موهای سوگلی ناصرالدین شاه

در زمان حاضر هر روز مدل موی جدیدی برای زنان و مردان عرضه می شود، گاهی بلند، گاهی کوتاه، زمانی موهای صاف و زمان دیگر موهای فر و مجعد متداول می شود و حتی سالانه بر رنگ موی خاصی تاکید می شود که شاید برای همه جذابیت داشته یا نداشته باشد ولی اکثر مردم خصوصا زنان برای هر چه بیشتر نزدیک شدن به مد زمانه گاهی بیشتر وقت خود را در آرایشگاه ها می گذرانند تا موهای زیبا و فریبنده ای داشته باشند. اما در همین چند قرن گذشته یعنی زمان قاجار مو و یا به اصطلاح گیس هر چقدر بلند تر، ضخیم تر و تیره تر بود، نشان دهندۀ زیبایی، شایستگی، جذابیت و مقام اجتماعی زنان محسوب می شد.

مثلا انیس الدوله سوگلی حرمسرای ناصرالدین شاه بلندی گیسوانش به پشت پاهایش می رسید و بسیار به آن فخر می فروخت یا حتی در داستان های قدیمی تر که از کودکی بسیار با آنها مواجه بودیم، بر این ویژگی تاکید ویژه ای شده است. برای نمونه در داستان عاشقانه زال و رودابه از شاهنامه پر افتخار فردوسی، زمانی که زال به کاخ بلند و پر عظمت رودابه می رسد و دختر مهراب شاه کابلی از ایوان کاخ با وی هم صحبت می شود، گیسوان بلند و ضخیم اش را به پایین کاخ می اندازد تا بدین وسیله دستگیر یارش گردد و در کنار یکدیگر قرار و آرام گیرند. داستان های دیگر مانند دختر گیس گلابتون، گیس طلا و....نیز نمونه های دیگر از این دست اند. در شعر شاعران نیز زلف و گیسوان شبق گونه و تیره و دراز و...یار و زیبارویان بارها مورد تشبیه شاعران قرار گرفته است و بسیار دلپذیر و حسرت انگیز بوده است. مانند شعر بزرگانی مانند حافظ و عطار و مولوی و....
از طرف دیگر مو و یا گیسوان کوتاه، نازک و ابریشمی و روشن از عوامل نا مطلوبی و زشتی و نا زیبایی زن محسوب می شده است و مردان اصلا تمایلی به این چنین زنان نداشته اند و اگر از قضا با چشمانی به رنگ روشن نیز همراه می شد، مغضوب همه کس و همه چیز واقع می شدند و آن وقت بود که به قول معروف رو دست پدر و مادر می ماندند...

شاید اعتقاد و باور بر این نکته که جنس موها نسبت زیادی با سلامت بدن و نیروی جسمانی و روانی فرد دارد، عامل اصلی این تقسیم بندی بوده است، به گونه ای که هر چه موها ضخیم تر و درشت تر، پر پشت تر و محکم تر بود، نشان دهندۀ سلامت فکر و بدن شخص محسوب می شد و هر چه نازک تر و کم پشت تر نشان دهندۀ ضعف جسم و یا ناراحتی خیال و تشویش و اضطراب بود. جالب این است که امروزه پزشکان نیز به رابطه سلامت جسم و روان با ریزش و پرپشتی موها تاکید دارند و به آن معتقدند. 
همچنین از بدترین و دردناکترین تنبیهات برای زنان این بود که دستور بدهند تا گیسوانشان را کوتاه کنند و از بیخ بکنند در نتیجه آنان را گیس بریده خطاب می کردند؛ حتی زنان بدکاره با این عمل نیز انگشت نما می شدند.
تعدادی از زنان برای بلند تر کردن و پر پشت نشان دادن گیسوان خود از ساقه گیس هایی جداگانه در اندازه هایی مختلف استفاده می کردند که به آن سرگیس می گفتند؛ _چیزی شبیه کلاه گیس های امروزی ولی به صورت جداگانه_ و آن ها را به سر موهای خود می بافتند. این عمل هیچگاه در شأن زیبارویان و بزرگان نبود و مکروه شناخته می شد.
علاوه بر این زنان برای زیبا تر جلوه دادن موهای خود آنها را به مدل های گوناگون می آراستند. زیباترین و بهترین مدل آن بود که فرق سر را از وسط باز می کردند و گیسوان خود را در دو طرف می بافتند و در کنار صورت روی شانه ها قرار می دادند و یا اینکه در هفت دسته می بافتند و دو تا را در دو طرف صورت روی شانه ها می انداختند و پنج دسته دیگر را در پشت سر قرار می دادند و یا گاهی آنها را به صورت چهل گیس می بافتند. استفاده از انواع سنجاق ها و آویز های گوناگون نیز مرسوم و شایع بود.

نرگس عشقی

بخش زیبایی تبیان

منبع: تهران قدیم، جعفر شهری، جلد 4

مطالب مرتبط:
رنگ عنابی را چگونه ست کنیم؟ 
چه رنگ لباسی به پوست شما می آید 
رنگ رخساره ندا می دهد از رنگ لباس 
مهمترین عامل زیبا به نظر رسیدن 
لباسی برای خورشید 
 دماغش لای در گیر کرده 
عطرهای ناقلا 
برای این که زیباترین شوید 
جشن رنگ ها در لباس