق» در بهترین فصل سال(نوروز) یک علامت سوال پررنگ ترایجاد کرده که آیا کاهانی با جنجال و هیاهو قصد بازار گرمی برای فیلم هایش دارد؟ یا نه ، کاهانی برخلاف دیگر همکاران بجای پوشیدن لباس عافیت از حقش دفاع می کند؟ هر چه هست او حالا به عنوان کارگردانی جنجالی شناخته می شود.
استراحت مطلق
کاهانی به نشانه اعتراض ممیزی های وارد شده بر فیلمش روز 23 دی نشستی برپا کرد و حسابی مسولان سینمایی را نواخت. او گفت: «من در ایران فیلم می‌سازم ولی دیگر فریب جشنواره را نمی‌خورم جشنواره برای من مدت‌هاست که تمام شده است. قبلا هم فیلمی را ساختم و در جشنواره حضور داشت و جوایز متعددی هم گرفت اما همه آن جوایز لکه ننگی برای من شده است. » درباره ممیزی فیم هم این طور گفت: «اصلاحیه اولی که به فیلم من وارد شد 16 مورد بود که آقای خانی به عنوان مجری طرح فیلم پیگیر آن بودند و اگر اصلاحات را می‌پذیرفتم فیلمم اکران می‌شد. تایم فیلم من 76 دقیقه است و اگر آن را کم کنند دیگر سینمایی نیست. من فیلمم را قطعا در اسفندماه اکران می‌کنم و پروانه نمایش آن را از خدا می‌گیرم.» فیلم الان روی پرده است و به رغم نداشتن تیزر تلویزیونی فروش خوبی داشته است.
آدم
نخستین فیلم کاهانی است ، اکران عمومی نشد و سال 90 به شبکه نمایش خانگی آمد. آن زمان صدای اعتراض کاهانی به گوش کسی نمی رسید؛ بعدا درلابلای گفت وگو هایش به سرنوشت ناخوشایند «آدم» اشاره و اعتراض می کرد.
آن جا بیست
دومین فیلم کاهانی هم فرصت اکران عمومی پیدا نکرد. او در دولت قبل متقاضی صدور پروانه نمایش نسخه خانگی فیلم بود اما هنوز این امکان برای «آن جا» فراهم نشده. کاهانی در گفت و گویی این طور به ماجرای فیلم واکنش نشان داد:« شورای نمایش معتقد است که در فیلم «آن‌جا» آدم‌های ایرانی منفی نشان داده شده و فقط «پیمان» شخصیت اصلی مرد این فیلم که تحت‌‌تاثیر فرهنگ غرب قرار دارد مثبت نشان داده شده است. درصورتی که اینگونه نیست، داستان فیلم «آن‌جا» داستان چند آدم است که روزهایشان را با جنجال سپری می‌کنند و زندگی خود را برای هیچ و پوچ خراب می‌کنند، من در فیلم نه قصد داشتم به مهریه اعتراض کنم و نه گرفتن گرین‌کارت را مورد بررسی قرار دهم بلکه من به روابط انسانی بین این آدمها پرداخته‌ام. اگر این فیلم نمایش داده می‌شد من می‌توانستم محتوای آن را برای مخاطب تشریح کنم.»
سومین فیلم کاهانی و نخستین فیلم او است که موفق به اکران عمومی شد. این فیلم به خاطر سوژه تلخش به فروش بالایی دست نیافت. منتقدان اما «بیست» را ستودند. کاهانی هم اعتراضی نداشت! به زعم خیلی ها «بیست» بهترین فیلم این کارگردان است.
هیچ اسب حیوان نجیبی است بی خود و بی جهت
آتش توپخانه کاهانی رسما با «هیچ» کلید خورد. فیلم درجشنواره بیست و هشتم به بخش مسابقه راه نیافت و تنها در یک سئانس برای منتقدان و اهالی مطبوعات به نماش درآمد. حاضران دربرج میلاد فیلم را تحسین کردند و کاهانی به همین پشتوانه خیلی زود سراغ سجادپورمدیر وقت اداره نظارت و ارزشیابی رفت. نیمه شب بهمن 88 در برج میلاد مناظره ای جالب میان این دو شکل گرفت؛کارگردان پروانه نمایش برای نوروز می خواست و مدیر بر اصلاحات فیلم تاکید می کرد. بعد از آن دامنه اعتراض های کاهانی گسترده شد .
