کدام مواد موجود در شامپو خطرناکند؟

موقع خرید یک شامپو، برچسب مواد تشکیل دهنده آن را که روی قوطی شامپو وجود دارد، بخوانید.

شامپو از دو قسمت عمده تشکیل شده است:
1- جزء اصلی یک شامپو، مواد فعال کننده سطحی آن است.
2- بقیه اجزاء به عنوان افزودنی به شامپو اضافه می شوند.

افزودنی های شامپو خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
الف- افزودنی های عمومی
موادی مانند نگهدارنده ها برای جلوگیری از آلودگی میکروبی، نمک برای افزایش قوام شامپو و اسانس برای خوشبو نمودن شامپو و ا.د.ت.‌آ (EDTA) برای کاهش سختی آب و سیتریک اسید جهت تنظیم پ هاش جزء افزودنی های شامپو به حساب می آیند.

ب- افزودنی های اختصاصی
در فرمولاسیون شامپوهای نوین مواد ویژه ای برای خلق اثربخشی خاص به شامپو اضافه می گردند تا شامپو علاوه بر شویندگی بتواند ویژگی های زیبایی مورد انتظار را نیز برآورده نماید.

در انتخاب شامپوی مناسب دقت به مواد فعال کننده سطح و همچنین افزودنی ها ی اختصاصی بسیار مهم است.

در برخی از شامپوهای جدید اجزاء ویژه ای به نام ضخیم کننده ‏(Thickner) اضافه شده است. این شامپوها در واقع سطح تارهای مو را با لایه ای از پروتئین می پوشانند. بنابراین باعث می شوند هر بار که شما این شامپو را استفاده می کنید، موی شما پر پشت تر به نظر برسد.

پروتئین‏ کراتین و آمینواسیدها به ساقه مو می پیوندند و شکاف های ایجاد شده در اثر استفاده از مواد نامرغوب را پر می کند. این امر باعث افزایش مقاومت مو و محافظت از آن می گردد.

پروتئین تخم مرغ با مو پیوند ایجاد نمی کند بنابراین استفاده از آن در شامپو فقط یک مانور تبلیغاتی (Gimmick) است.

مواد مرطوب کننده‏، موی شما را هیدراته می کند، درست همان اثری که بر روی پوست هم دارد.

پنتنول و ویتامین ب5 بر خلاف بقیه ویتامین ها به داخل محور مو نفوذ می کنند و برای افزایش استحکام و سلامت مو مفید می باشد. (دقت کنید که از ویتامین برای افزایش خواص نرم کنندگی استفاده شده، نه تغذیه و تقویت مو)

هرچند پروتئین موجود در شامپوها به داخل محور مو نفوذ نمی کنند،اما با پوشانیدن سطح مو باعث پرپشت به نظر آمدن و افزایش خاصیت نرم کنندگی می شوند.

حال در اینجا برخی ترکیبات تشکل دهنده شامپوها را به طور دقیق تر برررسی می کنیم.

کراتین
یک نوع پروتئین مو است که شکل مصنوعی آن در برخی از شامپو‌ها به کار می‌رود.

کراتین سمی نیست، اما شیوه کراتینه کردن مو‌ها اغلب شامل ترکیبات شیمیایی است که تولید فرمالدئید می‌کنند.

یک بررسی جدید نشان داد در محصولات 15 برندی که روی برچسب‌هایشان ادعا می‌کردند که محصولشان دارای میزان کم یا فاقد فرمالدئید است، حاوی پیش‌ساز‌های فرمالدئید است.

برای اینکه در ‌‌نهایت در معرض فرمالدئید قرار نگیرید، حواستان به وجود این پیش‌ساز‌ها مثل متیلن گلیکول یا فرمالین در شامپو باشد.

فتالات
ماده‌ای است که برای نرم‌کردن پلاستیک‌ها و طولانی کردن مدت رایحه‌دار بودن به کار می‌رود و در همه محصولات مو با عنوان "رایحه" (fragrance) وجود دارد.

فتالات‌ها گروه بزرگی از مواد شیمیایی هستند که بسیاری از آن‌ها موجب اختلال در غدد درون‌ریز می‌شوند.

هرچند پژوهش‌های بیشتری باید انجام شود، ولی بررسی‌ها ارتباط میان فتالات با اوتیسم، ضریب هوشی پایین، آسم، چاقی، دیابت نوع دو و سرطان پستان را نشان داده است.

کارخانه‌ها مجبور نیستند که استفاده از فتالات را روی برچسب محصولات خود قید کنند. پس برای اینکه احتمال قرار گرفتن در معرض این ترکیب را کاهش دهید، از شامپوهایی که «رایحه» (fragrance) یکی از ترکیبات آن‌ها است، استفاده نکنید.

کلرید سدیم
این ترکیب در بیشتر شامپو‌ها وجود دارد و‌‌ همان نمک خوراکی است. این ماده خطر سلامتی ندارد و به اجتناب از آن هم نیازی نیست.

