چرا تقلید کردن واجب است؟

تقلید از مجتهد جامع الشرایطی صحیح است كه از جمله شرایط آن عدالت است (و عدالت به عدم ارتكاب مجتهد به گناه كبیره و عدم اصرار بر گناه صغیره حاصل می‌شود). بنابراین، اگر كسی عادل نباشد نمی‌توان از او تقلید كرد و آنچه گفته شده آن است كه بین مجتهدین عادل، اعلم را پیدا كنید. و در پاسخ به قسمت دوم سئوال باید گفت كه یا شخص باید خود اهل تشخیص باشد و یا دو نفر خبره‌ی عادل، اعلمیت یكی از مجتهدین را گواهی كنند به شرطی كه دو نفر عادل دیگر با گفته‌ی آنها مخالفت نداشته باشند و یا عده‌ای از اهل علم كه می‌توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته‌ی آنها اطمینان حاصل گردد، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند.

در این مسئله باید از مجتهد زنده و اعلم (حضرت آیة الله شبیری زنجانی تنها اعلم بودن را کافی دانسته‌اند.) تقلید ‌شود و با فتوای او می‌تواند بقا بر تقلید مجتهد متوفی داشته باشد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):

در رجوع به مجتهد زنده و بقا‏ بر تقلید مجتهد متوفی مخیر می‌باشید، ولی بقا بر مجتهد متوفّی باید به تقلید از مجتهد زنده و بنا بر احتیاط اعلم باشد.

حضرت آیة الله العظمی شبیری زنجانی(مد ظله العالی):

در این مسئله باید از مجتهد اعلم تقلید کرد و در صورت تساوی دو مجتهد (حی و متوفی) و اختلاف رأیشان باید احتیاط کرد و اگر احتیاط ممکن نباشد یا حرجی باشد شخص مخیر است.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

بقاء بر تقلید میت در مسائلی که عمل کرده جایز است و در مسائلی که عمل نکرده، از حی تقلید می‌کند.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

در مسئله تقلید و بقای بر میت باید مقلد مجتهد حی‌ شود و با فتوای ایشان می‌تواند بقا داشته باشد.

تقلید در لغت گردن بند در گردن کسی انداختن و در اصطلاح «تقلید در احکام، عمل کردن به دستور مجتهد است.» توضیح این که، تقلید در اصول دین جایز نیست و مسلمان بودن انسان باید از روی دلیل باشد اما در احکام شرعی، مکلّف یا باید مجتهد باشد یا مقلّد و یا محتاط و این موضوع یک روش عقلی است؛ چه اینکه همه ی عقلای عالم- از مسلمان و غیرمسلمان- در هر موضوعی که خود تخصص ندارند به متخصص مورد اطمینان مراجعه می کنند و سخن وی را بدون چون و چرا می پذیرند، هر چند وی را معصوم نمی دانند. در مسائل دینی نیز انسان یا باید خودش متخصص و صاحب نظر (مجتهد) باشد، یا باید سخن متخصص مطمئن را که همان مجتهد عادل اعلم است، بپذیرد. توجه به این نکته نیز لازم است که تقلید بر دو گونه است:
1- تقلید عاقلانه؛
2- تقلید کورکورانه و احمقانه.
تقلید از متخصص مورد اطمینان، تقلیدی است عاقلانه که همه ی عقلای عالم آن را قبول دارند و تقلید بدون جهت و بی دلیل از هر کسی که باشد تقلید کورکورانه است (مثل تقلید شیوه هایی که نمی دانیم از کجا و چگونه و به چه دلیل مرسوم شده است).

مهم ترین دلیل تقلید از فقها، سیره و روش عقلا در طول تاریخ است که به تأیید و امضای شرع نیز رسیده است. فارسی زبانان، مضمون این سیره را در ضرب المثل گنجانده اند که «پرسیدن عیب نیست، ندانستن عیب است». سیره و روش عقلا این است که در هر مسئله ای به اهل آن فن مراجعه می کنند که بارزترین علامت آن، وجود میلیون ها شغل فنی در جامعه ی انسانی است. به عنوان مثال کسی که تلویزیون گران قیمتی دارد، در صورت خرابی آن، هرگز خودش به تعمیر آن نمی پردازد و آن را به کسی دیگر نیز- حتی اینکه پدرش، برادرش و غیره باشد- نمی دهد، بلکه آن را به متخصص آن فن می سپارد. حال چگونه ممکن است در مورد دین که سرنوشت دنیا و آخرت انسان به آن بستگی دارد، بی مبالات باشد و به متخصص آن مراجعه نکند و کارهای دین خودش را رها کند و به دست هر کس بسپارد و یا خودش بدون آنکه صلاحیت علمی را کسب کند، درباره ی مسائل دینی اظهار نظر نماید؟ چنین کاری مانند آن است که انسان رانندگی خودروی خویش را به دست افراد ناوارد و بی تجربه بسپارد. غیر از این دلیل، آیات کریمه ی قرآن (آیه ی 122 سوره ی توبه، آیه ی 43 سوره ی نحل و آیه ی 59 سوره ی نساء) و احادیث و سیره ی متشرعه هم از ادله وجوب تقلید به شمار می روند که باید به کتب مفصل مراجعه شود.

جواب: تقلید از مجتهد جامع الشرایطی صحیح است كه از جمله شرایط آن عدالت است (و عدالت به عدم ارتكاب مجتهد به گناه كبیره و عدم اصرار بر گناه صغیره حاصل می‌شود). بنابراین، اگر كسی عادل نباشد نمی‌توان از او تقلید كرد و آنچه گفته شده آن است كه بین مجتهدین عادل، اعلم را پیدا كنید. و در پاسخ به قسمت دوم سئوال باید گفت كه یا شخص باید خود اهل تشخیص باشد و یا دو نفر خبره‌ی عادل، اعلمیت یكی از مجتهدین را گواهی كنند به شرطی كه دو نفر عادل دیگر با گفته‌ی آنها مخالفت نداشته باشند و یا عده‌ای از اهل علم كه می‌توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته‌ی آنها اطمینان حاصل گردد، مجتهد بودن یا اعلم بودن كسی را تصدیق كنند. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م2 و3)

جواب: اگر یقین به اعلمیت مجتهدی پیدا كردید باید از او تقلید نمائید و چنانچه یقین به اعلمیت مجتهد خاصی پیدا نشد با احتمال اعلمیت هم می‌توان تقلید نمود و چنانچه بعداً یقین به اعلمیت مجتهد دیگری پیدا شد عدول مانعی ندارد. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م4)

منابع:
سایت اسلام کوئیست
کتاب زلال احکام ج 1 ـ امیر بهاء الدین بهائی نژاد
سایت اندیشه قم
توضیح المسائل امام خمینی(ره)

مطالب مرتبط:

شرایط تغییر مرجع تقلید

جایگاه احکام و تقلید در اسلام

ملاک و معیار در تحقق تقلید