وضعیت خبرگزاری ها در ایران

در جامعه کنونی، ما دچار تعدد پایگاه های اطلاع رسانی در فضای اینترنت هستیم. لذا تنها خبرگزاری هایی توان ادامه کار را خواهند داشت که بتوانند نیازهای کاربران خود را برطرف نمایند.
در سال های گذشته، موسسه ها و پایگاه های اینترنتی که خود را «خبرگزاری معرفی می کنند، گسترش قابل توجهی داشته اند؛ خبرگزاری هایی که بر اساس آیین نامه ی «تاسیس و نحوه فعالیت خبرگزاری های غیردولتی» مصوب 25 اردیبهشت سال 1384خورشیدی، توانسته اند از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز فعالیت دریافت کنند.
در همین چارچوب هیات نظارت بر مطبوعات به تازگی و در جلسه ی 17 فروردین 1394 خود نیز شماری از تقاضاهای صدور مجوز نشریات را مورد بررسی قرار داد که طی آن 24 پایگاه اطلاع رسانی مجوز تاسیس و فعالیت دریافت کردند.
این در حالی است که هم اکنون فعالیت برخی از این خبرگزاری ها با انتقادهای اهالی خبر و رسانه رو به روست. به باور منتقدان برخی از این پایگاه های خبری که با عنوان خبرگزاری مشغول به فعالیت هستند خود را به رعایت اصول حرفه ای در فعالیت رسانه یی ملزم نمی دانند و در انجام دادن امور خبری توجهی به زیرساخت های لازم، امکانات مورد نیاز و نیروی انسانی مجرب نمی کنند. از سوی دیگر اصل فعالیت خبرگزاری هایی که طی کمتر از 2 دهه ی گذشته، بر اساس آیین نامه ی یاد شده تشکیل شده و به فعالیت پرداخته اند، بر وابسته نبودن به نهادهای دولتی استوار است؛ اصلی که به گفته ی کارشناسان آن هم در عمل نادیده گرفته شده است.
با توجه به کاستی ها و ضعف های یاد شده در بستر فعالیت حرفه یی خبرگزاری ها، باز شناخت مفهوم سازمان و طرز کار خبرگزاری ها اهمیت می یابد.

خبرگزاری ها رکن اساسی در فرایند اطلاع رسانی و تولید خبر به شمار می روند؛ رکنی که کارایی آن نیازمند زیرساخت های لازم، مهارت، تخصص، عملکرد حرفه ای و فعالیت مبتنی بر اصول است.
تعریف خبرگزاری اهمیت فعالیت درست خبرگزاری ها به عنوان منابع اصلی تولید خبر برای دیگر رسانه ها اعم از رسانه های مکتوب و رسانه های دیداری و شنیداری را مشخص می سازد.

تغییر ماهیت خبرگزاری های خصوصی در ایران

خبرگزاری هایی که در سال های گذشته در کشور راه اندازی شده اند، همگی بر اساس آیین نامه ی «تاسیس و نحوه فعالیت خبرگزاری های غیردولتی» مجوز فعالیت و تاسیس گرفته اند. طبق ماده ی 2 این آیین نامه، خبرگزاری هایی می توانند این مجوز را دریافت کنند که با سرمایه گذاری غیر دولتی اداره شوند. بر اساس این ماده خبرگزاری موسسه یی است که با سرمایه ی غیردولتی به وسیله اشخاص حقیقی و حقوقی تاسیس شده و مجاز است در زمینه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نسبت به جمع آوری، پردازش و انتشار خبر، تحلیل، مصاحبه و گزارش در قالب نوشتار، صدا و تصویر در حوزه های داخلی و خارجی فعالیت کند.

با این وجود به اعتقاد کارشناسان حوزه ی خبر، بیشتر خبرگزاری هایی که تحت عنوان خبرگزاری غیر دولتی به فعالیت می پردازند، در عملکرد خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم به موسسه ها و نهادهای دولتی وابسته اند؛ اتفاقی که از نگاه کارشناسان ارتباطات و اهالی رسانه اصل تاسیس خبرگزاری های غیر دولتی را زیر سوال برده است.