اسید سیتریک
این ماده اسید به دست آمده از مرکبات است و در محصولات مو برای پایین آوردن PH استفاده می‌شود. این ترکیب هم خطر سلامتی ندارد و به اجتناب از آن نیازی نیست.

کورن‌وا‌تر (آب ذرت)
این ماده با نام پروپاندیول نیز شناخته می‌شود. کورن‌وا‌تر حلالی مشتق از ذرت است که در برخی از شامپوها برای ایجاد قوام مناسب استفاده می‌شود.

این ترکیب طبیعی خطر سلامتی ندارد و جایگزین خوبی برای حلال‌های مضری مانند گلیکول و پلی‌سوربات است.

دایمتیکون و سیلیکون
این دو ماده هر دو پلیمرهایی هستند که به عنوان عایق رطوبت (برای موهای خشک) عمل می‌کنند. این ترکیبات ضرورتا سمی نیستند، ولی می‌توانند موجب نازک شدن مو‌ها و خارش پوست سر شوند، بخصوص در افرادی که پوست‌های حساس دارند.

برای اجتناب از آن‌ها، باید از جایگزین‌های طبیعی مانند روغن جوجوبا ‌، روغن بادام شیرین و روغن زیتون ‌استفاده کرد.

پارابن
پارابن یک نگهدارنده مصنوعی که در اغلب شامپو‌ها و نرم‌کننده‌ها استفاده می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند پارابن‌ها قابلیت سرطان‌زایی دارند.

برای اجتناب از این ماده در خواندن برچسب شامپو باید حواسمان به ترکیباتی باشد که به پارابن (Paraben) ختم می‌شوند.

هرچند بیشتر این ترکیبات از رده خارج شده‌اند، ولی بسیاری از کارخانه‌ها پارابن‌ها را با سایر نگهدارنده‌های مصنوعی جایگزین کرده‌اند که باز هم خطرناک هستند.

پس اگر عبارت "فاقد پارابن" روی محصولی زده شده بود، بی‌خطر بودن آن را تضمین نمی‌کند.

سدیم لوریل ا‌تر سولفات (یا سدیم لورت سولفات)
این ترکیب یک افزودنی شیمیایی است که از روغن نارگیل به دست آمده و برای تمیز کردن و کف کردن، در شامپوها استفاده می‌شود.

فرایند اتوکسیلاسیون که در تولید لورت استفاده می‌شود، موجب تولید محصول جانبی به نام 1 و 4 دیوکسان می‌شود که ترکیبی سرطان‌زا است.

بسیاری از شرکت‌ها این ترکیب را با آمونیم لورت سولفات جایگزین کرده‌اند که موجب برطرف شدن مشکل نمی‌شود.

برای پرهیز از این ماده، بر روی برچسب شامپو به دنبال کلمه گلوکز و ترکیبات گلیکوزیدی مانند سدیم لوریل گلوکز یا لوریل گلوکز بگردید.

قطران
قطران به طور رایج معمولا در رنگ مو‌ها از آن استفاده می‌شود، به خصوص در رنگ‌ موهای آرایشگاهی. این ماده یک سرطان‌زای شناخته شده است. استفاده از آن در اروپا قدغن شده است.

برای دوری از این ماده، اگر موهای خود را در آرایشگاه رنگ می‌کنید، از آرایشگر فهرست اجزای رنگ مورد استفاده‌اش را بخواهید تا مطمئن شوید که این رنگ فاقد قطران است.

فرمالدئید
فرمالدئید یک محصول جانبی ترکیبات شیمیایی به کار رفته در مواد صاف‌کننده مو- متیلن گلیکول یا فرمالین- است، به خصوص در محصولات آرایشگاهی است، از جمله در روش صاف کردن موی برزیلی.

سرطان‌زایی این ترکیب در انسان به وسیله آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان تأیید شده است.

برای اجتناب از این ماده، از صاف کردن موهای خود در آرایشگاه‌ها، بخصوص از روش کراتینه کردن موی برزیلی پرهیز کنید.

منابع:
هفته نامه سپید - مهسا شیرانی
سایت پژوهشگران جوان ایران

مطالب مرتبط:
سئوالاتی درباره شامپوها (1) و (2)
10 نکته درباره خرید شامپو
6 باور غلط درباره شامپوها
چه شامپویی و چطور به موهایم بزنم؟
شامپو زدن صحیح موها
استفاده زیاد از شامپو موجب موخوره می‏شود
انواع شامپو و اثرات آنها
چه شامپویی بخریم؟
شامپو به جای رنگ مو
خرید کرم، شامپو و صابون بچه
موهای خود را با دقت و صحیح بشویید
چه شوینده‌ای، برای چه مویی؟
چطور موهای بلند را باید شست؟
مواد تمیز کننده پوست و مو