جشنواره تازه تمام شده بود که «هیچ» تنها با سه اصلاحیه پروانه نمایش گرفت و از قضا اکران موفقی نداشت. حاشیه ها اما برای فیلم تمام نشد. مدیران وقت سینما صراحتا اعلام کردند «هیچ» اجازه نمایش درجشنواره های خارجی ندارد و همین زمینه اعتراض های پیاپی کاهانی را فراهم کرد. پوسترعجیب فیلم در شبکه خانگی یک بار دیگر صدای کارگردان را در آورد: «تا الان نگران 14 مورد سانسور فیلم بودم که حتی نمی‌دانم کدام صحنه‌ها است، اما از الان به بعد بیشتر نگران پوستر فیلم هستم که به حیثیتم بر می‌گردد.»
سجادپور حاضر نشد جواب کاهانی را بدهد و پاسخش را به جلسه ای خصوصی واگذار کرد. «اسب ...» در جشنواره به نمایش در آمد؛ این بار برخلاف «هیچ» مرز اختلاف منتقدان بر سر کیفیتش پررنگ تر بود. فیلم 9 ماه بعد در فصل نه چندان خوب اکران بر روی پرده رفت و به فروش نسبتا خوبی هم رسید.
جنجالی ترین فیلم کاهانی است. «بی خود و بی جهت» بدون مشکل خاصی وارد بخش مسابقه جشنواره سی ام فجر شد اما در اکران عمومی سدی به نام حوزه هنری و وزارت ارشاد را مقابل خود می دید. مشکل وزارت ارشاد کاراکتر زن چادری فیلم بود که به زعم آن ها تصویری نادرست از این قشر نشان داده. گفتند کاراکتر را عوض کن تا فیلم اکران شود اما کاهانی حاضر به این تغییر نبود. بعد هم پای حوزه و لیست معروفش به میان آمد که «بی خود و بی جهت»را نیز در بر می گرفت. کاهانی در این دوره تندترین انتقادها را روانه وزارت ارشاد، حوزه هنری و البته همکاران سینماگری که با این نهاد همکاری داشتند ، کرد. از آن سو طولانی شدن پروسه اکران باعث شد او ازنمایش عمومی «بی‌خود و بی‌جهت» انصراف دهد .
«بی‌خود و بی‌جهت» بدون ممیزی هشت آذر 91 روی پرده رفت و به رغم در اختیار نداشتن سینماهای حوزه هنری به فروش خوبی دست یافت.
فیلمنامه و تئاتر
حاشیه های کاهانی محدود به آثار ساخته شده اش نیست؛ او در وزارت ارشاد قبل برای چهار فیلمنامه به نام «سعید آراسته» ، «كف»، «من» و «حمل با جرثقیل» تقاضای پروانه ساخت داده بود که با ساخت هیچ کدام موافقت نشد. کاهانی قصد داشت تابستان 90 نمایش «این‌جا تهران است، صدای ما را از مشهد می‌شنوید» را با بازی مهدی هاشمی در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر اجرا کند که نشد. این کارگرگردان در واکنش به رد شدن فیلمنامه هایش این بارهم نامه‌ای سرگشاده خطاب به معاونت نظارت ارزشیابی منتشر کرد و با طرح چهار پرسش از متولیان سینما دادخواهی کرد. او درباره عدم اجرای تئاترش هم گفته بود: «زمانی كه آقای جوزانی مدیر خانه هنرمندان بودند به دلیل مشكلاتی كه من درعرصه سینما داشتم، پیشنهاد اجرای یك تئاتر را دادند اما بعد از مدتی، ایشان از آن مجموعه خارج شدند و در ادامه هم آقای سرسنگی را هیچ وقت ندیدم. »