 لزوم تناسب تعداد خبرگزاری ها با فضای رسانه ای کشور

با در نظر گرفتن کیفیت نه چندان مطلوب و عملکرد نه چندان حرفه ای برخی خبرگزاری هایی که به ویژه در یک دهه ی اخیر در کشور تاسیس شده و به فعالیت می پردازند، این سوال مطرح می شود که آیا تکثر و تعدد خبرگزاری ها از الزامات فضای رسانه ای کشور محسوب می شود؟
استاد محسنیان راد در این زمینه با تاکید بر لزوم هماهنگی میان تعداد خبرگزاری ها در کشور نسبت به کل سیستم رسانه ای و مطبوعاتی گفت: مجموعه ی رسانه ها و سازمان های وابسته به آنها در هر کشوری مشابه یک موجود زنده است که باید بین اندام های مختلف آن یک توازن منطقی حاکم باشد.
این استاد ارتباطات در ادامه با اشاره به برخی شرایط محدودیت زا در مسیر فعالیت رسانه ای به خصوص مطبوعات گفت: در شرایطی که در کشور فقط یک رادیو و تلویزیون انحصاری وجود دارد و با کمبود فضای آزاد مطبوعاتی رو به رو هستیم به گونه ای که برخی مطبوعات ما دچار مرگ زودرس می شوند، نیازی به وجود این همه خبرگزاری نیست.
به باور محسنیان راد وجود این همه خبرگزاری تناسبی با فضای کلی رسانه ای در کشور ندارد و می توان این شرایط را به انسانی تشبیه کرد که یک دست خیلی بلند دارد در حالی که آن دست با دیگر اعضای بدن تناسبی ندارد.
محسنیان راد در ادامه تاکید کرد: نفس تاسیس خبرگزاری بدون اشکال است، اما وقتی ساختار کلی رسانه در کشور با اشکال و نقصان رو به روست، نیازی به وجود این همه مراکز تولید خبر یا خبرگزاری نیست.
فرقانی نیز تعدد خبرگزاری ها در کشور را بی دلیل دانست و گفت: تاسیس خبرگزاری هایی که بیشتر آنها نیز دولتی و شبه دولتی هستند، نمی تواند به مفهوم تنوع و تکثر باشد؛ ضمن اینکه تا آنجایی که من می دانم در هیچ جای جهان نمی توان شاهد وجود این همه خبرگزاری متعلق به نهادهای دولتی بود.
این استاد ارتباطات افزود: به طور معمول در هر کشوری یک خبرگزاری دولتی وجود دارد که اخبار مربوط به دولت را منتشر می کند و این گونه نیست که هر وزارتخانه یا هر نهاد و سازمانی خبرگزاری اختصاصی خودش را داشته باشد. در هیچ کجای دنیا چنین شرایطی را شاهد نبوده ام زیرا ضرورتی برای این امر وجود ندارد. اکنون اما این نوع از خبرگزاری ها در کشور ما وجود داشته و فعالیت می کنند و در مجموع رفتار رسانه ای تعدادی از این خبرگزاری ها هم به هیچ وجه مطابق با رفتار حرفه یی و در چهارچوب موازین اخلاق حرفه ای نیست.
اخلاق حرفه ای پیش نیاز موفقیت در حوزه ی رسانه است. نبود این نگاه در خبرگزاری ها به عنوان رسانه های مرجع می تواند به مخدوش ساختن اعتماد جامعه منجر شود و از میزان اثربخشی آنها بر افکار عمومی بکاهد. این روند می تواند امکان حضور موثر و نقش آفرینی در تحول های داخلی و بین المللی را از خبرگزاری ها سلب کند و همزمان برتوفیق خبرگزاری های خارجی و رقیب بیافزاید.
تأسف آور است که بگوییم عملکرد غیرحرفه ای برخی خبرگزاری های داخلی اکنون تا حدی بر شکاف میان جامعه با رسانه ها دامن زده است. برای بهبود این شرایط خبرگزاری ها نیازمند بازنگری در رفتار حرفه ای و باز تعریف طرز کار خود هستند.

منبع: ایرنا

مطالب مرتبط:
اولین خبرگزاری متحول!
مسئولیت مهم خبرگزاری درکلام امام 
چند خبرگزاری داریم؟